2. Het Platform van de 46

Een week nadat Leon Trotski zijn brief naar het Centraal Comité had gestuurd, presenteerden 46 prominente bolsjewieken, waarvan sommigen belangrijke leidende economische posten vervulden, hun eigen kritiek op het economische en interne partijbeleid van de partijleiders Kamenev, Zinoviev, Stalin, Rykov en Tomsky. Deze verklaring van de oppositie, die bekend werd als “Het Platform van de 46” , werd aangeboden aan het Politburo op 15 oktober 1923, na onder een aantal partijleden te hebben gecirculeerd. Zij riep op tot het zo snel mogelijk beleggen van een speciale conferentie van het Centraal Comité en de leiders van de oppositie om de verschillen die Het Platform had aangegeven, op te lossen.

De 46 die de verklaring ondertekenden hadden waarschijnlijk geen direct contact met Trotski op dat moment, maar hun inzichten komen grotendeels overeen. Buiten de 46 waren er ook andere, leidende, Bolsjewieken, zoals Rakovsky en Krestinsky, die in het buitenland diplomatieke functies vervulden, die Trotski’s mening deelden. Van Radek, op zijn beurt, werd verteld dat hij er bij het Centraal Comité op aandrong om tot een overeenkomst met Trotski te komen.

Aan het Politburo van het Centraal Comité van de Russische Communistische Partij.

De buitengewoon kritieke situatie rond onze positie dwingt ons (in het belang van onze partij, in het belang van de arbeidersklasse) om openlijk te stellen dat het voortgaan volgens het beleid van de meerderheid van het Politburo grote rampspoed over de hele partij kan brengen. De economische en financiële crisis, begonnen aan het einde van juli van dit jaar, met alle politieke gevolgen die dat heeft gehad inclusief het interne partijleven, hebben onomstotelijk het tekortschieten van de leiding van de Partij aangetoond. Zowel op het economische terrein als mede in het bijzonder op het gebied van de interne partijverhoudingen.

Het toevallige, ondoordachte en onsystematische karakter van de besluiten van het Centraal Comité, die op economisch terrein er niet in is geslaagd de eindjes aan elkaar te knopen heeft tot een situatie geleid waarin, ondanks de ongetwijfeld grote successen op het gebied van de industrie, landbouw, financiën en transport –successen die de economie van het land spontaan hebben bereikt en niet dankzij, maar eerder ondanks de tekortschietende, zo niet, totale afwezigheid van leiding- we nu niet alleen het vooruitzicht hebben van het afnemen van zulke successen, maar ook van een diepe economische crisis.

We zien de naderende ineenstorting van de Tsjervonets munteenheid, die spontaan is omgevormd tot een basisvaluta voordat het begrotingstekort is weggewerkt; een kredietcrisis waarin de Staatsbank niet langer zonder risico van ineenstorting de industrie of handel in industriële goederen of zelfs het opkopen van graan voor de export, kan financieren; een daling in de verkoop van industriële goederen als gevolg van hoge prijzen, die te verklaren zijn aan de ene kant door het ontbreken van een geplande georganiseerde leiding in de industrie, en aan de andere kant door een onjuist kredietbeleid; de onmogelijkheid om het programma van graanexport uit te voeren omdat er geen graan gekocht kan worden; extreme lage prijzen voor landbouwproducten die schade toebrengt aan de boeren en een dreigende massale inkrimping van de landbouwproductie; ongelijkheid in de salariëring die logischerwijs ontevredenheid onder de arbeiders veroorzaakt door de budgettaire chaos, indirect ook chaos veroorzakend in het staatsapparaat. ‘Revolutionaire’ methodes om bezuinigingen in het budget te realiseren en nieuwe en duidelijke besparingen in de uitvoering zijn geen overgangsmaatregelen meer en zijn een terugkerend fenomeen geworden die het staatsapparaat keer op keer in beroering brengt en, als gevolg van het gebrek aan een plan achter de uitgevoerde besparingen, dan ook nog op een toevallige en spontane manier.

