Clara Zetkin: “Verslag over de communistische vrouwenbeweging” (1921)

Op het derde congres van de Comintern bracht Zetkin namens het Internationaal Secretariaat een verslag over de communistische vrouwenbeweging. Ze deed dit op 8 juli 1921. Uiteraard speelde Zetkin ook een grote rol in het vrouwenwerk van de Comintern. Wij vertaalden de Engelse versie vanop marxists.org. Deze tekst maakt deel uit van het boek ‘Socialistisch feminisme in revolutionair Rusland’ dat recent is uitgebracht.

Kameraden, namens het Internationale Secretariaat van de Executieve voor communistisch werk onder vrouwen, ga ik een kort overzicht geven van de communistische vrouwenbeweging en de communistische vrouwenconferentie. [De tweede internationale conferentie van communistische vrouwen werd in Moskou gehouden in juni 1921, vlak voor het derde congres van de Comintern.]

Ongetwijfeld hebben wij in het afgelopen jaar een verheugende vooruitgang geboekt. Dit blijkt uit de ontwikkeling van de communistische vrouwenbeweging in de afzonderlijke landen, waar steeds meer vrouwelijke kameraden zich vastberaden bij de partij aansloten. Er is ook vooruitgang in de internationale coördinatie van de inspanningen om zoveel mogelijk vrouwen in dienst te stellen van de arbeidersrevolutie. Dit geldt voor de strijd om de politieke macht te veroveren en de arbeidersheerschappij te vestigen, maar ook voor de verdediging van deze verworvenheden en de communistische opbouw in Rusland, waar de werkende klasse de macht reeds heeft gegrepen.

Maar in onze vreugde over deze stappen voorwaarts zit ook een zekere bitterheid. In de meeste landen zijn de verworvenheden van de communistische vrouwenbeweging bereikt zonder steun van de communistische partij, en in sommige gevallen zelfs tegen haar openlijke of verborgen tegenstand. Er is nog steeds onvoldoende begrip voor het feit dat zonder de deelname aan de revolutionaire strijd van vrouwen die bewust zijn, duidelijk wat hun doel is, zeker van de weg, en bereid om offers te brengen, de arbeidersklasse niet in staat zal zijn om de macht te grijpen in een burgeroorlog, noch om, na het vestigen van haar heerschappij, te beginnen met de opbouw van een communistische maatschappij.

Zelfs voor de oorlog was het in de socialistische arbeidersbeweging bijna een waarheid als een koe, dat de arbeidersklasse niet kon slagen in haar economische en politieke strijd zonder de deelname van massa’s vrouwen. Zeker, de acties van de oude sociaaldemocratische partijen en de vakbonden bleven ver achter bij deze lippendienst. De activiteit van de vrouw werd min of meer beschouwd als die van een dienares van de partij of vakbond, en haar werkelijke betekenis als een factor van betekenis in de arbeidersstrijd voor de bevrijding werd niet erkend.

Maar bedenk eens, kameraden, hoe anders de situatie vandaag is voor de arbeidersklasse. De economische strijd van de arbeidersklasse vindt nu plaats onder omstandigheden van toenemend verval van het kapitalisme. Wat zegt ons dat? Het betekent dat deze strijd nu bitterder en moeilijker is dan voorheen en meer slachtoffers eist. En er is meer: ze streven uiteindelijk naar een hoger doel. Niet alleen de verlichting van het lijden door arbeidstijdverkorting, loonsverhoging met een paar centen, of verbetering van de arbeidsomstandigheden. Nee, alle economische strijd wijst nu uiteindelijk naar één doel: de overname door de revolutionaire arbeidersklasse van de controle over de productie en vervolgens van het eigendom van de productiemiddelen. De politieke strijd van de arbeidersklasse leidt niet langer tot kleine hervormingen en concessies, gaarkeukens en formele politieke rechten. Met andere woorden, deze strijd is niet gericht op de hervorming van de burgerlijke maatschappij, maar op de vernietiging ervan. Zij stellen het bestaan zelf van het kapitalisme en het bestaan zelf van het communisme ter discussie. Deze strijd vindt plaats in de verschroeiende atmosfeer van de kapitalistische economische ineenstorting en burgeroorlog.

