De algemene staking van 1913 in België

De algemene staking van 1913 (1) neemt een bijzondere plaats in de geschiedenis van de arbeidersbeweging in. Ten eerste vanwege het doel ervan: er werd niet gestaakt voor loonsverhogingen of zo, maar voor algemeen stemrecht (voor mannen). (2) Vervolgens nam de staking ook een bijzondere plaats in vanwege de wijze waarop ze werd voorbereid.

BWP-congres

De voorbereiding van de staking werd besproken en gestemd op het BWP-congres (3) in maart 1913. Het is moeilijk voor te stellen dat vandaag een algemene staking wordt besproken en voorbereid op een congres onder leiding van Paul Magnette of Conner Rousseau!

Maar deze discussie op het congres was er vooral op gericht de staking in veilige banen te leiden en elke poging tot spontane beweging de pas af te snijden. “We willen tot geen enkele prijs een impulsieve en tumultueuze algemene staking die zonder voorbereiding begint,” klonk het. Daarom werd het alle Volkshuizen verboden om tijdens de staking bier en sterke drank te verkopen. Er werden zegels gedrukt met een oproep tot de staking. Deze zegels werden op alle brieven geplakt, naast de postzegels. De postdirectie dreigde even om brieven met de stakingszegels niet te bezorgen.

Om de staking te ondersteunen en de gezinslasten van de stakers te verlichten, organiseerden arbeidersorganisaties in de buurlanden de plaatsing van kinderen tijdens de staking. Ongeveer 2.000 kinderen werden opgevangen in Nederland en ongeveer 5.000 in de noordelijke departementen van Frankrijk.

Staking

De staking werd ongelijk gevolgd naargelang de sector: 100% onder typografen, 90% in de schoenindustrie, 60% onder metaalarbeiders, 30% in de openbare diensten, 13% in de bouw, 4% in de textiel. Onder de havenarbeiders in Antwerpen werd een stevig piket van 500 van de sterkste havenarbeiders gevormd, want naast de vaste havenarbeiders werkten er duizenden losse arbeiders.

Rosa Luxemburg versus Vandervelde

Tijdens de tien dagen van de staking had BWP-voorzitter Vandervelde veel contact met liberale politici om te proberen hun steun te krijgen. Op 24 april maakte de BWP een einde aan de staking na een belofte van de katholieke premier De Brocqueville. De belofte werd gebroken, de staking was een mislukking.

Rosa Luxemburg bekritiseerde de methoden van Vandervelde scherp. Ze verweet Vandervelde dat hij de staking slechts zag als een manier om zijn parlementaire onderhandelingspositie te versterken, niet als onderdeel van de opbouw van een krachtsverhouding om de maatschappij te veranderen. Ze schreef dat een algemene staking zonder revolutionaire energie “een strategisch manoeuvre wordt dat lang van tevoren is vastgesteld en op een belerende manier wordt uitgevoerd. Zo kan de massastaking in negen van de tien gevallen enkel maar mislukken.”

In november 1918, aan het einde van de oorlog, ontving koning Albert I enkele socialistische leiders in het kasteel van Loppem. Hij beloofde algemeen kiesrecht voor mannen en de afschaffing van een artikel in het wetboek van strafrecht dat stakingen veroordeelde. Het moet gezegd dat op dat moment, in de nasleep van de Russische revolutie van 1917, de Duitse revolutie was uitgebroken in Berlijn en er revolutionaire betogingen waren in de straten van Brussel … Pas na de Tweede Wereldoorlog kwam er echt algemeen stemrecht voor mannen én vrouwen.

Voetnoten

  1. Voor meer info raden we dit boek aan: Marcel Liebman, Les socialistes belges, 1885-1914, Ed. Vie ouvrière, Bruxelles, 1979.
  2. In België werd in 1894 het meervoudig stemrecht voor mannen ingevoerd: elke man ouder dan 25 jaar had recht op 1 stem. Hij kon 2 extra stemmen krijgen volgens de volgende criteria: een diploma middelbaar onderwijs hebben; ouder zijn dan 35 jaar en het hoofd zijn van een gezin dat minstens 5 frank verblijfsbelasting betaalt; houder zijn van een spaarboekje van minstens 2.000 frank of begunstigde van een lijfrente van 100 frank. Deze ‘extra’ stemmen dienden om het gewicht van de stem van de arbeiders te beperken.
  3. BWP: Belgische Werkliedenpartij, voorloper van de socialistische partijen.

Dit vind je misschien ook leuk...