3. Libanon, Israël and Palestina
De verdeeldheid tussen Europa en de VS begon zachter te worden, maar dat werd doorbroken door de gebeurtenissen in Libanon. Daar stelde het Europese kapitalisme, met als uitzondering Blair als trouwe volgeling van Bush, dat er nood was aan een staakt-het-vuren terwijl Bush aandrong bij de Israëli om de oorlog tegen Hezbollah tot haar conclusies te voeren. Deze oorlog was de eerste sinds de oprichting van de Israëlische staat in 1948 waarbij Israël niet als overwinnaar naar voor kwam.
Anderzijds kwam Hezbollah versterkt uit de oorlog met een sterkere reputatie in zowel Libanon als heel het Midden Oosten. De oorsprong van Hezbollah ligt in de opstand van de arme Sjiietische massa’s tegen hun onderdrukkers en tegen discriminatie, maar het werd nu gezien als een verzetskracht voor alle Libanezen. Meer dan 80% van de Libanese bevolking steunde Hezbollah in haar verzet tegen het Israëli Defence Force (IDF). Ook onder de christelijke bevolkingsgroep was er een steun van 80% voor Hezbollah. Deze organisatie trad op als het enige wapen dat in staat was om te antwoorden op de oorlog vanuit Israël. Hezbollah heeft op deze basis onder bredere lagen van de Arabische massa’s – en dat zijn vooral Soennieten – een heroïsche status verkregen.
Nochtans stonden de reactionaire Soennietische regimes in Saoedi-Arabië, Egypte en Jordanië aanvankelijk erg vijandig tegenover Hezbollah. Ze zagen zich echter verplicht om hun verzet om te zetten in steun voor Hezbollah omdat deze organisatie ook op straat werd gesteund door voornamelijk Soennieten. Deze steun voor Hezbollah zal niet noodzakelijk blijven duren, zeker niet als de verschillende elites in de verschillende etnische en religieuze gemeenschappen hun controle opnieuw proberen te versterken. Maar pogingen om Hezbollah te ‘ontwapenen’ zijn gedoemd om te mislukken.
De mogelijkheid van een verder gewapend conflict kan niet worden uitgesloten, ondanks de tijdelijke aanwezigheid van VN-troepen die zorgt voor een rustperiode. De overwinning van Hamas in de Palestijnse verkiezingen had schijnbaar aan Olmert en de rechterzijde in Israël een excuus geleverd om zich vast te klampen aan de bezette gebieden. De druk van de hongerende Palestijnse massa’s, de eisen van de Palestijnse gevangenen voor een “twee staten’ oplossing en de erkenning van Israël, samen met de druk van reactionaire Arabische regimes waarop Hamas zich ook baseert, zorgden er samen met de economische druk voor dat Hamas ‘tactisch’ kan overgaan tot het erkennen van Israël zonder ook het idee van twee staten over te nemen. Bovendien wordt Hamas voor het eerst in haar geschiedenis geconfronteerd met interne verdeeldheid met de top van de leiding die tegen een erkenning van Israël is en de druk van de basis, zeker onder de gevangenen, om het standpunt van Hamas te wijzigen. Tegelijk dreigt de Palestijnse president Mahmood Abbas (Abou Mazen) om over de hoofden van de Hamas-leiding te stappen door een referendum te organiseren.
Aan Israëlische zijde was er voor de oorlog in Libanon een grotere druk op de regering om te onderhandelen. Dat werd versterkt door de Joodse diaspora met voor het eerst duidelijke tekenen van een zekere ontgoocheling en desillusie sinds de vorming van de Israëlische staat in 1948. Hamas had de zelfmoordaanslagen in Israël reeds stopgezet, de meeste gewelddaden in Israël worden gepleegd door kleinere groepen zoals de Islamitische Jihad. Op de Gazastrook werd de cyclus van vergeldingsacties verder gezet met de moord op onschuldige families op het strand van Gaza of het ontvoeren van Israëlische soldaten.
