Helden van de zwarte bevrijdingsstrijd in de VS: Ida B. Wells (1862-1931)
Op 25 maart was het 90 jaar geleden dat één van de meest felle burgerrechtenactivisten uit de geschiedenis, journaliste en verdedigster van stemrecht, Ida B Wells, is overleden. In een tijd dat terrorisme door witte supremacisten op de loer ligt, bevat Wells’ verhaal nuttige lessen over hoe we een betere, veiligere wereld voor vrouwen, mensen van kleur en de werkende klasse kunnen afdwingen.
Ida werd als slavin geboren in Mississippi in 1862. Haar ouders, politiek radicale organisatoren, voedden Ida op en brachten haar een gevoel van revolutionair optimisme bij. Hierdoor behoorde ze tot de slechts 10% zwarte geletterden in haar tijd. Helaas werd ze op 16-jarige leeftijd wees tijdens de epidemie van de gele koorts epidemie. Ze vertrok alleen naar Memphis om een carrière als lerares na te streven. Als lerares werden haar literaire vaardigheden al snel erkend en ze werd uitgenodigd om lid te worden van een literaire club, de Evening Star, waar ze al snel tot redactrice werd gekozen.
Twee belangrijke ervaringen brachten Wells in de burgerrechtenbeweging. Ten eerste klaagde ze de Chesapeake Ohio Railroad Company aan omdat die weigerde haar in de vrouwenwagon te laten zitten omdat ze zwart was. Ze won de zaak en kreeg een schadevergoeding van 500 dollar. Deze zaak kreeg veel aandacht en moedigde andere zwarten die soortgelijke discriminatie hadden ervaren aan om te protesteren. Enkele jaren later draaide het Hooggerechtshof van de staat deze beslissing terug, waardoor de segregatie op de spoorwegen werd geïnstitutionaliseerd. Dit was een harde les: de rechtbanken zouden het racisme alleen maar versterken en Wells zou elders gerechtigheid moeten zoeken. Dat is een realiteit die de zwarte gemeenschap tot op vandaag raakt. Steeds weer blijkt dat rechtbanken niet volstaan om moordende politieagenten te vervolgen. Wells publiceerde haar overpeinzingen over deze ervaring. Dit schrijven gaf de aanzet tot haar carrière als burgerrechtenjournaliste. Ze nam het pseudoniem Iola aan en begon voltijds te schrijven.
Ida, de journaliste
Een tweede verwoestende ervaring veranderde Ida B Wells in een éénvrouwsleger tegen het lynchen.
Zodra de federale troepen zich in 1878 uit het zuiden hadden teruggetrokken, maakte het tijdperk na de wederopbouw plaats voor nieuwe vormen van terreur en intimidatie. De Democratische Partij, de partij van de slavenbezittende klasse, had de controle over de Senaat. De staten hadden zeggenschap over hun eigen burgerrechtenwetgeving. Het zuiden had in wezen zelfbestuur, en pas bevrijde zwarte mensen hadden geen bescherming. De staten namen wetten aan tegen landverraad en wetten die dakloosheid en werkloosheid strafbaar stelden, die buitenproportioneel tegen zwarten waren gericht. De meest afschuwelijke nieuwe methode om de zwarte bevolking te controleren, was lynchen. Dat was een vorm van maffia-rechtspleging tegen zwarte mensen die beschuldigd werden van misdaden, vooral degenen die beschuldigd werden van seksueel misbruik van blanke vrouwen. De politie nam vaak deel aan dit geweld. Tot op vandaag zien we overigens hoe delen van de politie sympathie hebben voor extreemrechts. Kijk maar naar hoe witte supremacistische massamoordenaars worden vertroeteld of hoe passief, bijna vriendschappelijk, wordt opgetreden als extreemrechts protesteert.
Wells worstelde hiermee. Terwijl lynchen een onvergeeflijke daad was, was verkrachting dat ook, en ze was geneigd de beschuldigingen te geloven. Dit veranderde allemaal toen drie vrienden van haar, Calvin McDowell, Will Stewart en Thomas Moss, werden gelyncht. Deze drie mannen hadden een kruidenierszaak geopend vlak naast een kruidenierszaak die in handen was van blanken. Bij een woordenwisseling verwondden zij de blanke winkelier en werden ze allen naar de gevangenis gebracht. Een menigte sleepte hen uit de gevangenis, nog voor ze terecht hadden gestaan, en doodde ze alle drie.
