II) Klimaatsverandering: Een reëel probleem

De milieukwestie – en meer in het bijzonder alles wat met klimaatsverandering te maken heeft – maakt voortaan integraal deel uit van de actualiteit. De bevolking maakt er zich terecht zorgen over. Zelfs de recente film van de “Simpsons” draait rond het thema van de door de mens veroorzaakte vervuiling! Een peiling die werd uitgevoerd in de zomer van 2006 in opdracht van de Europese Commissie gaf reeds aan dat het thema was opgeklommen tot de eerste zorg van de (gepeilde) Europeanen en de Belgen in het bijzonder. Sindsdien is niets gebeurd waardoor onze bezorgdheid enigszins is verminderd.

Tijdens de zomer van 2007 was het afsmelten van poolijs met 2,61 miljoen km² toegenomen t.o.v. het gemiddelde van de eeuw. Dit is 10 keer de oppervlakte van het Verenigd Koninkrijk! Op hetzelfde moment worden in Afrika tenminste een miljoen mensen geraakt door overstromingen in 17 landen en de eerste schattingen spreken over vele honderden doden. In Oeganda bijvoorbeeld verloren 150.000 mensen hun huisvesting tussen begin augustus en half september. Nog eens 400.000 anderen verloren hun bestaansmiddelen door de onderstromingen van wegen en velden. Dergelijke overstromingen veroorzaakten in Oeganda, net zoals in Nigeria, Soedan en onder meer Ghana, een grote nood aan drinkbaar water en voeding, terwijl de regio nog niet hersteld was van de overstromingen van het jaar voordien, de ergste in 50 jaar. Veel doden en schade hadden voorkomen kunnen worden indien er in Afrika niet een ongebreidelde ontbossing had plaatsgevonden, zoals ook op andere plaatsen in de wereld.

Maar Afrika leidt niet enkel onder catastrofale overstromingen. Het lijdt tezelfdertijd – zelfs al lijkt dit paradoxaal – onder de verzwakking van het regenseizoen. Zo is ook het Tsjaadmeer, waaraan zowel Nigeria, Niger, Tsjaad als Kameroen grenzen, slachtoffer van de ontregeling van het klimaat. Van wat ooit één van de grootste meren van Afrika was met een oppervlakte van 26.000 km² rest nog slechts 1.500 km², of met moeite 5% van haar oorspronkelijke oppervlakte.

In Azië doet zich ook een ontregeling van de regenseizoenen voor, maar met omgekeerde resultaten. Voor dit continent was dit jaar het meest gewelddadige jaar uit haar geschiedenis. Het voorbeeld van Bangladesh is bijzonder onthullend i.v.m. de impact van klimaatsverandering. Het is één van de snelst en diepst door de gevolgen van klimaatsverandering getroffen landen ter wereld. De bevolking van Bangladesh, in feite een enorme delta, is er bij wijze van spreken aan “gewoon” dat ze te lijden krijgen onder catastrofale overstromingen. Maar als dat vroeger elke vijfentwintig jaar gebeurde, dan wordt de bevolking nu elke vijf jaar geconfronteerd met de ravages die de overstromingen aanrichten! En met de stijging van de temperatuur zal de frequentie en de intensiteit van de cyclonen alleen maar toenemen…

Bangladesh wordt ook in het bijzonder geraakt door de stijging van de zeespiegel. Indien deze met 88 of 89 centimeter stijgt, zoals verschillende berekeningen stellen, zal 20% van het land overspoelen, wat de delokalisatie van 20 miljoen van haar inwoners zal meebrengen. De problemen zullen bovendien ook verder toenemen door het water afkomstig van het afsmeltende ijs van de Himalaya, vooral gezien een groot gedeelte van dit water vroeger opgenomen werd door bomen, wat door de ontbossing in grote mate onmogelijk is geworden.

In de landen in de neokoloniale wereld, de zogenaamde « ontwikkelingslanden », sterven elk jaar drie miljoen mensen (vooral kinderen) ten gevolge van watervervuiling, veroorzaakt door industriële vervuiling en huishoudelijk afval. Bijna drie miljard mensen op deze wereld hebben geen toegang tot proper water!