De gevolgen van de oorlog zijn verregaand en zullen voelbaar zijn gedurende een langere periode. De gevolgen in Israël zullen wellicht leiden tot de val van de regering-Olmert en de ineenstorting van zijn plannen voor een eenzijdige terugtrekking uit delen van de Westelijke Jordaanoever. Kadima, de nieuwe partij die werd opgezet door Sharon en Olmert, had een duidelijke doelstelling: het terugtrekken uit Palestijnse gebieden zoals de Gaza en minstens delen van de Westelijke Jordaanoever. Daarmee wouden ze zich terugplooien in een Israëlische staat met een dominantie van joden om zo het regime in stand te houden. Dat beleid ligt nu in duigen en de steun voor zowel Kadima en Labour neemt sterk af. De burgerij richt zich naar andere figuren, mogelijk vanuit Likoed en zelfs Netanyahu, om een nieuwe regering te leiden. De ‘eenzijdige’ terugtrekking vanuit de Westelijke Jordaanoever zal ondermijnd worden en er zal een nieuwe periode van repressie tegen de Palestijnen worden ingezet.
De situatie in het Midden-Oosten en in het bijzonder het conflict in Israël-Palestina blijft bijzonder onstabiel. Dat was al duidelijk voor het uitbreken van de oorlog in Libanon. Ondanks alle vredesverklaringen langs beide kanten, ging de brutale onderdrukking van de Palestijnen gewoon verder en zorgde dit voor de mogelijkheid van een escalatie van het geweld, niet enkel tussen de twee kampen maar ook op een grotere schaal in de regio. De terugtrekking vanuit Gaza onder leiding van Sharon was bedoeld om een verdedigbaar territorium voor Israël op te zetten. Olmert ging verder met dat beleid en zette de basis voor een verdelingsmuur die de Westelijke Jordaanoever moest scheiden van Israël. De virtuele uithongering van de Palestijnse bevolking, massale werkloosheid, de vernietiging van elektriciteitscentrales en toevoer, en het afsluiten van Gaza tot het zowat een gevangenis wordt, zijn allemaal bedoeld om de Palestijnse bevolking onder de knoet te houden en Israël toe te laten om grote delen van de Westelijke Jordaanoever in te pikken.
Het status-quo voor de terugtrekking vanuit Gaza was geen optie voor de heersende klasse in Israël. Zonder toegevingen te doen in de vorm van een soort staatje, zullen de eisen van de Palestijnen voor gelijke rechten enkel maar toenemen. Zo kan de eis voor stemrecht bij de Israëlische verkiezingen bijvoorbeeld op de agenda worden geplaatst. Dat zou een nachtmerrie scenario op het getouw zetten voor de Israëlische heersende klasse. Als de 3,5 miljoen inwoners van de Westelijke Jordaanoever en Gaza samen met de 4,25 miljoen Palestijnse vluchtelingen en de 1 miljoen Arabieren die in Israël leven, allemaal stemrecht hebben zou dit de Arabische bevolking sterk naar voor brengen. Bovendien is het geboortecijfer onder de Arabische bevolking groter en binnen een meetbare periode zullen de Arabieren een overgrote meerderheid van de bevolking vormen. Dat was de reden waarom Sharon en dan ook Olmert een vorm van ‘tweestaten oplossing’ naar voor brachten. Dit scenario maakte komaf met het beoogde “grote Israël” van Likoed.
