Recessie ten einde? Voor arbeidersgezinnen moet het ergste nog komen

Als we het IMF moeten geloven, heeft de recessie eindelijk de bodem bereikt. “De heropleving van de wereldeconomie is begonnen”, luidt het. Dat is trouwens niet de verdienste van “de onzichtbare hand” van de markt, maar van de overheden. Die hebben zich de voorbije maanden diep in de schulden gestoken om het winstsysteem te redden. Om een rentesneeuwbal te vermijden, zullen ze jarenlang fors moeten besparen op uitgaven en nieuwe inkomsten moeten zoeken. Kortom: voor ons arbeiders en onze gezinnen zit het ergste er nog aan te komen.

Groene scheuten?

Volgens Obama is de economie gered van een catastrofe, een depressie zoals in de jaren ‘30. In juli halveerde het maandelijkse jobverlies in de VS tot “slechts” 250.000. Toch voorziet de regering nog een toename van de werkloosheid tot 10% tegen het einde van het jaar. Als men de onvrijwillig deeltijdsen en “gedemotiveerde” werklozen ook meetelt, bedraagt ze nu al 16,3%. “Joe Sixpack” heeft op jaarbasis al 3,4% ingeleverd, het grootste cijfer sinds de statistieken in 1960 bijgehouden worden. Zijn inkomen daalt al acht maand op rij. Zijn productiviteit is tegelijk toegenomen met 6,4%. De arbeidskosten voor de patroon zijn bijgevolg met 5,8% teruggelopen, de grootste daling sinds 2001.

Het “goede” nieuws uit de VS moeten we trouwens relativeren. Het aantal inbeslagnames van vastgoed brak in juli nog een nieuw record. Ondanks een bonus van 250 $ voor gepensioneerden en steuntrekkers in mei, is ook tijdens het tweede trimester de economie met -0,3% gekrompen ten opzichte van het eerste. Vergeleken met het tweede trimester van 2008, op jaarbasis dus, bedraagt de krimp -3,9%.

Ook Europa heeft haar “groene scheuten”. Zowel de Duitse als de Franse economie kenden het tweede trimester een bescheiden groei van 0,3% na vier trimesters van krimp. De slooppremie voor de vervanging van oude wagens is daar zeker niet vreemd aan. Bovendien kenden zowel het VK (-0,8%) als Spanje (-0,9%), Italië (-0,5%), Nederland (-0,9%) en België (-0,4%) ook in het tweede trimester een flinke krimp. Op jaarbasis is de Duitse economie met 5,9% gekrompen, de Franse met 2,6% en de Belgische met 3,8%. De industriële productie van de Eurozone liep in diezelfde periode terug met maar liefst 17%.

De revelatie van de zomer zijn de Aziatische groeilanden met een groei van gemiddeld 10%. In het westen wordt dat cijfers betwist, maar het leidt geen twijfel dat fiscale stimulansen er groter waren en sneller doorwerkten. Op India na gingen ze de recessie in met gezonde overheidsfinanciën, waardoor ze relatief meer konden uitgeven. Bovendien waren de bedrijfsschulden en die van particulieren er veel beperkter, waardoor die sneller spenderen. Aziatische banken waren er beter aan toe dan westerse. Ontsnappen aan de wereldwijde recessie deden ze niet, maar ze waren wel beter bewapend op fiscaal en monetair vlak.

Gevaren

Toch blijven de gevaren voor een nieuwe inzinking talrijk. De gulle monetaire politiek dreigt nieuwe zeepbellen te veroorzaken. Nu al worden aandelen op de Chinese aandelenmarkt verhandeld aan 31 keer de verwachte winst tegen gemiddeld 18 keer de verwachte winst in de rijke landen.

Niet voor niets waarschuwt nobelprijswinnaar Krugmann dat de overheden mogelijk te vrijgevig zijn geweest en de kans op fundamentele hervormingen aan zich voorbij lieten gaan. Hij vreest nieuwe zeepbellen waarna alles herbegint. Bruno Colmant, tot voor kort voorzitter van de Brusselse beurs, nu Fortis, denkt dat niet “omdat de overheden zich nieuwe interventies van dit formaat niet kunnen veroorloven”. Zoveel rationaliteit is aan zijn nieuwe baas, BNP Paribas dat voor een spotprijsje Fortis op de kop kon tikken, echter niet besteedt. Die zet een miljard € opzij voor bonussen. Ivan van de Cloot van Itinerae is realistischer als hij de beurs manisch-depressief noemt: “een slinger tussen angst en hebzucht”.

Het is trouwens niet gedaan. Volgens het IMF hebben Europese banken nog maar 17% van hun slechte activa gesaneerd. De stress-test van september zal veel banken verplichten hun kapitaal te versterken. Belgische overheden, na die van Ierland en de Britse de meest gulle van Europa, mogen er niet aan denken. Zij spendeerden al 26,7% van het BBP of 92 miljard € om banken overeind te houden.

Economische herneming of niet, overal wordt een toename van de werkloosheid verwacht. In België met 70.000 dit jaar en 110.000 volgend jaar. Dat zal de consumptie drukken, de belangrijkste factor voor economische groei. De illusie van groei zorgt nu al voor een verdubbeling van de olieprijs op zes maand tijd. Andere grondstoffenprijzen volgen. Productie- en transportkosten van bedrijven schieten mee de hoogte in. Van de bedrijfsinvesteringen zal de groei dus evenmin komen Die prijsverhogingen zijn trouwens niet het gevolg van een toename van de vraag, maar hoofdzakelijk speculatief. Bovendien zullen de overheden de bergen geld die ze in de banken pompten, compenseren door een drastisch besparingsbeleid. De banken tenslotte zullen een stuk voorzichtiger zijn vooraleer ze krediet verstrekken.

Als er al economisch herstel komt, zal het zeer zwak zijn en gepaard gaan met aanvallen op de levensstandaard en de arbeidsomstandigheden van de arbeidersgezinnen. Een nieuwe economische inzinking is waarschijnlijk. Het anti-crisisbeleid heeft bakken geld gekost, maar bitter weinig opgeleverd. Het winstsysteem laat zich niet redden, reguleren of temmen, het moet vervangen worden door een systeem waarin geproduceerd wordt voor de behoeften van iedereen in plaats van de winsten van enkelen. Wij noemen dat socialisme.

Artikel door Eric Byl