Ruimte voor een nieuwe arbeiderspartij
Zowel in het ABVV als in het ACV groeit een geradicaliseerde laag die niet langer bereid is zomaar voor alles te moeten opdraaien. De overwinningen bij Bayer, eind 2009 en later Inbev, in het begin van 2010, hebben aangetoond dat vastberaden actie een golf van enthousiasme teweeg brengt bij bredere lagen. De vakbondsleiders zijn daar toen van geschrokken en dat is wellicht ook het patronaat dat sindsdien een voorzichtiger toon aanslaat. Het heet nog wel dat we het met 70.000 ambtenaren minder ook kunnen, en dat er tegen 2020 196.000 ambtenaren op pensioen vertrekken, maar de nadruk ligt toch op het feit dat hier een besparing mogelijk is zonder sociaal bloedbad. Rudi Thomaes gaat nog een stap verder, door te stellen dat ook het VBO bereid is haar bijdrage te leveren aan de saneringsoperatie. “Ik zal een verhoging van de roerende voorheffing op de spaarrente niet toejuichen (van 15% naar 20%), maar het zou me persoonlijk niet shockeren”. Dat laatste kunnen we best geloven. Zo een maatregel zou immers vooral de kleine spaarders treffen, de arbeidersgezinnen, maar in het VBO zouden ze daar weinig of geen last van ondervinden.
Het is onwaarschijnlijk, nu een vermogensbelasting onder één of andere vorm als pasmunt moet dienen om het vel van de arbeidersgezinnen te stropen, hoeveel modellen men intussen al verzonnen heeft om die vermogensbelasting voor gefortuneerden zo onschadelijk mogelijk te maken. SP.a en Groen spreken van een vermogenswinstbelasting en de PvdA van een miljonairstaks. In al die gevallen probeert men ons te overtuigen hoeveel dat wel oplevert en tegelijk hoe haalbaar dat wel is zonder de kapitaalbezitters weg te jagen. Thomaes heeft nu klaar en duidelijk gesteld hoever het patronaat bereid is te gaan: wie bij zijn bank een effectenrekening heeft, mag wat hem betreft 5% meer betalen op de interest. Thats’ it. We moeten hier nog aan toevoegen dat ook het VBO voor de strijd tegen fiscale fraude is “omdat eerlijke mensen betalen voor diegenen die minder correct zijn.” Als morgen de fiscale diensten herbemand worden, huiszoekingen kunnen uitvoeren en sancties mogen opleggen, zullen we dat nog wel zien. Dan zal het VBO wellicht weer vragende partij zijn voor opnieuw een “eenmalige” bevrijdende aangifte.
De enige manier om het patronaat en de grote kapitaalbezitters echt te raken, is onteigening en overdracht van onze productiemiddelen aan de gemeenschap onder maatschappelijk beheer en arbeiderscontrole. Om te beginnen vooral in de zogenaamde sleutelsectoren van de economie: het financiewezen, het transport en de energiesector. Maar vooraleer de arbeidersbeweging massaal tot die conclusie komt, zal ze wellicht eerst moeten afrekenen met reformistische en links reformistische illusies. De beste manier om dat te doen is door de praktijk en die wordt enorm versneld door het bestaan van een strijdpartij met een traditie van democratisch debat. We roepen daarvoor op sinds 1996 omdat de objectieve nood eraan zich toen al stelde. Een idee wordt echter pas een maatschappelijke kracht als het gedragen wordt door een brede laag in de maatschappij. We denken dat de voorwaarden daartoe al enige tijd gerijpt zijn.
