5. Veranderde verhoudingen tussen imperialistische mogendheden
In een wanhopige poging om overeind te blijven tijdens zijn twee laatste jaren als president, probeerde Bush zich zachter op te stellen tegenover het Europese kapitalisme en nadien zelfs in beperkte mate tegenover Rusland. Er blijft echter de dreiging van een confrontatie tussen de VS en Rusland rond de toegang tot energie. Rusland is na de val van het Stalinisme industrieel verzwakt naar buiten gekomen, maar het blijft op het vlak van energie een supermacht. Het dreigt Europa op een “rantsoen” te plaatsen door haar productie tegen te houden of door de prijzen op te drijven tegenover zowel de vroegere satellietlanden als de West-Europese industriële mogendheden. Na de G8-top in Sint Petersburg in juli 2006 suggereerde Bush dat Rusland zou kunnen optreden als opslagplaats voor het Amerikaanse kernafval met economische voordelen voor Rusland. Het is echter niet duidelijk of de “frisse oorlog” (in plaats van de vroegere koude oorlog tussen het kapitalisme en het stalinisme) zal worden opgegeven.
In de wedloop tussen de verschillende grote kapitalistische mogendheden, waaronder Rusland gezien haar nieuwe energiekrachten kan worden gerekend, zijn ‘democratische’ principes volledig ondergeschikt aan de nationale belangen van de verschillende rivaliserende machten. De VS blijft een voet aan grond houden in Europa en volgt de ontwikkelingen op het oude continent, maar de grootste aandacht gaat nu uit naar Azië en de Stille Oceaan in plaats van de Atlantische Oceaan. Dat is een trend op langere termijn in het buitenlandse beleid van de VS. Deze trend werd versterkt door de opkomst van China. China is niet enkel een belangrijke economische factor op wereldvlak, haar ontwikkeling heeft ook ernstige gevolgen voor een verschuiving van de globale macht, in het bijzonder in Azië.
De Shangai Co-operation Organisation (SCO) dat werd opgezet onder impuls van China, werd door Amerikaanse critici omgedoopt tot een “Oosterse NAVO” of een “OPEC met kernwapens”. Een conservatieve Amerikaanse denktank stelde openlijk: “De SCO komt naar voor als een centrum van wereldmacht dat de concurrentie aangaat met de VS.” Het regime in Peking – met een echo van Maos vroegere aandacht voor de ‘Derde Wereld’ – probeert de neokoloniale landen van Azië, Afrika en Latijns Amerika te verenigen in een oppositie tegen het VS-imperialisme. In 2005 riep de SCO de VS op om de militaire bases in centraal Azië op te doeken. Kort nadien vroeg Oezbekistan de Amerikanen om het land te verlaten en in Kirgizistan werd gedreigd om de Amerikanen uit het land buiten te zetten als het VS-leger haar huurprijzen voor de landingsbanen en infrastructuur niet zou verhonderdvoudigen.
Het Russische kapitalisme is ook een speler in de regio en het probeert de wereldmacht van de Sovjetunie voor 1991 opnieuw tot stand te brengen. Daarbij wordt niet omgekeken naar dictatoriale of semi-dictatoriale regimes in de regio’s. Dat is niet van belang voor het VS-imperialisme of het Russisch kapitalisme. De hypocrisie van de woordvoerders van het imperialisme werden nogmaals benadrukt toen Cheney zich uitsprak tegen de aanhoudende steun van Poetin voor Loekashenko in Wit-Rusland, terwijl Cheney zelf op weg was om het vliegtuig te nemen naar Oezbekistan waar een repressieve dictatuur heerst maar dan wel een dictatuur die de VS steunde. De betrekkingen tussen Oezbekistan en de VS weerhielden de Oezbeekse president Islam Karimov er echter niet van om zich uit te spreken tegen de Amerikaanse interventie in Afghanistan.
Het regime in Peking beschikt nog niet over de economische of militaire macht om een ernstige bedreiging te vormen voor de VS in de regio. De VS is zich echter wel bewust van de snelle opkomst van China en probeert deze bedreiging te controleren met de hulp van Japan. De heersende klasse in de VS zag tot voor kort de 21ste eeuw als de “nieuwe Amerikaanse eeuw”, maar vreest nu een afname van haar status als wereldmacht en de opkomst van een nieuwe supermacht in de vorm van China. Het VS-imperialisme wil dat vooruitzicht actief bekampen en doet er alles aan om haar suprematie te behouden. Het zwakste punt in het idee van een 21ste eeuw als “Chinese eeuw” bestaat uit de enorme interne tegenstellingen in China. Dat kan leiden tot revoluties en het kan het huidige vertrouwen en de assertiviteit van de Chinese elite breken.
Het is duidelijk dat er een strijd om macht en invloed in de regio bezig is en ook op wereldvlak tussen de VS en China. De gevolgen hiervan zullen nog moeten blijken uit de stormachtige gebeurtenissen die ons te wachten staan. In eerste instantie lijkt de heersende klasse in de VS al haar gewicht te gebruiken om de opkomst van Japan als sterkere macht in de regio te bevorderen, in de hoop dat dit de invloed van China kan tegengaan. Door zich achter de nucleaire paraplu van de VS te beschermen en meer aandacht te hebben voor haar eigen defensiepolitiek, probeert Japan geleidelijk aan een positie te vinden van waaruit het een meer assertieve houding kan aannemen op buitenlands vlak en in het bijzonder tegenover China. Dat proces zagen we zeker onder premier Koizumi en nu nog meer onder premier Abe.
