China-crash. 140 miljard dollar aan beurswaarde in rook opgaan
Met maar liefst 9,2% donderde de beursindex van Sjanghai en Shenzhen op dinsdag 27 februari naar beneden, goed voor 140 miljard dollar verlies aan beurswaarden. Woensdag volgden Tokio, Hong Kong, Seoul, Kuala Lumpur en Sidney. Mexico, Argentinië en Brazilië tekenden verliezen op van 5,8% tot 7,5%. In New York kende de Dow Jones haar grootste val sinds 9/11 en ook in Europa ging gemiddeld 3% aan waarde in rook op. Dat zal wellicht niet onmiddellijk leiden tot een recessie, maar als waarschuwingsschok voor een nakende aardbeving in de wereldeconomie mag het tellen.
De wereldgroei van de voorbije jaren was niet gebaseerd op vernieuwde productietechnieken, maar vooral op verlaging van bedrijfstaksen en intensievere uitbuiting van arbeidskracht. De toevoer van arbeidskrachten als gevolg van het wegvallen van de stalinistische karikatuur van het socialisme in het Oosten, heeft de concurrentie op de arbeidsmarkt fors opgedreven. De poging van de Chinese stalinistische bureaucratie om zich met behulp van het oude staatsapparaat en de infrastructuur opgebouwd onder een geplande economie, geleidelijk om te vormen tot nieuwe kapitalistische klasse, heeft dat proces nog versterkt. Het aantal beschikbare arbeidskrachten is wereldwijd vedubbeld. Gevolg: lagere lonen en slechtere arbeidscondities.
Spotgoedkope arbeidskrachten en systematische verlaging van de bedrijfslasten, levert recordwinsten op. Die vertalen zich in fors opverende aandelenkoersen, die op hun beurt aanzetten tot speculatieve investeringen en overwaardering, een zeepbel, op de aandelenmarkten. Lagere lonen ondermijnen de koopkracht, maar dat wordt voorlopig teniet gedaan doordat de steeds grotere concentratie van de rijkdommen in de handen van een steeds kleinere elite, zorgt voor een overvloed aan geldmiddelen. Die worden aan lage interestvoeten ter beschikking gesteld om huizen en consumptiegoederen te kopen. Onze koopkracht is afgenomen, maar via goedkoop krediet besteden we vandaag de lonen die we in de toekomst nog moeten verdienen. Vooral in de VS hebben gezinnen massale schulden.
Die situatie kan niet blijven duren. De overvloed aan geldmiddelen zou moeten leiden tot geldontwaarding van de dollar, maar door de toevoer van goedkope Chinese producten blijft de inflatie voorlopig laag. Bovendien investeren China, enkele Aziatische groeilanden en de OPEC-landen hun handelsoverschotten vooral in Amerikaanse waardepapieren waarmee de handels- en begrotingstekorten van de VS goedkoop gefinancierd worden. Een waarschuwing van de voormalige voorzitter van de Amerikaanse Federale Bank, Alan Greenspan, voor een mogelijke recessie in de VS in de tweede jaarhelft leidde echter tot paniek. Als de vraag naar Chinese producten in de VS en elders afneemt, zal dat leiden tot talloze faillissementen, eerst in China, dan wereldwijd. Het zou bovendien een forse waardedaling van de dollar veroorzaken en bijgevolg een instorting van de in dollar belegde reserves.
Dat onevenwicht moet hersteld worden. Hoe langer men ermee wacht, hoe pijnlijker. De wereldeconomie gedraagt zich als een heroineverslaafde. Uitendelijk leidt heroine tot de volledige aftakeling van het lichaam, maar telkens weer geeft de laatste shot een gevoel van opluchting. De wereldeconomie is verslaafd aan schulden, die leiden onvermijdelijk tot aftakeling van het economisch weefsel, maar iedere nieuwe kredietverlening creëert tijdelijk tot een gevoel van opluchting. In zijn meesterwerk over de depressie van ’29 schrijft J.K. Galbraith dat de enorme kloof tussen arm en rijk de belangrijkste oorzaak was van de crash. Naar aanleiding van de bijeenkomst van toppolitici en bedrijfsleiders in het Zwitserse Davos wijst Stephen Roach, hoofdeconoom bij Morgan Stanley, eveneens op het gevaar verbonden aan die kloof. Pierre Huylenbroeck, chef Geld en Beleggen bij de Tijd, wijst erop dat als beurskoersen of bedrijfswinsten jarenlang met 10% of meer aandikken, een latere terugval onvermijdelijk is. “Hoe meer iets voordien gestegen is, hoe dieper het nadien kan terugvallen” waarschuwt hij.
Deze crash zal niet onmiddelijk leiden tot een depressie, nieuwe geldmiddelen zullen in de economie gepompt worden. Vroeg of laat moeten de enorme tegenstellingen die het kapitalistisch systeem veroorzaakt echter tot uitbarsting komen met net zoals bij vorige recessies een verdubbeling of meer van de werkkloosheid en een catastrofale groei van de armoede. De arbeiders hebben er belang bij dat dit nog even uitblijft om onze krachten beter voor te bereiden. Het kapitalisme houdt zich enkel in stand door roofbouw op de arbeiders, hun gezinnen, onze gemeenschappen en onze leefomgeving. Onze keuze is er één tussen een chaotische roofbouw op onszelf en onze omgeving of het aanwenden van de onmetelijke rijkdom ten behoeve van iedereen. Dat laatste is slechts mogelijk als de arbeiders en hun gezinnen een kracht opbouwen die van democratisch socialisme een haalbaar alternatief maakt.