Zuid-Afrika wint de Wereldbeker Ongelijkheid

Wat een mooi sportevenement moest worden, wordt gekenmerkt door schandalen, corruptie en inhaligheid. Dat is de achtergrond van de Wereldbeker die in Zuid-Afrika plaats vindt, de eerste Wereldbeker op het Afrikaanse continent. Dit mega-evenement wordt voorgesteld als een kans om de sport en de economie in het land te ontwikkelen.

Dat gebeurt onder meer met “voetbalvrijdagen” waarbij het nationale volkslied door alle deelnemers moet worden gezongen of een speciale dans voor de Wereldbeker. Dit evenement moet het tanende imago van het land opkrikken. Het zou tevens een einde moeten maken aan historische onrechtvaardigheden, jobs creëren en ervoor zorgen dat Zuid-Afrika wordt gevrijwaard van de gevolgen van de wereldwijde recessie door te zorgen voor een economisch herstel. Kortom, de wereldbeker moet een antwoord bieden op alle sociale en economische problemen.

Nog voor er ook maar één match is afgetrapt, heeft Zuid-Afrika Brazilië al verslagen in de competitie van de ongelijkheid. Wellicht zal dit ook de enige prijs zijn die het land binnen haalt. De Wereldbeker heeft de reeds grote tegenstellingen enkel nog verder op de spits gedreven. De politieke elite rond de ANC-leiding probeert wanhopig om snel een rijke zwarte kapitalistische klasse tot stand te brengen om indruk te maken op het Westerse en blanke kapitaal. Het feit dat in de ergste economische crisis sinds de jaren 1930 alle aandacht gaat naar een prestigeproject als de Wereldbeker is een nieuwe belediging voor het lijden van de arbeidersklasse. De uitgaven voor dit project zetten overigens een rem op de mogelijkheid van economisch herstel omdat het leidt tot een grotere overheidsschuld en het zorgt ervoor dat er minder middelen zijn voor sociaal en economisch meer nuttige projecten.

Zelfs de beloften die werden gemaakt om de sport die steeds erg populair is geweest onder zwarte arbeiders te gebruiken voor de ontwikkeling van het land, zijn erg hol. Na de Wereldbeker zullen de stadions er leeg bij liggen. Slechts een aantal clubs (zoals Orlando Pirates, Kaizer chiefs en Bloemfontein Celtic) halen een redelijk aantal toeschouwers. Dit project heeft net als andere projecten van de regering een ander doel: het verrijken van de elite. Alles wat met voetbal te maken heeft, wordt te koop aangeboden en dat biedt “opportuniteiten” voor de zakenlui.

Het Mbombela stadion in Mpumalange, de meest corrupte provincie van het land, werd gebouwd op grond die bijzonder goedkoop werd aangekocht van een consortium van de gemeenschap. De beloften van investeringen voor de gemeenschap werden niet gehouden. Bij verschillende aanbestedingen waren er confrontaties tussen de ambities van ondernemers en dit uitte zich zelfs in bloedige conflicten tussen verschillende fracties van het ANC. Tal van politici kwamen op zwarte lijsten te staan, sommigen werden zelfs vermoord. Ook in Mpumalange is het ANC verdeeld. De lokale voorzitter ligt er onder vuur maar houdt stand door steun van de nationale voorzitters van het ANC en de Jongerenliga van het ANC.

Infrastructuur

Er werd bijna 800 miljard Rand opzij gezet voor infrastructuurwerken zoals de aanleg van wegen, luchthavens, snelwegen en stadions. Dit bedrag ligt een pak hoger dan bij de vorige Wereldbekers in Korea, Japan of Duitsland. Ondanks de economische groei die er toen nog was, bleek overigens dat de investeringen amper iets opbrachten. Vandaag ziet het er minder goed uit voor Zuid-Afrika. De totale kosten zijn onzeker, actuele schattingen liggen 75% boven de oorspronkelijke plannen. Met uitzondering van het BRT-systeem (Bus Rapid Transit) zijn er geen investeringen die de bevolking ten goede komen. Er worden middelen gebruikt die anders voor gezondheidszorg of onderwijs hadden kunnen worden gebruikt. De uitgaven voor infrastructuur voor de Wereldbeker zijn even groot als tien jaar investeringen in huisvesting. Slechts 7% van de scholen in het land beschikt over een bibliotheek. Voor iedere zeven zitjes in de nieuwe stadions had een volledige en degelijke schoolbibliotheek kunnen worden opgezet. Heel wat inkomsten van de Wereldbeker in Zuid-Afrika zullen afvloeien naar de FIFA en buitenlandse investeerders.