We hebben geprobeerd om daar tijdens en na de algemene staking tegen het generatiepact via het Comité voor een Andere Politiek uitdrukking aan te geven. CAP strandde echter, vooral omdat na het generatiepact de klassenstrijd terug viel. De meest prominente figuren keerden op hun stappen terug en er ontstond een interne strijd waarbij ieder democratisch debat in de kiem gesmoord werd. Politiek huivert echter van leegte. De PvdA probeert sindsdien, op basis van een reformistisch programma, die leemte met gematigd succes op te vullen. Indien ze haar verkiezingsuitslag van juli 2010 tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 kan herhalen, zal ze haar aantal gemeenteraadszetels kunnen verdubbelen tot verdrievoudigen. Ze zal dan een aantrekkingspool worden voor een beperkte, maar niet onbelangrijke laag. In dat geval zal ze een factor van betekenis worden voor de creatie van een nieuwe bredere arbeiderspartij. Maar om het potentieel volledig te benutten zal de PvdA haar sektarisme ten opzichte van anderen, in het bijzonder LSP, moeten opgeven. In het post stalinistische tijdperk is gevoeligheid voor democratie en strijdbaarheid een voorwaarde op slagen. Door LSP uit te sluiten van dit proces, zou de PvdA de verdenking op zich laden dat ze heimelijk nog steeds het stalinisme koestert. (142)
In het verleden waren trotskisten verplicht half clandestien tewerk te gaan. Dat kwam doordat ze te maken hadden met massapartijen, maar ook doordat dissidente opvattingen toen als een gebrek aan loyaliteit werden beschouwd. Voor de partijleiding, toen de sociaaldemocratische burgerlijke arbeiderspartijen en de communistische partijen waar ze over een massabasis beschikten, was het gemakkelijk om ‘onloyale’ militanten uit de beweging uit te zetten. De ervaring met de monolithische partijen van de naoorlogse periode heeft de houding van de meest bewuste arbeiders daarover grondig veranderd. Het bestaan van georganiseerde groepen binnen een groter geheel, die het recht hebben hun eigen identiteit te bewaren, wordt nu aangevoeld als een garantie voor democratie. Het helpt het succes verklaren van Syriza in Griekenland, eigenlijk een koepel van diverse linkse partijen, van het Links Blok in Portugal, aanvankelijk een samenwerking van drie kleinere partijen en van Izquierda Unida, waarin de Spaanse Communistische partij de grootste fractie is.
Het kartel dat LSP aanging met LCR in de Europese verkiezingen van 2009 en met PC, PH en LCR voor de Brusselse gewestverkiezingen in 2009, kreeg een vervolg met het Front des Gauches in de federale verkiezingen van 2010. Dat front functioneert als een kartel van zes kleine partijen en heeft sindsdien op beperkte schaal enig enthousiasme teweeg gebracht. We weten uiteraard niet waar dit uiteindelijk zal belanden, maar wat nu ter discussie staat is en campagne om 2.000 sympathisanten te werven en daarmee het front om te vormen tot een ledenbeweging. Ook dat zal niet onmiddellijk leiden tot de vorming van een nieuwe arbeiderspartij, maar als het Front slaagt, zal dit eveneens en factor van betekenis worden in het proces van opbouw van een nieuwe, bredere strijdpartij van en voor de arbeiders.
NOOT
(142) Een amendement vanuit de non-profit afdeling in Gent maakte duidelijk dat dit punt toelichting vergde. Op het congres werd daarom besloten tot een wat uitgebreider toelichting in een voetnoot.
Dat LSP geïnteresseerd is in feiten, hoeven we na het lezen van deze tekst niet meer te benadrukken. Hij staat vol feiten en cijfers. Alles is echter voortdurend in verandering, evolueert en slaat soms botweg om in het tegendeel. Vandaar dat er verwarring kan ontstaan over de juiste inhoud van specifieke termen. De beste manier om dat te vermijden, is door ze in hun historische context te plaatsen. Met ‘arbeiderspartijen’ bedoelen we een fenomeen vergelijkbaar met dat wat zich voordeed aan het einde van de 19de eeuw. De arbeidersbeweging maakte zich toen politiek los van de liberale partijen en richtte eigen politieke partijen op. In onze brochure over de nieuwe arbeiderspartijen, eigenlijk de tekst van een conferentie in 2003, schetsen we heel dat proces. Het ging toen om massapartijen, met verschillende honderdduizenden leden en vooral om een actieve deelname van talloze arbeiders en jongeren.
We lichten in de tekst voldoende toe waarom processen vandaag eerder nog in slow motion verlopen in vergelijking met voorgaande periodes – de rol van krediet, het verraad van de arbeidersleiders, het gebrek aan een socialistisch alternatief, de terugloop van het bewustzijn. Het potentieel voor een massapartij van de omvang van die op het einde van de 19de eeuw of van de communistische partijen na WOI, zal zich pas na verloop van tijd, onder de hamer van gebeurtenissen, realiseren. Maar intussen bestaat in verschillende landen wel al de mogelijkheid van wat we in de jaren ’90 definieerden als ‘kleine arbeiderspartijen’, partijen met de kenmerken van die hierboven beschreven, maar kleiner in omvang, beperkt tot enkele tienduizenden leden, zoals destijds de PRC in Italië. Om talloze redenen is de PRC die positie opnieuw en helaas definitief, kwijt gespeeld. Formaties als de PSOL in Brazilië en de NPA in Frankrijk, hadden eveneens het potentieel om een ‘kleine arbeiderspartij’ te worden, maar zullen dat stadium mogelijk nooit bereiken. In Nederland heeft de SP het vacuüm ter linkerzijde deels opgevuld, maar ondanks haar aanzienlijk ledenbestand is dat een partij met een hoofdzakelijk passieve basis, eerder een kiesvereniging dan een kleine massapartij in wording. Die Linke zit daar voorlopig nog ergens tussenin.