IPCC : Wadisda ?

Het in 1988 opgerichte Intergouvernementeel panel inzake klimaatverandering (IPCC) schrijft elke zes jaar een rapport. Deze groep is sinds kort zeer gemediatiseerd en omvat 2.500 wetenschappers die aangeduid zijn door de 130 landen die vertegenwoordigd zijn binnen de IPCC.

De kern van hun werk bestaat erin syntheses en evaluaties te maken van reeds bestaande werken. Alle wetenschappers die eraan deelnemen, doen dit vrijwillig en werken « in de nacht en in de weekends » zoals één van hen verklaart. Eigenlijk beschikt het IPCC maar over een tiental loontrekkenden en enkele kantoren in Genève. Hun gebrek aan middelen illustreert het gebrek aan reële wil van de lidstaten om de problemen aan te pakken….

Aan het hoofd van het IPCC staat een Algemene Vergadering, waarin elke lidstaat over één stem beschikt om beslissingen te nemen op basis van samenvattingen geproduceerd door de onderzoekers. Volgens de directrice van het centrum voor onderzoek naar de geschiedenis van de wetenschap, Alexandre Koyré, is het “een intens politiek proces waarin een hele waaier van verschillende nationale belangen gelden”. Zo besloten de Verenigde Staten bijvoorbeeld in 2002 om de toenmalige IPCC-voorzitter opzij te zetten omdat hij te militant werd beschouwd door de oliegroep Exxon Mobil…

Nu het IPCC zich moet focussen op het onderzoek naar oplossingen tegenover een vaststelling die door niemand in vraag worden gesteld (Bush zelf heeft toegegeven dat hij beïnvloed is door het rapport van het IPCC maar dit blijkt niet uit zijn politiek), zal de invloed van lidstaten die allen hun eigen belangen verdedigen, zich nog sterker laten voelen.

Een situatie die ook ons rechtstreeks aanbelangt De landen in de neokoloniale wereld zijn vanzelfsprekend niet de enige die te vrezen hebben voor de effecten van klimaatsverandering en meer algemeen van vervuiling op wereldschaal. De verhoging van ozon in de noordelijke hemisfeer vermindert zo bijvoorbeeld de opbrengst van de oogsten, een geschat verlies van tussen 6 en 12 miljard dollar per jaar. We kunnen ook de komst zien van nieuwe, in Europa voorheen onbekende ziektes, zoals chikungunya (een besmettelijke tropische ziekte die zeer ernstige gewrichtspijnen veroorzaakt), waarvan al meer dan honderd gevallen zijn geconstateerd in het noorden van Italië en die ook in Frankrijk woedt. In 2005 kostte de orkaan Katrina in de Verenigde Staten aan 1.500 mensen het leven. Ze maakte een miljoen mensen dakloos en veroorzaakte voor 120 miljard dollar schade (bijna evenveel als de jaarlijkse rijkdom die geproduceerd wordt in een land als Venezuela). De voortdurende opwarming van de tropische Atlantische oceaan verhoogt de intensiteit van cyclonen. Een orkaan zoals Katrina wordt verwacht zich voor te doen om de 300 jaar, maar er zijn er al twee geweest van die omvang in de laatste 80 jaar. Dit jaar, na een buitengewoon zacht voorjaar in de noordelijke hemisfeer, bracht de zomer stortregens naar Engeland (de ergste in 60 jaar volgens het Britse milieuagentschap) en dodelijke weersomstandigheden troffen Roemenië, Griekenland, Italië, Albanië en Turkije. Sinds 1970 stijgt de jaarlijkse kost van catastrofes op wereldvlak elk jaar met 2%, terwijl atmosferische vervuiling elk jaar 2.5 miljoen mensen doodt.

Anderzijds voorspellen verschillende studies dat tussen een kwart en een derde van de nu bestaande soorten (iets meer dan een miljoen) zullen verdwijnen tussen nu en het jaar 2050 ten gevolge van vervuiling, jacht, intensieve visvangst,… De internationale associatie “Mondiale eenheid voor de natuur” heeft ook dit jaar een rapport gepubliceerd, dat bevestigt dat op de 41.415 levende onderzochte soorten er 16.306 met uitsterven zijn bedreigd, 188 dieren en planten meer dan in 2006… en 5.260 meer dan in 2000! De zesde periode van massale uitsterving in de geschiedenis van de aarde is al begonnen. Eén op de vier zoogdieren, één op acht vogels, een derde van alle amfibieën, en 70% van alle planten zijn in gevaar.