Dit zijn een aantal elementen van de al begonnen economische, krediet,- en financiële crisis. Als er niet onmiddellijk uitgebreide, goed doordachte, planmatige en energieke maatregelen worden genomen, als de afwezigheid van leiderschap blijft voortduren, moeten we de mogelijkheid onder ogen zien van een acute economische ineenstorting, die onvermijdelijk interne politieke complicaties tot gevolg zal hebben en onze effectiviteit naar buiten toe alsmede de mogelijkheid om actie te ondernemen zal verlammen. En vooral het laatste, zoals iedereen zal begrijpen, is voor ons nu belangrijker dan ooit; het lot van de wereldrevolutie en de arbeidersklasse internationaal hangt ervan af.

Op precies dezelfde wijze zien we ten aanzien van de interne partijverhoudingen hoe dezelfde incorrecte leiding de Partij verlamt en kapot maakt; dit wordt met name duidelijk in de periode van crisis die we nu door maken.

Wij verklaren die niet uit het gebrek aan politieke capaciteiten van de huidige leiding; integendeel, hoezeer we ook verschillen in onze opvattingen over waar we staan en in de keuzes om dit te veranderen, we gaan ervan uit dat de huidige leiding niet voor niets en niet zomaar aangesteld is door de partij om deze belangrijke posten in de arbeidersdictatuur te bezetten. Wij verklaren dit uit het feit dat achter de façade van officiële eenheid, we in de praktijk zeer eenzijdig individuen rekruteren, en er een gang van zaken is, die zeer eenzijdig en toegespitst is op de inzichten en voorkeuren van een klein groepje. Als gevolg van een partijleiding die verstoord is door zulke bekrompen overwegingen, houdt de partij, in aanzienlijke mate, steeds meer op dat levende onafhankelijke collectief te zijn die heel gevoelig de levende realiteit tot zich neemt om dat ze met haar verbonden is met wel duizend draden. In plaats daarvan zien we en in toenemende mate een amper verhulde tweedeling binnen de partij groeien tussen de secretariële hiërarchie en ‘stemvee’, tussen de beroepsmatige partijbonzen die van bovenaf worden geselecteerd en de gewone massa die niet meer aan het normale partijleven deelnemen.

Dit feit is aan elk partijlid bekend. Leden van de partij die ontevreden zijn over deze of gene beslissing van het Centraal Comité, of van een provinciaal comité, die twijfel ergens over hebben, iemand die als individu een of andere fout, onregelmatigheid of ergens ongeregeldheden waarneemt, zijn bang hierover op partijbijeenkomsten te spreken en zijn zelfs bang er in een gewoon gesprek over te praten tenzij de gesprekspartner volkomen te vertrouwen is ten aanzien van de ‘discretie’; vrije discussie binnen de partij is praktisch verdwenen, de publieke opinie van de partij wordt gesmoord. Vandaag de dag zijn het niet de partij, niet de brede laag van leden die kandidaten voor de provinciale comités en het Centraal Comité van de RCP voordraagt en kiest. Integendeel juist, de secretariële hiërarchie selecteert meer en meer leden uit de conferenties en congressen, die zo meer en meer de uitvoerende lichamen van die hiërarchie worden.

Het aldus gevestigde regime in de partij is volstrekt ontoelaatbaar; het vernietigd de onafhankelijkheid van de partij, de partij vervangend door een gerekruteerd bureaucratisch apparaat die onder normale omstandigheden zonder haperingen functioneert, maar onvermijdelijk faalt in periodes van crisis en nu volledig ineffectief blijkt te zijn met het oog op de aanstaande serieuze gebeurtenissen.