Aangezien de strijd van de arbeiders dit karakter heeft, kan zij niet zonder de deelname van vrouwen. De taak is om grotere massa’s vrouwen dan voorheen in de revolutionaire strijd te werpen om het kapitalisme en de burgerlijke staat omver te werpen, hen te mobiliseren en op te leiden, en hen klaar en bekwaam te maken om de opbouw van het communisme ter hand te nemen. (Luid applaus)

Zelfs voor de oorlog had Europa een overschot van vijf tot zes miljoen vrouwen. Dit overschot wordt nu geschat op ongeveer vijftien miljoen. Vroeger bestond dit vrouwenoverschot alleen in de grote industrielanden, terwijl er een mannenoverschot was in de Balkanlanden. Nu is het vrouwenoverschot in de grote industrielanden aanzienlijk toegenomen, en zelfs in de Balkanlanden is er geen overschot aan mannen meer; integendeel, het omgekeerde verschijnsel doet zich meer en meer voor. Hoe kan men zich de strijd om de politieke macht en de opbouw van een communistische maatschappij voorstellen zonder de bewuste, enthousiaste en intelligente medewerking van vrouwen? De cijfers die ik noemde maken één ding duidelijk: steeds grotere massa’s arbeidersvrouwen gaan gebukt onder kapitalistische uitbuiting en worden daarom door hun onmiddellijke dagelijkse behoeften gedreven om te strijden tegen de burgerlijke orde. Maar de cijfers laten ons nog iets anders zien: dat het aantal burgerlijke en bevoorrechte vrouwen, die thuis en in hun gezin in een betoverde tuin lijken te leven, vol vrede en vreugde, aan het afnemen is. Nee, vandaag kunnen zelfs de bevoorrechte vrouwen niet langer passief en onverschillig blijven tegenover het openbare leven en de strijd van onze tijd. Zij hebben banen bij miljoenen aangenomen, waar zij – zolang het kapitalisme regeert – de pijn zullen lijden van de concurrentie tussen de seksen, waarin mannen tegen hen strijden om de middelen en de genoegens van het leven.[ In de Russische versie luidt deze zin: “Met miljoenen zijn ze aan het werk, waarbij ze gedwongen worden om de concurrentie van de mannen te weerstaan. Zolang het kapitalisme bestaat, zal de sterke sekse de zwakkere bedreigen in haar inkomen en in haar bestaansmiddelen.”] En de burgeroorlog, met al zijn gevolgen, snijdt zo diep in zelfs het burgerlijke gezinsleven dat de omringende muren van onverschilligheid en politieke geesteloosheid beginnen af te brokkelen.

Kameraden, ik ben de laatste om de betekenis van deze evolutie in de wereld van de burgerlijke gezinnen te overschatten. Maar we mogen haar ook niet onderschatten. Zeker, de massa’s vrouwen van de burgerij die in het tijdperk van kapitalistisch verval ontworteld zijn geraakt, zullen niet gemakkelijk omgevormd worden tot de oprukkende troepen van de revolutie. Zo’n ontwikkeling moeten we niet verwachten; dat zou dwaas zijn. De massa’s bourgeoisvrouwen zullen nooit uitgroeien tot de brede gelederen van de stoottroepen van de werkende klasse, die de beslissende gevechten zullen leveren om de heerschappij te vestigen. We mogen echter niet de diensten over het hoofd zien die zij kunnen leveren als verkenners in een tijd van burgeroorlog. Bovendien kunnen zij onrust, gisting en tweedracht brengen in het kamp van de burgerij, onze doodsvijand, en deze zo verzwakken.

Daarom, kort samengevat, brengt het enorme schade toe aan de revolutie en aan het activeren van de massa’s voor deze revolutie als de communistische partijen van elk land niet dezelfde energie steken in de revolutionaire mobilisatie en opleiding van vrouwen voor de arbeidersstrijd als zij doen om de mannen te mobiliseren. De kameraden die vrouwen niet verzamelen en opleiden tot bewuste partners in de revolutie, noem ik bewuste saboteurs van de revolutie.