Sommige wetenschappers hebben geprobeerd in te schatten wat de kost is van de diensten die gratis door het ecosysteem worden voorzien (een analyse die met enige terughoudendheid moet worden bekeken en die vooral dient om meer concreet te illustreren wat het verlies van deze soorten zou betekenen, eerder dan een precieze becijfering van een exact gegeven). Het resultaat van het verlies van de natuurlijke zuiverende werking van water, de bestuiving van planten door insecten, … bedraagt in de laagste schatting tenminste 33.000 miljard dollar, nauwelijks minder dan het dubbel van de mondiale rijkdom! En dan spreken we nog niet over de bekende en onbekende medische waarde van plantsoorten.

En hier zijn slechts een deel van de problemen besproken die verbonden zijn met de milieukwestie. GIEC bevestigt: « In ecologische stresssituaties, kan oorlog het ultieme middel worden om de verminderende natuurlijke rijkdommen te herverdelen”. De Britse Minister van Defensie John Reid ging dezelfde weg op wanneer hij waarschuwde: « De waarheid is dat het tekort aan water en cultiveerbare grond een belangrijke oorzaak is van het tragische conflict dat we zien ontwikkelen in Darfour (…) Wij moeten dit beschouwen als een waarschuwing.» Anderzijds bevestigt een rapport, aangevraagd door het Amerikaanse Ministerie van Defensie in 2003, het volgende: “Het geweld en de opschudding voortvloeiend uit spanningen die gecreëerd worden door abrupte klimaatsveranderingen betekent een ander soort gevaar voor de nationale veiligheid dan we vandaag gewoon zijn om te zien (…) Militaire confrontaties kunnen ontspringen door een wanhopige nood aan natuurlijke rijkdommen, zoals energie, voeding en water; eerder dan conflicten rond ideologie, religie of de nationale eer.”

In 2006 migreerden 100 miljoen mannen en vrouwen ander land. Maar volgens Norman Meyers van de universiteit van Oxford, komen daar in 2010 ook nog eens tenminste 50 miljoen klimatologische vluchtelingen bij, aangegroeid tot 200 miljoen tussen nu en 2050. Het vervuilde milieu wordt verantwoordelijk geacht voor 25% van de sterftegevallen in de landen van de neokoloniale wereld en 17% in de andere landen. In Frankrijk veroorzaakt het tussen de zes- à negenduizend doden per jaar en jaarlijks sterven er in de wereld vier miljoen kinderen aan. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft in 2004 een oproep gelanceerd om « om de min-vijfjarigen (10% van de wereldbevolking) te beschermen. Zij vertegenwoordigen 40% van de zieken ten gevolge van een slecht klimaat, in het bijzonder omdat ze gemakkelijker ongezonde bestandsdelen opnemen in verhouding tot hun lichaamsgewicht.”

Een gemiddelde opwarming van 2 of 3° (wat extreem hoge pieken inhoudt) zou ook een daling van het landbouwrendement tot gevolg hebben, terwijl het slechtste scenario van het GIEC voorziet in een opwarming van 6,4° tegen 2100. Maar het is bijzonder moeilijk om precieze perspectieven uit te werken omdat er heel veel onbekende factoren zijn. Bovendien worden onze mogelijkheden om deze problematiek te vatten niet bevorderd, om het zacht uit te drukken, door de desinformatie en de belangenconflicten die erin spelen.

De beste manier om te zien wat de toekomst voor ons in petto heeft, is door het heden en de voorbije evoluties in kaart te brengen. In die zin kunnen we ons enkel aan het ergste verwachten: de gemiddelde temperatuur van de planeet is toegenomen met 0,74 °C in de afgelopen eeuw. De laatste elf jaren behoren tot de twaalf warmste ooit geregistreerd!

> Inhoudstafel

Dit vind je misschien ook leuk...