De gecreëerde situatie wordt verklaard uit het feit dat het regime van de dictatuur van een fractie in de partij, die in feite was ontstaan na het 10e congres, zichzelf heeft overleefd. Velen van ons hebben zich bewust bij zo’n regime neergelegd. De ommezwaai in het beleid van 1921 en daarna de ziekte van kameraad Lenin, vereiste volgens sommigen een dictatuur binnen de partij, als tijdelijke maatregel. Andere kameraden stonden vanaf het begin hier sceptisch of afwijzend tegenover. Hoe het ook zij, tegen de tijd van het 12e Congres had dit regime zichzelf overleefd. En het begint nu haar keerzijde te tonen. Banden binnen de partij beginnen te verzwakken. De partij begon af te sterven. Extreme en overduidelijk morbide oppositiebewegingen binnen de partij begonnen een anti-partij karakter te dragen, omdat er geen kameraadschappelijke discussie over hete hangijzers meer was. Zulke discussies zouden zonder problemen het ziekelijke karakter van deze bewegingen hebben aangetoond, zowel aan de massa van de partij als aan de meerderheid van degenen die aan die discussie deelnemen. Nu is het resultaat illegale bewegingen die leden buiten de grenzen van de partij drijft en de partij scheidt van de arbeidende massa’s.

Als deze gecreëerde situatie op korte termijn niet drastisch wordt veranderd zal de economische crisis in Sovjet Rusland en de crisis van de dictatuurfractie in de partij een zware slag toebrengen aan de arbeidersdictatuur in Rusland en de Russische Communistische Partij. Met zo’n ballast op haar schouders kan de dictatuur van het proletariaat in Rusland en haar leiding, de RCP, de fase van de aanstaande nieuwe wereldwijde ongeregeldheden niet anders tegemoet zien, dan met het vooruitzicht van nederlagen over het gehele front van de proletarische strijd. Natuurlijk zou het op het eerste gezicht heel simpel zijn om dit vraagstuk op te lossen door te besluiten dat op dit moment, met het oog op alle omstandigheden, er geen enkele ruimte is om een verandering in de koers van de partij naar voren te brengen, om nu op de agenda nieuwe en moeilijke taken te plaatsen, etc., etc. Maar het is volkomen duidelijk dat zo’n gezichtspunt niets anders betekent dan officieel de ogen te sluiten voor de werkelijkheid, omdat juist het grootste gevaar schuilt in het feit dat er geen echte eenheid woord of daad is in het zicht van een buitengewoon moeilijke binnenlandse en buitenlandse situatie. De strijd die nu woedt binnen de partij is des te bitterder, nu hij meer in stilte en in het geheim wordt gevoerd. Dat we deze kwestie in het Centraal Comité brengen, is juist met het doel om zo snel en zo pijnloos mogelijk de tegenstellingen die de partij in stukken scheurt aan de oppervlakte te brengen en de partij zonder oponthoud weer op een gezonde basis te zetten. Echte eenheid in opvattingen en actie is onmisbaar. De aanstaande moeilijkheden vragen om een verenigd, kameraadschappelijk, volledig bewust, buitengewoon krachtig, buitengewoon toegewijde actie van alle leden in onze partij. Het fractieregime moet worden afgeschaft en wel in de eerste plaats door diegenen die het hebben ingesteld; het moet worden vervangen door een regime van kameraadschappelijke eenheid en interne partij democratie.

Om het bovenstaande te kunnen realiseren en de noodzakelijke maatregelen te kunnen treffen om de economische, politieke en partijcrisis het hoofd te bieden, stellen wij aan het Centraal Comité voor, als eerste belangrijke stap, om een conferentie te organiseren van leden van het Centraal Comité met de meest prominente en actieve partijwerkers, waarbij ervoor gezorgd dient te worden dat de lijst van genodigden een aantal kameraden behelst die een andere kijk op de gang van zaken heeft dan de meerderheid van het Centraal Comité.

