VS-imperialisme: geen onbeperkte macht

De beslissing van Bush om 21.500 extra troepen naar Irak te sturen, is een wanhopige vlucht vooruit. Militaire macht alleen, zo ondervindt het VS-imperialisme, biedt onvoldoende basis om een land te “stabiliseren”.

Vergelijk de situatie vandaag met die vlak na de terroristische aanslagen van 11 september. Bush stond op een piek van populaire steun. Die werd aangewend om Afghanistan binnen te vallen en de fundamentalistische Taliban te verdrijven. Het Talibanregime vormde de gastheer voor Bin Laden en zijn terroristen.

Kruitvat in het Midden-Oosten

Het met de VS bevriende Karzaibewind kwam daarop aan de macht in Afghanistan. Toen al hadden de VS kunnen leren dat “regime-verandering” zonder voldoende economische en politieke basis niet tot een “stabiel bewind” kan leiden. Natuurlijk gebruikten de kapitalisten hun geld niet om massaal de levensstandaard van de bevolking op te trekken.

In Afghanistan bloeit de opiumteelt opnieuw en de Taliban is aan een nieuwe opmars bezig. Bin Laden, terrorist nummer 1, is nog steeds niet gevonden – moest Bush dat nog interesseren. Op basis van de neokoloniale afhankelijkheid is er in landen als Afghanistan geen sociale verbetering mogelijk.

Bush heeft in Irak wel een nieuw front voor het terrorisme – en het kweken van terroristen – geopend. Met zijn inval wou de regering-Bush de kaart van het Midden-Oosten hertekenen, controle verwerven over olie en de eigen arbeidersklasse in het gareel houden door de oorlogstrom te roeren.

In plaats van stevige controle te verwerven over het Midden-Oosten is de regio een kruitvat geworden voor het wereldkapitalisme. In Irak vormen bij buurland Iran aanleunende sjiietische groepen de hoofdmoot van het regime. Er is een meer of minder openlijke etnische burgeroorlog aan de gang tussen soennieten en sjiieten, met wederzijdse kidnappingen, aanslagen en etnische zuiveringen van wijken. 15% van de bevolking is ontheemd: ze heeft het land ontvlucht, of leeft als vluchteling in Irak.

Het VS-leger, waarvan al meer dan 3000 soldaten stierven in Irak, positioneert zich als lopend doelwit daartussen. Nu moeten de soldaten ook actief de rebellengroepen opsporen en “uitschakelen” volgens Bush. Dit zal de problemen eerder verleggen, dan oplossen. De aanhangers van de radicale sjiiet Al Sadr trokken zich deels terug uit Bagdad, maar dat zal slechts een tijdelijk fenomeen zijn.

Bush staat meer en meer alleen met zijn mislukte Irakpolitiek. Tijdens de recente verkiezingen werd zijn partij afgestraft door het verlies voor de Republikeinen. Blair kondigde aan 1.600 troepen terug te trekken uit Irak. Volgens commentator Anthony Cordesman een erkenning dat de Britten de strijd om het zuiden “al een jaar verloren hebben”.

Ook elders in de regio verloor het imperialisme veld. Palestina balanceerde op de rand van een burgeroorlog tussen Fatah en de regerende fundamentalisten van Hamas. Beiden zijn nu “verenigd” in een instabiele regering van nationale eenheid. In Libanon versterkten de islamisten van Hezbollah hun positie, na hun succesvolle verzet tegen het Israëlische leger. Hoewel de bevolking huivert voor een nieuwe burgeroorlog namen de etnische en religieuze spanningen in Libanon toe.

Van “regimeverandering” terug naar “containment”?

De neoconservatieve idee van regimeverandering – de domino’s die vallen onder de militaire VS-macht – is vastgelopen in het zand van Irak. Ondertussen is in de achtertuin van de VS wel een revolutionair proces bezig: in Venezuela wordt onder brede lagen over “socialisme” gediscussieerd. De enige overblijvende supermacht heeft niet de middelen om hierin rechtstreeks tussen te komen, wat overigens enkel een radicaliserend effect zou hebben.

Recent kwam Bush tot een deal met het stalinistische Noord-Korea. Het land krijgt olie in ruil voor een stopzetting en ontmanteling van zijn nucleaire programma. Iran, dat verdacht wordt van nucleaire ambities, hoopt wellicht op een soortgelijke economische deal.

De fantasie dat het VS-imperialisme meerdere landen kan binnenvallen en “bezetten” is grondig van de baan. Met Noord-Korea werd teruggegrepen naar ouderwetse “containment” (beheersing van het regime).

Tegelijkertijd toont het klaarstomen van een vliegdekschip richting Iran aan dat de invloed van de neoconservatieven nog niet volledig is getaand. Een luchtaanval op nucleaire installaties – geen echte grondaanval – is niet uitgesloten.

Zelfs zo’n luchtaanval op Iran zou extreme gevolgen kunnen hebben in het Midden-Oosten en de wereld. Maar oorlog kent zijn eigen dynamiek, en de Bushkliek staat niet bekend om haar aandacht voor schadecontrole.

De realiteit dwingt Bush om zijn politiek meer pragmatisch toe te passen. Maar enkel de arbeidersbeweging en de onderdrukten wereldwijd kunnen een spiraal van gewelddadige, kapitalistische conflicten tegenhouden.