Een nederlaag van de Republikeinen tegenover de Democraten zal niet leiden tot een fundamentele verandering in het beleid van het VS-imperialisme. De houding kan anders zijn: een beleid van “liberaal imperialisme” naar het voorbeeld van Clinton en het stopzetten van een meer unilaterale positie ten voordele van ‘samenwerking’ met andere kapitalistische machten. Maar de fundamentele positie van het VS-imperialisme zal hetzelfde blijven. Als de enige supermacht ter wereld, kan het zich niet terugtrekken in een periode van isolement. Het zal proberen tussen te komen, indien nodig ook preventief, om haar belangen veilig te stellen. In tegenstelling tot de actuele politiek, zou een Democratische president echter proberen om een ‘inclusievere’ aanpak te hebben op buitenlands vlak en niet zomaar de kapitalistische instellingen aan de kant schuiven of negeren.
Verenigde Naties
Op een beperkte wijze heeft Bush zijn houding tegenover de Verenigde Naties reeds aangepast met een poging om tot een ‘coalitie’ te komen tegenover Iran, wat beperkte kritieken op de Israëlische interventie in de Palestijnse gebieden voor de oorlog in Libanon en een poging om een betere verhouding te krijgen met Europa. De meer realistische burgerlijke strategen, zoals de krant Financial Times in Groot-Brittannië, proberen het VS-imperialisme ervan te overtuigen dat het enkel haar rol als enige wereldmacht kan blijven uitoefenen indien het een zekere legitimiteit verwerft en aansluiting zoekt bij andere kapitalistische machten, maar ook koepelorganen zoals de Verenigde Naties. De Financial Times stelde in 2006: “[De VS] heeft de VN opgericht omdat het, ondanks de onvermijdelijke beperkingen, de Amerikaanse belangen dient.”
Zoals de Liga der Naties voorheen, worden de Verenigde Naties voorgesteld als een niet-klassengebonden ‘humanitaire’ organisatie die zich bezig houdt met de strijd tegen honger, de vestiging van vrede en de bescherming van een niet nader gedefinieerde ‘internationale gemeenschap’. In werkelijkheid is het een verzamelplaats van de kapitalistische machten met een dominantie van de VS sinds de oprichting van de VN. Omdat de VN, of toch alleszins een aantal specifieke agentschappen van de VN, een progressieve rol kunnen spelen in het opwerpen van oplossingen voor bvb Aids of de honger in de wereld, behoudt de instelling deels een imago van verdediger van de mensheid als geheel.
Goedbedoelende reformisten en liberalen willen de VN een progressieve sociale inhoud geven. Er zijn echter al meerdere brutale oorlogen uitgevochten onder de vlag van de VN, denk maar aan de oorlog in Congo in de jaren 1960, de Koreaanse oorlog,… Als het de VS uitkomt en de nodige stemmen kan krijgen in de Veiligheidsraad, geeft het er de voorkeur aan om onder de vlag van de VN op te treden. Als het er niet in slaagt om die steun te krijgen, aarzelt de VS niet om naast de VN op te treden, zoals het geval was in Irak waar de VS zelf een ‘coalitie van de bereidwilligen’ heeft opgezet. Het CWI gaat in tegen het verkeerde en hypocriete beeld van ‘internationalisme’ dat zou uitgaan van dit orgaan. Wij plaatsen daar tegenover een echt internationalisme van diegenen die gemeenschappelijke belangen hebben, de arbeiders en de armsten in heel de wereld die opkomen voor een andere samenleving in socialistische zin.
De regering-Bush heeft een ‘pragmatische’ houding aangenomen tegenover de VN. Aangezien de regering sterk beïnvloed is door de christelijke rechterzijde blokkeerde de VS in de VN wel een reeks beperkte maatregelen in de strijd tegen Aids. De VS wil geen globale doelstelling aanvaarden en stelde: “Iedere vermelding van condooms moet gepaard gaan van een vermelding van onthouding en geloof.” Dat wordt ondersteund door heel wat moslimlanden, waaronder Egypte en conservatieve regimes in Afrika en Latijns-Amerika. Nochtans komt het tegen een achtergrond van naar schatting 38,6 miljoen mensen die besmet zijn met het HIV-virus. In 2005 werden 4,1 miljoen mensen voor het eerst besmet met het virus en stierven er 2,8 miljoen mensen aan Aids. De behandeling met een medicijn is slechts toegankelijk voor minder dan de helft van wie besmet is met het HIV-virus.
Er is een zelfde inefficiëntie in de VN in de discussie over de honger in de wereld en het volledige falen van de campagne “Maak van armoede geschiedenis”. Het immense gevaar van een verder ontwikkelen van milieurampen wordt eveneens niet aangepakt. Eén van de schijnbare paradoxen van het kapitalisme vandaag is dat het, ondanks de beweerde economische successen, niet in staat is om de wereld te controleren en om te gaan met de problemen waarmee de wereld wordt geconfronteerd. De strategen van het kapitaal scheppen op over de nooit geziene successen van hun systeem als de motor voor verdere groei. Maar zelfs zij moeten toegeven dat er een nooit geziene kloof is tussen het zogenaamd rijke noorden en het arme zuiden. De meerderheid van de mensheid leeft in armoede en de kloof tussen de bezitters en de niet-bezitters wordt in ieder land steeds groter, zelfs in het hart van het VS-imperialisme zelf.
>>