In deze paragraaf leggen we uit dat de PvdA, als ze haar kiesuitslag van 2010 kan herhalen in 2012, haar 15 lokale verkozenen mogelijk kan verdubbelen of verdriedubbelen. In dat geval zal ze geleidelijk een aantrekkingspool worden voor een beperkte, maar daarom niet onbelangrijke laag. Ze wordt dan meteen een factor van betekenis voor de creatie van een nieuwe partij. Maar als de PvdA meer wil worden dan een Nederlandse Socialistische Partij in het klein – een kleine kiesvereniging – en integendeel een kleine arbeiderspartij wil worden met een actieve deelname, kortom alle potentieel wil benutten, dan zal ze haar sectarisme ten opzichte van anderen moeten opgeven.
Met “anderen” bedoelen we hier niet de vakbondsapparaten of die van SP.a en Groen. Ten opzichte van hen, is het sectarisme van de PvdA al lang omgevormd tot zwijgzame volgzaamheid. We bedoelen evenmin voormalige aanhangers van radicaal linkse groepen die al lang hebben afgehaakt, ook zij zijn al lang welkom bij de PvdA. Restanten van radicaal linkse partijtjes die intussen zodanig verzwakt en verward zijn dat het hen aan wil ontbreekt om nog echt een bedreiging te vormen voor het apparaat van de PvdA zijn eveneens welkom, al was het maar om een schijn van openheid hoog te houden. Allemaal samen, volstaat dat echter niet om de zweem van verdenking ten opzichte van de PvdA, dat ze haar stalinistische streken nog niet verleerd is, volledig uit te gommen. Daarvoor volstaat geen plusteken, maar zal ze ook het sectarisme ten aanzien van reëel bestaande groepen van georganiseerde activisten moeten overboord gooien.
De best gekende, meest solide en zowel onder jongeren als onder syndicalisten ingeplante georganiseerde groep activisten in Vlaanderen is zonder enige twijfel LSP. Niet voor niets willen syndicalisten die er de overstap naar PvdA overwegen, ons graag aan boord en zij vinden ongetwijfeld dat de PvdA daar dan maar de nodige toegevingen moet voor doen. In een aantal sectoren zou het weren van enkele gekende LSP-militanten met syndicale posities, op onbegrip stoten en een actieve deelname van vakbondsactivisten in de weg staan. Dat is onder meer het geval in onderwijs, social-profit, petrochemie, openbaar vervoer en post. Zolang de klassenstrijd op een laag pitje staat en het perspectief van activisten zich hoofdzakelijk richt op het electorale terrein, kan de PvdA daarmee weg komen. Maar zodra de klassenstrijd intenser en algemener wordt, zal de druk op de PvdA voor een opening naar LSP enkel toenemen. Die druk zal uitgaan van vakbondsactivisten, maar zich via hen ook vertalen bij voormalige PvdA kaders die soms met lede ogen moeten aanzien hoe de partij zich steeds meer afwendt van strijd. Niet toegeven aan die druk kan er op termijn toe leiden dat deze lagen de partij verlaten. Daardoor zullen ze de weg vrijmaken voor steeds meer carrièristen die zijn aangetrokken door het perspectief om verkozen te worden. In dat geval zal het electoralisme in de partij enkel toenemen, tot op het punt dat het onderscheid met de andere ‘linkse’ partijen flinterdun wordt en de partij steeds meer gezien wordt als overbodig. In punt 152 werpen we een ballonnetje op over hoe de PvdA dat zou kunnen omzeilen, of ze die kans ook grijpt, ligt niet in onze handen, wij kunnen enkel, zoals de kameraden uit de non-profit afdeling Gent benadrukken, de druk opdrijven door zo goed mogelijk te bouwen.