Kameraden, de tekortkomingen van bijna elke Communistische Partij in dit opzicht zijn minder evident geweest omdat het Uitvoerend Comité zich in woord en daad heeft ingespannen om inspanningen te bevorderen om de breedst mogelijke massa’s vrouwen te verzamelen onder de vlag van de Derde Internationale. De voorzitter van het Uitvoerend Comité, kameraad Zinovjev, heeft blijk gegeven van een volledig inzicht in het feit dat het communistische werk onder vrouwen niets minder is dan de helft van het werk van de communisten in hun geheel. Na het Tweede Wereldcongres heeft het Uitvoerend Comité morele, politieke en financiële middelen verschaft om in elk land de inspanningen te ondersteunen om de communistische vrouwen in de partijen te verzamelen en hen als een samenhangende kracht de strijd in te leiden. Op deze manier vergemakkelijkte, bevorderde en structureerde het Uitvoerend Comité met succes de hartstochtelijke strijd van de kleine voorhoede van overtuigde en getrainde communistische vrouwen in verschillende landen. Wat wij bereikt hebben, heeft eer en vreugde gebracht aan het kleine contingent communistische vrouwen in elk land dat zich verzamelde rond de vlag van de Derde Internationale, vaak zonder enige aanmoediging en zelfs tegen hevige tegenstand in.

Zo is sinds vorig jaar het systematische werk van communistische vrouwen voor de revolutionaire mobilisatie en opvoeding van de breedste massa’s arbeidersvrouwen tot stand gekomen. Onze Russische Communistische Partij heeft in dit opzicht baanbrekend en voorbeeldig werk verricht. Ook in Duitsland hebben de communistische vrouwen – in de oude Spartacusbond en later in de Verenigde Communistische Partij (VKPD), vanaf het moment van haar oprichting – systematisch en energiek gewerkt om vrouwen binnen de organisatie tot partners in de strijd te maken. Ook in Bulgarije hebben we een krachtige en doelbewuste communistische vrouwenbeweging, een vrouwenbeweging in de ware communistische zin van het woord, die zich inzet voor gemeenschappelijke activiteiten van mannen en vrouwen met het doel de brede massa’s arbeiders- en boerenvrouwen te winnen voor de revolutionaire strijd. Maar in andere landen hebben wij slechts een begin gemaakt, en in sommige gevallen zelfs dat niet, met de ontwikkeling van zulk systematisch werk.

Wij hopen dat onze internationale vrouwenconferentie en dit congres hier alle communistische partijen zullen herinneren aan de plicht die zij tot nu toe hebben verwaarloosd of slechts knarsetandend hebben uitgevoerd om de schijn op te houden.

Onze Tweede Internationale Vrouwenconferentie is een bewijs van de kracht en het succes waarmee de communistische vrouwen in verschillende landen met het Uitvoerend Comité hebben samengewerkt. De Eerste Internationale Conferentie van Communistische Vrouwen in Moskou bracht vorig jaar slechts twintig afgevaardigden met beslissende stem uit zestien landen bijeen, plus enkele adviserende gasten. [De eerste internationale conferentie van communistische vrouwen werd in Moskou gehouden van 30 juli tot en met 2 augustus 1920, tijdens het tweede congres van de Comintern.] Dit jaar echter, kameraden, kwamen er vertegenwoordigers uit achtentwintig landen naar de internationale conferentie. Tweeëntachtig afgevaardigden namen deel, waarvan eenenzestig met beslissende stem en eenentwintig met alleen raadgevende stem.

De pogingen om de internationale revolutionaire opmars van de vrouw in het kader van de Tweede Internationale te bevorderen, hebben nooit tot een conferentie met een dergelijk succes geleid. Afgezien van het aantal vrouwelijke afgevaardigden kunnen we, wanneer we kijken naar het grote aantal landen dat zich rond de vlag van de Derde Internationale heeft verzameld, toch met recht zeggen dat geen internationale conferentie van burgerlijke vrouwen ooit zo inclusief in vertegenwoordiging of zo verstrekkend in haar betekenis is geweest als de zojuist hier in Moskou gehouden conferentie. En laten we een bijzonder prominent en historisch belangrijk kenmerk van deze conferentie niet onvermeld laten: de deelname van vrouwen uit de oosterse volkeren.