De gevolgen van Irak en daarna de Libanese oorlog hebben ertoe geleid dat de VS op wereldvlak nog nooit zo onpopulair was. De VS probeerde zichzelf naar voor te brengen als de politieman van de wereld die in staat was om de wereld te domineren. Gedurende bijna 100 jaar probeerde de VS zich op die rol voor te bereiden. Trotski stelde in het manifest voor het Tweede Wereldcongres van de Communistische Internationale dat het de bedoeling van de Amerikaanse heersende klasse was om “de hele wereld Amerikaans” te maken. Op dat ogenblik was er echter nog heel wat rivaliteit tussen de opkomende ster van de VS en het Britse imperialisme. De prominente positie van de VS, wat de kapitalistische wereld betrof, werd versterkt tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd zeker na de oorlog aangetoond. Tijdens de “koude oorlog’ werd het VS-imperialisme wat onder controle gehouden door het stalinistische Rusland en in mindere mate door het Chinese stalinisme. Hierdoor moest de VS haar dominantie wat verbergen onder een zeker “humanitarisme” dat werd aangevuld met militaire macht. Het moest in de neokoloniale wereld economische toegevingen doen aan de neokoloniale burgerij en ook doen alsof het de “democratie” verdedigde, terwijl het tegelijk heel wat repressieve militaire regimes ondersteunde, zeker als die optraden tegen sociale revoluties of tegen de invloed van het Russische of Chinese stalinisme.
Zelfs na de val van de Berlijnse muur, waren Bush sr en Clinton verplicht om op een ‘liberale’ wijze naar buiten te treden. Heel wat burgerlijke commentatoren stelden in het kader van de rampen onder Bush dat Clinton een “veel efficiëntere imperialist” was dan Bush. Hij trad preventief op in de Balkan, in Irak waren er bombardementen en sancties, er was een tussenkomst in Panama,… Clinton was in staat om zijn buitenlands beleid voor te stellen als “in het belang van de mensheid”, waarbij hij steeds via de Verenigde Naties en andere internationale instellingen ging. Clinton zou echter met een verderzetting van dat beleid onvermijdelijk op grote oppositie gestoten zijn. Zijn presidentschap werd gekenmerkt door een uitgesproken economisch imperialisme en een verdieping van de enorme uitbuiting van de neokoloniale wereld, terwijl het huidige regime van Bush steeds heeft geprobeerd om het rijk van de militaire bases uit te breiden.
De genadeloze neoconservatieve contrarevolutie onder Bush heeft catastrofale gevolgen op de positie van het VS-imperialisme op wereldvlak. Het regime van Bush heeft het beeld van de VS hard naar beneden getrokken. In een peiling gepubliceerd in het midden van 2006 stelde een meerderheid dat Washington een groter gevaar vormde voor de wereldvrede dan Teheran. Dat onderzoek toonde een aanhoudende afname van de steun voor de VS sinds 1999. Doorheen Europa staat slechts een minderheid positief tegenover de VS. In moslimlanden waarmee de VS traditioneel een “goede relatie” had, zoals NAVO-lid Turkije of Indonesië, is er nu een zware slag toegebracht aan de steun voor de VS. In Indonesië nam de steun voor de VS af van 75% tot 30% en in Turkije van 52% tot slechts 12%. Enkel in de VS en Duitsland werd Iran gezien als een groter gevaar voor de wereldvrede dan de VS. De rol van de VS in Irak wordt als belangrijkste reden aangehaald voor de angst van de bevolking.
De gevolgen van de Irak-oorlog hebben het idee doorbroken dat het VS-imperialisme eenzijdig kan optreden zonder ernstige tegenstand van andere kapitalistische machten en zonder een immense internationale en interne oppositie binnen de grenzen van de VS. Bush heeft publiek toegegeven dat hij spijt heeft van een aantal meer oorlogszuchtige verklaringen bij de inval in Irak en erna, “bring them on” verklaarde hij toen. Bush probeert zijn toespraken iets genuanceerder te maken en aanvaardbaar voor het Europese kapitalisme. Het feit dat Merkel aan de macht kwam in een coalitie met de sociaal-democraten in Duitsland, maakt een zekere toenadering tussen delen van de Europese burgerij en het bewind van Bush iets gemakkelijker.
Dit heeft er echter niet voor gezorgd dat de Europese massa’s zich verzoenen met de regering van Bush. De aanhoudende problemen in Irak, Afghanistan en de dreigementen tegen Iran zullen ervoor zorgen dat de anti-oorlogsoppositie aanwezig zal blijven.
>>