Handtekeningen van de Verklaring aan het Politburo van het C.C van de R.C.P. over de interne situatie van de partij, 15 oktober 1923;
E. Preobrazhensky
B. Breslav
L. Serebryakov

Niet geheel in overeenstemming met sommige punten in deze brief in de uitleg over de oorzaken van de ontstane situatie, maar in overweging genomen dat de partij direct wordt geconfronteerd met vraagstukken die nooit geheel kunnen worden opgelost met de methodes zoals die tot op heden zijn toegepast, verbind ik mij volledig aan de eindconclusies van deze brief.
A. Beloborodov

Met de voorstellen het geheel eens, hoewel in sommige opzichten niet geheel eens met de motivatie;
A. Rozengolts
M. Alsky

In essentie deel ik de gezichtspunten in deze oproep. De roep om een snelle en oprechte behandeling van al onze ziektes is nu zo urgent geworden, dat ik de oproep om een congres te organiseren die op een praktische manier de opeenstapeling van problemen kan helpen voorkomen, volledig steun;
Antonov-Ovseenko
A. Benediktov
I. N. Smirnov
Y. Pyatakov
V. Obolensky (Osinski)
N. Muralov
T. Sapronov

De positie in de partij en de internationale situatie is zodanig dat een ongewone inspanning en concentratie van Partijkrachten meer dan ooit noodzakelijk is. Ik verbind mij aan de declaratie en beschouw het exclusief als een poging om de eenheid in de partij te herstellen en haar voor te bereiden op de aanstaande gebeurtenissen. Uiteraard kan er op dit moment geen enkele sprake zijn van welke interne partijstrijd dan ook. Het is essentieel dat het Centraal Comité de positie sober beoordeelt en urgente maatregelen neemt om de ontevredenheid binnen de partij en ook bij de massa buiten de partij weg te nemen.
A. Goltsman
V. Maksimovosky
D. Sosnovosky
Danishevsky
O. Shmidel
N. Vaganyan
I. Stukov
A. Lobanov
Rafail
S. Vasilchenko
Mikh. Zhakov
A. M. Puzakov
N. Nikolaev

Omdat ik de laatste tijd wat afzijdig heb gestaan van het werk op de partijcentra zie ik af van een oordeel van de eerste twee paragrafen van het inleidende deel; met de rest ben ik in overeenstemming;
Averin

Ik ben in overeenstemming met de uitleg in het eerste deel van de economische en politieke situatie van het land. Ik vind dat in het deel dat de situatie in de partij beschrijft enige overdrijving is binnengeslopen. Het is uitermate noodzakelijk dat er onmiddellijk maatregelen worden genomen om de eenheid in de partij te bewaren;
I.. Boguslavsky
P. Mesyatsev
T. Khorechko

Ik ben het niet eens met een aantal meningen in het eerste deel van de verklaring; ik ben het niet eens met een aantal beschrijvingen van de situatie in de partij. Tegelijkertijd ben ik er heilig van overtuigd dat de toestand van de partij vraagt om het nemen van radicale maatregelen, omdat de huidige toestand van de partij ongezond is. Ik ondersteun volledig de praktische voorstellen.
A. Bubnov.
A. Voronsky.
V. Smirnov
E. Bosch
I. Byk.
V. Kossior
F. Lokatskov

Ik ben het volledig eens met de inschatting van de economische situatie. Ik vind een verzwakking van de politieke dictatuur op dit moment gevaarlijk, maar opheldering is noodzakelijk. Ik vind een conferentie uitermate onmisbaar.
Kaganovich
Drobnis
P. Kovalenko
A. E. Minkin
V. Yakovleva

Ik ben het volledig met de praktische voorstellen eens.
B. Eltsin

Ik teken met hetzelfde voorbehoud als kameraad Bubnov.
L. Levitin

Ik teken met hetzelfde voorbehoud als Bubnov, hoewel ik het met de vorm en de toon niet eens ben, wat me er toe overhaalt om het met de praktische voorstellen van de verklaring des te meer eens te zijn.
I . Paludov

Ik ben het niet helemaal eens met het eerste deel over de economische situatie in het land; deze is echt heel serieus en vraagt om uitermate doordachte overwegingen, maar de partij is er tot nu toe niet in geslaagd mensen voort te brengen die beter leiding kunnen geven dan nu al het geval is. Over de kwestie van de situatie binnen de partij vind ik dat er elementen van waarheid zit in alles wat gezegd is en vind het daarom noodzakelijk dat er urgente maatregelen worden genomen.
F. Sudnik.