Kameraden, het zou voor sommigen misschien verleidelijk zijn om het uiterlijk van de delegaties uit het Nabije en Verre Oosten louter vanuit esthetisch oogpunt te bekijken. Maar de vrouwelijke afgevaardigden verpersoonlijkten meer dan het exotische, ongewone en sprookjesachtige karakter van het Oosten. De conferentie beleefde een krachtig historisch moment, onvergetelijk en onsterfelijk in zijn betekenis. Want wat was de betekenis van het verschijnen van vrouwendelegaties uit het Oosten? Het vertelde ons dat de Oosterse volkeren zijn begonnen te ontwaken en de strijd aan te gaan. Zelfs de meest onderdrukten van de onderdrukten, vrouwen die eeuwen en millennia in de ban hebben geleefd van eeuwenoude religieuze en sociale overtuigingen, regels, gewoonten en gebruiken, gaan de revolutionaire strijd aan. De aanwezigheid op de conferentie van vrouwen uit het Nabije en Verre Oosten was een indicatie van hoe wijdverbreid en diepgaand de opmars van de revolutie in het Oosten is.

En dat is buitengewoon belangrijk voor ons in het Westen, voor de arbeiders in alle kapitalistische landen. De strijd om de bevrijding van de Britse en Franse arbeidersklasse zal namelijk niet alleen op hun geboortegrond worden uitgevochten, maar ook in de woeste gronden van India en Iran, in het bonte landschap van China, en in het hele Nabije en Verre Oosten. Kameraden, het feit dat vrouwen uit het Oosten naar ons toe zijn gekomen toont de buitengewoon wijde betekenis van de revolutionaire strijd van de Derde Internationale aan. Het is de eerste en tot nu toe enige organisatie die werkelijk de hoop en het vertrouwen van de Oosterse volkeren inboezemt; het is de eerste Internationale die de gehele mensheid omarmt. “De Internationale zal het menselijk ras zijn” [Een verwijzing naar de Duitse versie van het strijdlied De Internationale] – de gehele mensheid. Dat was de betekenis van de aanwezigheid van vrouwen uit het Oosten op de conferentie.

Laten we eens een korte blik werpen op de Internationale Conferentie van Communistische Vrouwen zelf. De doelstellingen en taken van wat wij de Communistische Vrouwenbeweging noemen, zijn identiek aan de doelstellingen, taken, beginselen en politiek van de Derde Internationale, waartoe wij met trots behoren. De taak van de conferentie was het creëren van de instrumenten die nodig zijn om deze beginselen en deze politiek te verdedigen in de strijd tegen de kapitalistische wereld en al haar aanhangers. Daarom heeft de conferentie een groot deel van haar beraadslagingen gewijd aan twee kwesties: de vormen en methoden die de communistische partijen zullen gebruiken voor het communistische werk onder vrouwen; en de nauwe en hechte internationale banden die tot stand kunnen worden gebracht tussen de communistische vrouwen van elk land en hun partijen, met de Communistische Vrouwen Internationale in Moskou en, via haar tussenpersoon, met de gemeenschappelijke verenigde leiding: het Uitvoerend Comité van de Derde Internationale.

Kameraden, bij de bespreking van en besluitvorming over deze kwesties liet de conferentie zich leiden door een allesoverheersend principe: er is geen speciale communistische vrouwenorganisatie. Er is alleen een beweging, een organisatie van communistische vrouwen binnen de Communistische Partij, samen met de communistische mannen. De taken en doelstellingen van de communisten zijn onze taken en doelstellingen. Hier heerst geen geest van fractie of particularisme die op enigerlei wijze zou kunnen leiden tot verdeeldheid en afleiding van de revolutionaire krachten van hun grote doelen: het winnen van de politieke macht en het opbouwen van een communistische samenleving. De Communistische Vrouwenbeweging betekent eenvoudigweg de systematische inzet en systematische organisatie van onze krachten, zowel vrouwen als mannen, in de Communistische Partij om de breedst mogelijke massa’s vrouwen te winnen voor de revolutionaire klassenstrijd van de werkenden, voor de strijd om het kapitalisme te overwinnen en de opbouw van het communisme te bereiken.