De enigen die voordeel haalden uit de lokale investeringen in infrastructuur en stadions zijn de patroons van de bouwfirma’s. De afgelopen jaren namen hun winsten sterk toe. De lonen van de topmanagers stegen tot 39%. De winst van een topbedrijf als Group 5 nam met 73% toe. De topmanagers kregen 40% meer, tot 7,4 miljoen Rand per jaar.

Intussen verdienen gewone bouwvakkers officieel tussen 1.144 en 4.576 Rand per maand. In werkelijkheid verdienen ze vaak minder, tot 5,5 Rand per uur of slechts de helft van het officiële minimumloon. De meeste arbeiders zijn niet gesyndiceerd en werken met contracten van korte duur. Er waren tijdens de bouw van de stadions 26 stakingen, waarvan 20 wilde stakingen. Dit was niet evident, heel wat van de bedrijven waartegen werd gestaakt hebben banden met prominente politieke figuren. Die aarzelden niet om hun banden met vakbondsleiders te gebruiken om tot “oplossingen” te komen waarbij niet werd geraakt aan de lucratieve winstmarges. Er werden in totaal maximum 50.000 tijdelijke jobs gecreëerd, de regering beweerde eerder dat het om 415.000 jobs zou gaan.

FIFA scoort – arbeiders en armen incasseren

Bij deze Wereldbeker zal de FIFA erg goed scoren. Het kan aan mediarechten voor de wedstrijden alleen al 1,2 miljard euro verdienen. De inkomsten voor dit jaar zijn voor het begin van de Wereldbeker al opgelopen tot meer dan 1 miljard euro. En dat ondanks de bekommernis dat de ticketverkoop lager ligt dan verwacht.

Die lage ticketverkoop is niet verwonderlijk. De meeste bouwvakkers die de stadia hebben gebouwd zouden verschillende dagen loon moeten uitgeven voor het goedkoopste ticket van 140 Rand. Een ticket voor de finale met een goede plaats zou tot zeven maanden loon kosten. Miljoenen Zuid-Afrikanen zullen de wedstrijden overigens niet eens op televisie kunnen volgen omdat ze geen elektriciteit hebben.

Actievoerders op straat merkten op dat meer dan 2,8 miljoen jongeren tussen 18 en 24 jaar geen werk hebben en geen onderwijs genieten. Veel arbeiders vragen zich af hoe de regering er in slaagt om op een recordsnelheid nieuwe stadions te bouwen terwijl er geen degelijke huisvesting is voor de gewone bevolking. Hoe komt het dat er wordt geïnvesteerd in de verbetering van snelwegen, terwijl er extreme armoede is. In 2009 alleen verloren 900.000 mensen hun job als gevolg van de recessie. De werkloosheid is intussen opgelopen tot 8 miljoen mensen (35% – de officiële werkloosheidsgraad bedraagt 25%). De regering pleit voor financiële terughoudendheid als het aankomt op basisdiensten, huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs. Maar er was wel 30 miljard Rand om stadions te bouwen en nog eens 757 miljard Rand voor andere infrastructuurwerken.

Bij gebrek aan een antwoord op de dakloosheid werd een “snelle oplossing” gezocht door straatkinderen en andere ongewenste mensen van het publiek voor de Wereldbeker weg te houden. In de stad Johannesburg werden 15.000 daklozen van de straten gehaald, ze werden in tijdelijke opvangplaatsen buiten de stad ondergebracht om te vermijden dat de wereld hen zou zien. In Durban worden dagelijks straatkinderen door de politie opgepakt om ze ver buiten de stad terug los te laten. In Kaapstad worden armen uit de stad verdreven naar Blikkiesdorp, een “Tijdelijk Relokalisatie Gebied” met 1.300 kleine containerwoningen van 3 op 6 meter. Armen worden in dergelijke concentratiekampen gedumpt om ze uit beeld te houden.