Zo begon Wells haar journalistieke kruistocht tegen het lynchen. Tegen die tijd had ze haar eigen wekelijkse krant, Free Speech genaamd, en begon ze honderden lynchpartijen per jaar te documenteren en te onderzoeken. Door nauwgezet gegevens te verzamelen, was ze in staat vast te stellen dat lynchpartijen gericht waren tegen zwarte zuiderlingen. Zij ontdekte dat lynchpartijen in verband werden gebracht met allerlei soorten beschuldigingen, niet alleen verkrachting, en meestal zonder substantieel bewijsmateriaal om die beschuldigingen te staven. Hoewel dit voor de meeste zwarte mensen vanzelfsprekend was, stelde Wells’ onderzoek het vast als een onweerlegbaar feit.
Tragisch genoeg viel in 1892 een groep witte supremacisten het kantoor van Ida’s Free Press aan. Ze vernielden haar uitrusting en lieten een briefje achter waarin ze dreigden iedereen te doden die de krant opnieuw zou publiceren. Dus gaf Ida op en trok ze zich terug.
Grapje! Onverschrokken zocht Ida ballingschap in New York, waar ze haar bevindingen bleef publiceren in de New York Age. Ze vond al snel een nieuwe politiek thuis in de zwarte vrouwenclubbeweging. Wat begon als organisaties die voornamelijk gemeenschapsdiensten aanboden, ontwikkelde zich tot militante feministische organisatie groepen bekend als “clubs”. Wells stond aan de basis van deze beweging en hielp bij de oprichting van de Women’s Loyal Union in New York, de Women’s Era Club in Boston, en haar eigen club, de Alpha Suffrage Club. De vrouwen in deze clubs zamelden geld in voor Wells om haar onderzoek voort te zetten.
Met deze steun voerde Wells haar campagne tegen het lynchen internationaal op. Ze reisde dat jaar naar Engeland om bredere steun te verwerven. Ze wist dat de Britse markt van cruciaal belang was voor het zuidelijke katoen en dat als ze de Britten tegen de witte ondernemers van het zuiden kon opzetten, dat een zware slag zou zijn. Zij organiseerde en stichtte de Britse Anti-Lynching Society, het allereerste comité tegen lynching ter wereld. De Britse pers publiceerde artikelen waarin de wreedheden in het zuiden van de VS werden veroordeeld. Wells publiceerde ook artikels waarin zwarte mensen werden aangemoedigd Memphis te verlaten (met al hun arbeids- en koopkracht) en veiligheid te zoeken in het westen. Meer dan 6.000 mensen deden dat.
Het had effect. Na 1894 waren er twee decennia lang geen lynchpartijen meer in Memphis! Er was een tastbare bedreiging voor de winsten van de witte bedrijfseigenaren nodig om de waanzin te stoppen. Dit illustreert dat de machthebbers pas toegeven aan de eisen van een beweging als hun winsten in gevaar komen. Dit voorbeeld toont ook het belang aan van het internationaliseren van sociale bewegingen. De zwarte vrijheidsbeweging is nooit beperkt gebleven tot de grenzen van de VS. De wereldwijde protesten van afgelopen zomer maken deel uit van een lange traditie van internationale solidariteit.
In 1895 publiceerde Wells The Red Record, het allereerste statistische verslag over lynchpartijen. Ze was in staat het lynchen te demystificeren door te kijken naar de trends en het te bestuderen als een systemische kwestie in plaats van alleen maar individuele gevallen. Deze nalatenschap wordt vandaag weerspiegeld in de George Floyd Act. Als deze wet wordt aangenomen, zal de Senaat een nationale databank over politiegeweld oprichten. Wells heeft de weg vrijgemaakt voor dit soort onderzoek. Onafhankelijke media zoals deze die je nu leest, is ook een deel van Wells’ nalatenschap. We hebben publicaties van en voor de arbeidersklasse nodig om verslag te doen van de strijd voor zwarte bevrijding en andere zaken die de media negeren en om analyses te brengen die niet vertrekken van de belangen van de bazen.
Een moeizame relatie met de NAACP
Wells was één van de oprichters van de National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) in 1909. Ondanks haar onschatbare bijdragen aan de beweging, werd Wells niet in het leidinggevend comité opgenomen. Du Bois en andere leiders brachten daar allerlei non-verklaringen voor, maar feit was dat veel NAACP-leiders dachten dat er nood was aan een elitegroep van zwarte hervormers, terwijl Wells geloofde in massamobilisatie. Zij hield vol: “Veel van onze beste mannen en vrouwen verdienen hun brood in onbeduidende jobs.” Ze werd gemarginaliseerd voor deze standpunten. Toch hield ze een voet tussen de deur van de NAACP, nodigde leden uit voor spreekbeurten van haar eigen organisaties en woonde vergaderingen bij.