Maar, kameraden, dit principe van gemeenschappelijke organisatie en werk werd ook door de oude sociaaldemocratische partijen erkend. Het werd echter zo bekrompen, zo pietluttig, met zo’n mechanische toepassing van het gelijkheidsbeginsel uitgevoerd, dat het de energie van de vrouwen niet volledig ten dienste van de revolutie heeft gesteld. Wij communisten zijn revolutionairen van de daad, van de actie. Wij verliezen in het geheel niet de gemeenschappelijke belangen en strijd van werkende mannen en vrouwen uit het oog. Maar wij zijn alert op de gegeven, specifieke omstandigheden waarmee het communistische werk onder vrouwen te maken heeft. Wij vergeten niet de sociale omstandigheden die nog steeds op vele manieren de activiteit, het politieke ontwaken en de politieke strijd van vrouwen belemmeren – via de sociale instellingen, het gezinsleven en de bestaande sociale vooroordelen. Wij erkennen de invloed die duizenden jaren van slavernij heeft achtergelaten in de ziel en de psychologie van de vrouw. Daarom heeft de organisatie, naast alles wat zij gemeen heeft, speciale structuren nodig, speciale maatregelen, om aansluiting te vinden bij de massa’s vrouwen, hen samen te brengen, en hen op te voeden tot communisten.

We stellen voor dat de leidende en regerende partijcomités dergelijke organen in het leven roepen: comités of commissies voor agitatie onder vrouwen, of hoe de partijen ze ook willen noemen. Deze commissies moeten bestaan vanaf de leiding van een kleine plaatselijke groep tot aan de centrale topleiding.

Wij noemen deze organen vrouwencommissies, omdat zij werk verrichten onder vrouwen, maar niet omdat wij het belangrijk vinden dat zij alleen uit vrouwen bestaan. Integendeel. Wij juichen het toe wanneer de vrouwencomités ook mannen omvatten met hun politieke ervaring en kennis.

Waar het ons om gaat is dat deze comités systematisch en voortdurend actief zijn onder de massa’s vrouwen, dat zij een standpunt innemen ten aanzien van alle behoeften en belangen die het leven van vrouwen raken, en dat zij op alle terreinen van het maatschappelijk leven met praktische kennis en energie optreden voor het welzijn van miljoenen en miljoenen werkende en semi-werkende vrouwen. Deze vrouwencommissies kunnen en moeten natuurlijk alleen werken in nauw organisatorisch en ideologisch partnerschap met de organen van de partij in haar geheel. Maar om hun taken te kunnen vervullen, is het ook duidelijk dat zij vrijheid van initiatief moeten genieten en enige armslag moeten hebben voor hun activiteiten. De communistische partijen van Rusland, Duitsland en Bulgarije hebben, voor zover ik weet, in deze geest gehandeld of streven ernaar dit te doen. En zij hebben zeker geen slechte ervaringen opgedaan.

De partijorganen voor vrouwenwerk moeten systematisch agitatief, organisatorisch en vormend werk verrichten, door te spreken, te schrijven en alle middelen te gebruiken die hun ter beschikking staan. Eén ding mogen zij niet vergeten: niet het gesproken en geschreven woord, maar vooral werk en strijd is de belangrijkste en onmisbaarste methode om de grootste massa’s te verzamelen en op te voeden. Daarom moeten de vrouwencommissies hun inspanningen richten op het betrekken van vrouwen als een onafhankelijke en actieve kracht bij alle acties van de Communistische Partij en alle strijd van de arbeidersmassa’s.

Vrouwen die nu vaak obstakels zijn voor de revolutionaire strijd, moeten de drijvende kracht worden. Want laat ons klaar en duidelijk zijn kameraden: of de revolutie zal de vrouwen winnen of de contrarevolutie zal het doen! Reken er niet op dat naarmate de burgeroorlog heviger vormen aanneemt, dit de vrouwen zal dwingen te beslissen waar zij staan en waarvoor zij strijden. Als jullie communisten er niet voor zorgen dat de breedste massa’s vrouwen in het revolutionaire kamp aanwezig zijn, zullen de burgerlijke partijen ervoor zorgen dat zij in het kamp van de contrarevolutie komen. De Scheidemanns en Dittmanns – alle halve en kwart Internationales – zullen alles in het werk stellen om de vrouwen in het grensgebied tussen revolutie en contrarevolutie te houden, dat vandaag de meest veilige verdediging is van de contrarevolutie en de burgerlijke maatschappij.

