Politieke herschikking in Vlaanderen
Dertig jaar onafgebroken besparingspolitiek heeft de autoriteit van de kapitalistische instellingen fors ondermijnd, ook die van de politieke instrumenten. Vooral in Vlaanderen, waar de klassentegenstellingen minder op het scherp worden uitgevochten en de zoektocht naar alternatieven zich eerder op politiek vlak vertaalt dan op het syndicale, heeft dit voor aardverschuivingen op electoraal vlak gezorgd. Het Vlaams Belang, VLD, op een bepaald moment zelfs Groen en dan lijst Dedecker en nu de N-VA, scheerden elk om beurten hoge toppen. Kenmerkend was echter vooral de achteruitgang van de twee patijen die de naoorlogse periode gedomineerd hadden, de intussen totaal verburgerlijkte SP.a en vooral de CVP, de voorloper van de CD&V. De onderliggende instabiliteit werd echter gemaskeerd door de kredietgedreven economische groei en de capitulatie van de syndicale leiders, die zich uit onvermogen om zelf een alternatief te formuleren, vastklampten aan de politiek van stervensbegeleiding van de traditionele partijen. De vakbondsleiders worden meer en meer gezien als deel van het establishment. De leegte die hierdoor ontstond werd ingevuld door populistische avonturiers.
De omvorming van de SP naar een loutere kiesmachine heeft bijgedragen aan de verzwakking van de socialistische zuil. Volkshuizen zijn verkocht, gesloten of in het beste geval omgevormd tot cultuurcafés, maar niet langer een sociaal bindmiddel in de arbeiderswijken. De leiders van het ABVV klampen zich nog wanhopig vast aan de restanten van de SP, maar hun basis heeft al lang afgehaakt. Niets aan de politiek van de SP laat vermoeden dat ze de arbeidersbasis van weleer opnieuw aan zich willen binden. De ABVV leiders dwalen als ze hopen dat de SP.a zich zal inschakelen in een terugkeer naar de keynesiaanse economische politiek zoals we die kenden in de gouden jaren ’60 en ’70. Dat was toen mogelijk door de enorme groei van de productie, maar zou nu al snel leiden naar galopperende inflatie. De christelijke zuil heeft nog steeds een sterke potentiële kracht, maar de politieke oriëntatie van de CD&V staat die partij niet langer toe haar posities in de arbeidersbeweging, haar dominantie in het onderwijs en in de ziekenhuizen in te schakelen als een politiek wapen. Ten einde raad greep de partij naar het ultieme wapen: communautair opbod. Wellicht dacht ze dat dit controleerbaar zou blijven. Het leek er immers lang op dat het flamingantisme op haar retour was. De Volksunie leek niet meer levensvatbaar ondanks allerlei gedaantewisselingen en spatte uiteindelijk uiteen. De traditionele Vlaamsgezinde massamanifestaties trokken geen volk meer. Tijd dus voor de CD&V om haar historische achterban terug op te rapen via een kartel met N-VA (2004). Het werd een totale misrekening.
Het begrip pyrrusoverwinning kreeg een nieuwe betekenis met de verkiezingsoverwinning van het CD&V/N-VA kartel in de federale verkiezingen van 2007. Wat volgde was de langstdurende formatie ooit in België, 194 dagen, gevolgd door een interim regering Verhofstadt III op 21 december 2007 en dan Leterme I op 20 maart 2008 Van Rompuy I op 30 december 2008 en opnieuw Leterme II vanaf 25 november 2009 en ontslagnemend sinds 26 april 2010. De revelatie bij de Vlaams verkiezingen van 2009 werd voormalig kartelpartner N-VA met 13% van de stemmen. In de federale verkiezingen van 2003, de enige waaraan de partij tot dan op eigen kracht had deelgenomen, had die maar 1 zetel behaald, men had toen nog een uitzondering op de wet voor de financiering van politieke partijen nodig om de partij te redden. De klap voor de CD&V zat er echter nog aan te komen. Die kwam er in de federale verkiezingen van 2010: 27,8% voor N-VA en 27 zetels tegen 17,3% voor CD&V en 17 zetels. N-VA kannibaliseerde de stemmen van zowel het Vlaams Belang als CD&V en Lijst Dedecker. Ondanks de expliciete oproep van het ABVV apparaat bleef SP.a steken op 14,6%.
Alle Vlaamse partijen zijn sindsdien geradicaliseerd. Verhofstadt werd ingehaald door zijn verleden. Hij was geëvolueerd van een Thatcheriaan naar een sociaal liberaal, nu wordt hij vriendelijk verzocht opzij te gaan voor een nieuwe lichting harde liberalen aangevoerd door fils à papa Alexander De Croo. Meteen komt een einde aan de illusie om van de VLD de partij van de burgers te maken. Voortaan zal de partij zich opnieuw richten naar de radicalere niche en dat uit zich ook in haar standpunten. Bij het Vlaams Belang vertrekken diegenen die zijn aangetast door de aanhoudende verkiezingsoverwinningen van de voorbije decennia met slaande deuren. Naarmate de crisis toeslaat, blijft er ruimte voor een rechtse populistische, racistische partij met een fascistische kern. Het Belang is zeker nog niet aan haar zwanenzang toe, het blijft een reëel gevaar, maar de komende periode zullen eerst de rekeningen vereffend worden. Bij LDD is het afwachten wie wanneer de boeken dicht doet. Groen tenslotte is al even belust op regeringsdeelname als de SP.a.
In Vlaanderen stevenen we hoe dan ook af op een fundamentele hertekening van het politieke landschap. De politieke versplintering is onhoudbaar. Het model van een volkspartij zoals de CVP, gebaseerd op klassenverzoening, heeft haar houdbaarheidsdatum overschreden. Alles gaat in de richting van meer besparen en een harder antisociaal beleid. Hier en daar is er nog een CD&V’er die de meest rechtse voorstellen afblokt, zoals rond de minimumdienst bij stakingen in de openbare sector, maar de algemene teneur is er een van een rechtsere, meer Vlaams gezinde partij. De verkiezingsnederlaag voor de CD&V in 2010 heeft dat proces niet omgekeerd, maar integendeel versterkt. De meest rechtse en Vlaams gezinde gedeelten van de CD&V gluren wellicht nu al in de richting van het meest pragmatische gedeelte van de N-VA. Een nieuwe centrumrechtse formatie met een pragmatisch flamingantisme zou ook een aantrekkingspool kunnen zijn voor liberalen die het niet eens zijn met de koers van De Croo en voor de restanten van LDD en wie weet enkele nog niet te aangebrande dissidenten van het Vlaams Belang.