Golf van nationalisme

Het land wordt overspoeld door een golf van patriottisme om de arbeiders rustig te houden en de harde tegenstellingen toe te dekken. Terwijl de elite superwinsten maakt door de contracten voor de Wereldbeker moeten de arbeiders hun lot maar aanvaarden en tevreden zijn met lage lonen, massale werkloosheid, slechte dienstverlening en toenemende armoede.

De media-aandacht voor het feit dat president Zuma een kind heeft verwekt bij de dochter van voetbalbaas Irvin Khoza biedt niet enkel een beeld van de morele en culturele hypocrisie van Zuma, maar maakt ook duidelijk hoe nauw de banden zijn tussen de politieke elite van het ANC en de voetbalmaffia in dit land. Zij hebben dezelfde belangen van inhaligheid, corruptie en zelfverrijking. Dat dreigt het ANC te verscheuren waarbij de interne tegenstellingen gewoon verder gezet worden binnen de Zuid-Afrikaanse Voetbalbond SAFA. Daar moest de strijd tussen de verschillende fracties worden gekalmeerd met een “wapenstilstand” die werd onderhandeld door Sepp Blatter en Zuma, er werd overeengekomen om na de Wereldbeker de discussies verder te zetten. Inhaligheid, macht, prestige domineren terwijl de Wereldbeker en voetbal in het algemeen zouden kunnen worden gebruikt om jonge talenten te ontwikkelen en nadruk te leggen op gezondheid en sport.

De Zuid-Afrikaanse nationale ploeg Bafana Bafana staat nu op de 80ste plaats, nadat het enkele hoogdagen kende bij de winst in de Afrikaanse cup in 1996. Het feit dat de ploeg er niet in slaagde om zich te kwalificeren voor de Afrikaanse cup van januari 2010 in buurland Angola, maakte dat de ploeg niet voorbereid is op sterkere tegenstanders. Inzake testmatchen bleef de voorbereiding beperkt tot ploegen als Noord-Korea en Jamaica. Wellicht zal het bij de voorronde blijven.

Verzet

Marx stelde ooit dat religie opium van het volk is. Hetzelfde geldt vandaag voor sport. Maar net als met alle andere vormen van drugs, is het effect van opium na een tijd verdwenen. De heersende elite gebruikt de Wereldbeker vandaag zoals de keizers van het Romeinse Rijk die de aandacht wilden afleiden met “brood en spelen”.

Desondanks is het mogelijk dat er protestacties zullen plaats vinden tijdens de Wereldbeker. Inwoners van de sloppenwijken zullen opkomen voor degelijke diensten. In verschillende sloppenwijken hebben jongeren al banden in brand gestoken en wegen geblokkeerd, de acties doen wat denken aan de strijd tegen de apartheid. Dit is een uitdrukking van de enorme frustraties onder de bevolking.

Taxichauffeurs die hun inkomen dreigen te verliezen door het nieuwe bussysteem in de grote steden zullen eveneens in actie komen. Heel wat arbeiders laten zich niet chanteren met de stelling dat stakingsacties niet “patriottisch” zouden zijn. De vakbondsfederaties die doorgaans dicht bij het regime staan, zagen zich verplicht om te protesteren tegen het feit dat de merchandising rond de Wereldbeker werd geproduceerd in goedkope Chinese fabrieken en tegen het feit dat het land tijdens de Wereldbeker virtueel wordt gekoloniseerd door Sepp Blatter en de FIFA.

De regering van het ANC blijft onverschillig tegenover de bekommernissen van de meerderheid van de bevolking. Ze doet wat denken aan de Franse koningin Marie-Antoinette die verwonderd op het hongerende en morrende volk antwoordde dat ze dan maar cake moesten eten. Het antwoord van deze regering op de eisen van huisvesting, onderwijs en werk is: “we geven hen stadions”. Er is nood aan een echt alternatief.

Artikel door Sheri Hamilton, Weizmann Hamilton en Liv Shange