Met het oog hierop, kameraden, moeten de communistische partijen er via de vrouwencommissies naar streven om vrouwelijke arbeiders en vrouwelijke communisten niet alleen bij het legale werk te betrekken, maar ook bij de ondergrondse activiteit. Dat spreekt vanzelf. Er zijn ondergrondse taken, te beginnen met koerierstaken, waarvoor vrouwen bij uitstek geschikt zijn om die bekwaam en loyaal uit te voeren. Het is even vanzelfsprekend dat de communistische partijen ernaar moeten streven om de breedst mogelijke massa’s vrouwen als actieve kracht te betrekken bij alle strijd van de arbeidersklasse: van een staking tegen de verlenging van de werkdag, via een betoging op straat, tot een opstand, tot een gewapende strijd. Er is geen aspect of vorm van revolutionaire strijd en burgeroorlog die niet de zaak is van vrouwen die hun bevrijding zoeken door middel van het communisme. In de resolutie die wij u voorleggen, worden de beginselen die ik u hier heb uiteengezet, gedetailleerd uitgelegd.

Wat betreft de internationale verbindingen tussen communistische vrouwen van elk land en met het vrouwensecretariaat in Moskou, vragen wij dat de communistische partijen het volgende doen.

In de eerste plaats moet in elk land een internationale vrouwencorrespondent worden gekozen. Deze correspondenten onderhouden de contacten met elkaar en met het secretariaat in Moskou. Ten tweede, in West-Europa een hulporgaan oprichten dat het Internationaal Vrouwensecretariaat in Moskou kan bijstaan.

Bij de erkenning van het werk van onze conferentie heb ik verzuimd te verwijzen naar een bijzonder belangrijk besluit. We moeten de aandacht van de communistische groepen in de vakbonden richten op de dringende taak om vrouwelijke arbeidsters bij hun activiteiten te betrekken, zowel in de vakbondsstrijd tegen de uitbuiters als in de strijd tegen de vakbondsbureaucratie. Het behartigen van de belangen van de werkende vrouwen vormt de basis voor een brede alliantie waardoor de communistische kameraden in de vakbonden de strijd kunnen aanbinden met de vakbondsbureaucratie.

Deze bureaucratie heeft de belangen van de werkende vrouwen op drie manieren verraden. Ten eerste heeft zij, in het belang van het kapitalisme, de strijd voor de slogan van gelijk loon voor gelijk werk, zonder onderscheid tussen mannen en vrouwen, opgegeven. Ten tweede heeft zij ook verraad gepleegd door zonder verzet toe te kijken – en zelfs goed te keuren – dat, toen de oorlog ten einde liep, de vrouwen als eersten uit de fabrieken en andere arbeidsplaatsen werden gegooid. Waarom was dat? Omdat uitgehongerde vrouwen minder gevreesd werden dan mannen, vanwege hun politiek minder sterk ontwikkeld bewustzijn. Bovendien beweerden zij ten onrechte dat in de behoeften van vrouwen werd voorzien door het feit dat zij natuurlijk altijd als prostituee de straat op konden gaan of een gearrangeerd huwelijk konden sluiten. De vakbondsbureaucratie heeft de belangen van de werkende vrouwen een derde keer verraden door niet de strijd aan te binden tegen het schreeuwende onrecht dat werkloze vrouwen worden afgescheept met een lagere vergoeding dan werkloze mannen – als ze al iets krijgen.

Dit zijn, naar mijn mening, kwesties die door onze communistische vakbondsgroepen moeten worden opgepakt en benut, om vrouwen in de fabrieken op te leiden tot revolutionaire strijders. We moeten ook het grote belang erkennen van beroeps- en vakbondsopleiding van vrouwen voor de communistische opbouw nadat de arbeidersklasse de politieke macht heeft gewonnen.