Na verloop van tijd begon de NAACP de strategie van Wells over te nemen. Ze begonnen meer onderzoeken ter plaatse en protesten te organiseren. Haar instincten bleken juist: om verandering teweeg te brengen, hebben mensen van kleur nood aan een collectieve strijd van onderuit, niet aan een handvol helden.
Strijd om de suffragette-beweging te verenigen
Naast haar werk in de zwarte vrijheidsbeweging, was Wells bijzonder actief in de strijd voor het vrouwenkiesrecht, de suffragette-beweging. Vóór de afschaffing van de slavernij werkten blanke vrouwenorganisaties en zwarte abolitionistische groeperingen nauw samen, verenigd onder de American Equal Rights Association. Na de oorlog waren blanke suffragisten gefrustreerd over het feit dat zwarte mannen eerder stemrecht kregen dan zij. Ze trokken een verkeerde conclusie, met name dat hun bewegingen beter apart konden blijven.
De National American Women’s Suffrage Association (NAWSA) sloot zwarte vrouwen uit van lidmaatschap. Susan B. Anthony vertelde Wells zelf dat ze haar blanke zuidelijke leden niet van streek wilde maken door zwarte vrouwen toe te laten tot de organisatie. Hoewel de leiding op een bepaald niveau met zwarte mensen meeleefde, besloot ze naar buiten toe onverschillig te blijven tegenover racisme in het algemeen, om racistische potentiële aanhangers niet van zich te vervreemden. Zij vonden het “opportuner” om de organisatie gesegregeerd te houden. Deze houding van onverschilligheid etterde en ontwikkelde zich bij sommigen tot openlijke blanke suprematie.
Wells was een stem van de rede in de beweging en een voorstander van eenheid. In 1913 richtte ze een geïntegreerde club op: de Alpha Suffrage Club. Deze club nam in dat jaar deel aan de Women’s Suffrage Procession, een nationale demonstratie voor vrouwenstemrecht. De NAWSA vroeg de Alpha Suffrage Club om helemaal achteraan te lopen en niet in het contingent van hun staat. Er was ook de vraag dat Wells niet zou deelnemen. Wells en de Alpha Suffrage Club deden dat niet. Zij liepen mee met de rest van hun contingent, een demonstratie van hun betrokkenheid bij het opbouwen van een geïntegreerde vrouwenbeweging.
Dit soort kwesties zijn vandaag nog steeds sterk aanwezig. Zou het ‘opportuner’ zijn voor Alexandria Ocasio-Cortez om haar programma af te zwakken tot iets wat acceptabel is voor het establishment van de Democratische Partij en de lobby van big business? Moeten mensen zich organiseren voor een minimumloon dat ‘haalbaar’ is in de ogen van de gevestigde media of voor een minimumloon dat daadwerkelijk de kosten van levensonderhoud weerspiegelt? Het voorbeeld van de NAWSA leert dat er niets praktisch is aan het uit de weg gaan van belangrijke debatten of het vermijden van een directe confrontatie met de machthebbers. De meest praktische, meest verstandige manier waarop een beweging kan werken is met massale solidariteit rond gedurfde eisen.
Ida’s nalatenschap vandaag
Wells vocht onvermoeibaar door tot ze op 25 maart 1931 stierf aan een nierziekte. De persoonlijke offers die ze bracht, zijn onvoorstelbaar. Zoals ze het zelf echter uitdrukte: “Je kunt beter sterven in de strijd tegen onrechtvaardigheid dan sterven als een hond of als een rat in een val.” De vraag hoe we extreemrechts terrorisme moeten bestrijden, is opnieuw erg belangrijk. Wells belichaamt het soort gedisciplineerde aanpak die we vandaag de dag nodig hebben. Ze leert hoe je verdriet en tragedie kunt kanaliseren in een gevecht. We kunnen haar nalatenschap levend houden door steun te geven aan de zwarte arbeiders die zich organiseren om de allereerste Amazon vakbond te vormen in Bessemer, Alabama, door mee te doen aan de betogingen tegen rechts in reactie op de aanslagen in Atlanta, en door steun te geven aan onafhankelijke publicaties door en voor de arbeidersklasse.