Laat me verder gaan met wat het congres heeft besloten – of beter gezegd, wat het besloot aan dit congres voor te leggen – om de internationale communicatie tussen communistische vrouwen in verschillende landen te verbeteren. Zoals ik al eerder zei, moeten de partijen internationale vrouwelijke correspondenten kiezen, die een regelmatige en voortdurende correspondentie moeten onderhouden met elkaar en met het secretariaat van de communistische vrouwen in Moskou. Maar dit secretariaat zelf moet efficiënter worden. Wij willen dat het meer is dan alleen maar een informatiebureau voor het werk en de strijd van communistische vrouwen. Het moet een leidinggevend orgaan zijn dat de activiteit van arbeidersvrouwen in de arbeidersstrijd verenigt, intensiveert en vergroot. Daartoe heeft het een internationaal hulporgaan in het buitenland nodig. Het secretariaat zelf moet in Moskou blijven, en niet alleen om nauwe organisatorische banden met het Uitvoerend Comité te verzekeren, maar om dezelfde objectieve en historische redenen waarom het Uitvoerend Comité zelf in Moskou gevestigd moet zijn. Moskou is het hart van de revolutie en de hoofdstad van het revolutionaire Rusland. Het is hier dat de ervaringen van de revolutionaire strijd samenkomen en kunnen worden gebruikt als basis voor theoretische inzichten en praktische leiding. Kameraden, wij zijn ervan overtuigd dat een bescheiden hulporgaan in West-Europa nuttige diensten zal bewijzen aan het secretariaat in Moskou en vragen u daarom de betreffende resolutie goed te keuren.

De conferentie heeft zich ook gebogen over de plichten en capaciteiten van vrouwen in de strijd voor de vestiging en handhaving van de arbeidersheerschappij, de sovjetorde. Wij hebben deze kwestie eerst en vooral behandeld in het licht van haar algemene, fundamentele betekenis voor de revolutionaire strijd van de arbeidersklasse en dus voor de volledige bevrijding van alle vrouwen. Daarom onderzochten wij dit in termen van de economische en politieke situatie in de wereld, die de arbeidersklasse slechts de keuze laat tussen een revolutionaire verovering van de macht of de aanvaarding van intensievere uitbuiting en dienstbaarheid. Vrijheid of afdaling in barbarij: dat is de beslissing die de geschiedenis voor de arbeidersklasse en ook voor de brede massa van de vrouwen heeft geplaatst.

Vervolgens bespraken we de deelname van vrouwen aan de inspanningen en de strijd ter verdediging van de arbeidersheerschappij, met inbegrip van hun medewerking aan de wederopbouw van het economische en sociale leven nadat de heerschappij is gevestigd. Tenslotte hebben we ons gebogen over de kwestie van de strijd van de werkende klasse om de politieke macht te winnen en te behouden, met betrekking tot de strijd voor politieke gelijkheid van het vrouwelijk geslacht voor de wet en in het leven.

De conferentie was unaniem in haar overtuiging dat alle wegen naar Rome leiden. Met andere woorden, alle eisen die vrouwen stellen in hun werk, als moeder en als mens; alle eisen die zij moeten stellen om, op basis van hun sociale arbeid, leden van de maatschappij te worden, volledig gelijk te zijn in rechten en verantwoordelijkheden; alle pijn en ontberingen in hun leven; al hun verlangen en streven – dit alles komt samen in één enkele oproep: tot actieve, moedige en toegewijde deelname aan de revolutionaire strijd om de arbeidersheerschappij te winnen en de Sovjet-orde te vestigen. En na het bereiken van dit doel: met zelfopoffering en tot het laatste restje energie werken aan de verdediging van de sovjetorde, met niet alleen wapens maar ook schoppen in de hand, om een nieuw sociaal leven op te bouwen, dat niet alleen de arbeidersheerschappij, de sovjetorde, rechtvaardigt, maar ook de zekerste basis biedt om haar te handhaven.

Kameraden, bij de bespreking van deze vraagstukken hebben wij zonder enige twijfel duidelijk gemaakt, dat de Communistische Vrouwenbeweging niet leeft en streeft in een wolk van politieke neutraliteit. Het is waar dat op onze conferentie niet alle principiële en tactische kwesties aan de orde zijn gekomen waarover de Derde Internationale nu en in het verleden een besluit moet nemen. Maar het is vanzelfsprekend dat iedere communistische vrouw haar algemene principiële en tactische overtuigingen langs deze lijnen heeft gevormd en een standpunt heeft ingenomen over de problemen waarvan de invloed op de vrouwenbeweging ons zorgen baart. En nog iets anders is duidelijk: jullie strijd voor deze principes en tactieken, binnen elke Communistische Partij, zal en moet ook onze strijd zijn.

Kameraden, als afgevaardigden van de Internationale Conferentie van Communistische Vrouwen willen wij naar alle landen gaan en de vrouwen daar laten zien dat Rusland een groot historisch voorbeeld is. Het leert ons dat er zonder het veroveren van de politieke macht en het vestigen van een arbeidersheerschappij geen manier is om het communisme op te bouwen en bevrijding en gelijkheid van vrouwen te bereiken. Maar we zeggen ook tegen de communistische partijen van elk land dat het communisme niet kan worden opgebouwd als vrouwen niet meewerken en strijden. In de strijd om zowel het kapitalisme te overwinnen als het communisme te bereiken, heeft de arbeidersklasse medewerking van vrouwen nodig, en niet alleen vanwege de kwantitatieve factoren waar ik eerder naar verwees. Nee, wij zeggen tegen de werkenden die naar vrijheid verlangen en die vrijheid hebben bereikt, dat onze medewerking ook onontbeerlijk is vanwege de kwaliteiten die onze verworvenheden inbrengen. Godzijdank zijn we niet jullie aapachtige imitators, geen mislukte, inferieure kopieën van jullie zelf. Wij injecteren onze onderscheidende intellectuele en morele waarden, zowel in de revolutionaire strijd als in de revolutionaire opbouw. En dat betekent geen bedreiging of een vermindering van de revolutionaire strijd, maar veeleer een intensivering en verscherping ervan. Het betekent niet dat het leven in de nieuwe maatschappij verarmd, misvormd of oppervlakkig zal zijn, maar dat het rijker, diverser, diepgaander en verfijnder zal zijn.

Dus, vrouwen in de sovjetstaten: neem deel aan de besluitvormende, bestuurlijke, toezichthoudende, economische, politieke en culturele organen en organisaties! En zo, arbeidersvrouwen, onvrij en onderdrukt in de landen die nog steeds wegkwijnen onder kapitalistische heerschappij: neem deel aan alle strijd en strijden van de arbeidersklasse! Laten we niet vergeten wat één van de beste studenten van de vroegere revolutionaire beweging van Rusland schreef. In zijn beroemde boek ‘Ondergronds Rusland’ zei Stepniak dat de revolutionaire beweging in Rusland de kracht van haar hoge idealen, haar bijna religieus enthousiasme en kracht te danken had aan de medewerking van vrouwen in werk, in strijd, in leven en in dood. Die grote traditie leeft nog steeds in Rusland, en zij moet de grote traditie worden die de weg wijst voor de arbeidersstrijd in alle kapitalistische landen en alle landen van het Oosten.

Kameraden, op dit congres is ons gezegd: ‘Voorzichtig, voorzichtig, voorzichtig. Verlies het contact niet met de brede massa’s, die de beslissende strijd van de revolutie zullen voeren’. En we weten hoe waar en juist dat is. Maar we hebben nog iets anders geleerd uit de geschiedenis van de revolutie: ‘Durf, durf en nog eens durf’ bij het aanvoeren van de revolutionaire massa’s om vooruit te gaan. En laat me u verzekeren: wij vrouwen, wier zielen branden van verlangen naar het communisme, wij die zeker de sterkste en meest onverbiddelijke haat tegen het kapitalisme koesteren, wij moeten ernaar streven om een nuchtere beoordeling van de situatie die voor ons ligt te combineren met een stoutmoedige inzet voor het grote doel van de overwinning.

Wij zijn ons terdege bewust van de gevaren die ons bedreigen – niet alleen daar waar wij strijden om de macht te veroveren, maar ook daar waar de macht reeds is veroverd en waar die wordt bedreigd door contrarevolutie van binnenuit en van buitenaf en door alle moeilijkheden die de opbouw van het communisme onder de moeilijkst denkbare omstandigheden met zich meebrengt. Wij vrouwen zijn echter niet ontmoedigd door wat achter ons ligt, noch zijn wij bang voor wat ons bedreigt. Onze ogen zijn gericht op het stralende doel van het communisme, dat de mensheid zal bevrijden. Wij zien duidelijk de weg naar dit doel: burgeroorlog, revolutionaire strijd met zijn verschrikkingen en gevaren. En ondanks alles hebben we maar één leus: “Voorwaarts!” (Langdurig luid applaus)