Marxisme.be brengt boek van Abram Leon over het jodendom uit
Eind april verschijnt de Nederlandstalige editie van het boek van de Belgische trotskist Abram Leon over de geschiedenis van het jodendom. Het gaat om de eerste Nederlandse vertaling van een boek dat op een bijzonder scherpe wijze een toepassing van de marxistische wijze van geschiedschrijving brengt. Het boek wordt op Socialisme 2012 voorgesteld. Meer details, ook inzake de mogelijkheid om het boek te bestellen, volgen midden april. We publiceren nu het voorwoord bij deze uitgave.
Oef. Zeventig jaar nadat de vooraanstaande marxist Abram Leon zijn boek over het ‘Jodenvraagstuk’ schreef, verschijnt dit voor het eerst in het Nederlands in boekvorm. Voor deze uitgave hebben we geopteerd om het voorwoord van Ernest Mandel uit 1946 mee te publiceren. Dit eerbetoon aan de veel te vroeg overleden Abram Leon biedt een blik op het leven en de ontwikkeling van de politieke opvattingen van Abram Leon. Deze uitgave is het resultaat van het zorgvuldige vertaalwerk van wijlen Valeer Vantyghem. Valeer hoopte een uitgever voor dit belangrijke werk te vinden zodat het breder verspreid zou geraken. Spijtig genoeg is een commerciële verspreiding nog niet aan de orde. Maar door een uitgave op beperktere schaal, wordt het boek toch doorgegeven aan een nieuwe generatie van marxisten. Deze uitgave zou niet mogelijk zijn geweest zonder het vertaalwerk van Valeer, maar ook niet zonder de vakkundige bewerking door Adrien Verlee die een onvermoeibare rol speelt in het archiveren en toegankelijk maken van marxistische werken in het Marxistische Internet Archief.
‘Hoe het jodendom de geschiedenis heeft overleefd’ is in vele opzichten een opmerkelijk boek. De auteur brengt een demonstratie van de kracht van de marxistische methode en het historisch materialisme in het bijzonder. Door zorgvuldig in te gaan op feiten en deze in hun historische context te analyseren, brengt hij bovendien een schat aan inzichten over de ontwikkeling van de joden doorheen de geschiedenis. Als marxist stelt Abram Leon uiteraard niet alleen vast, maar gaat hij ook in op de perspectieven en elementen van een marxistisch programma inzake de joodse kwestie en bij uitbreiding over de nationale kwestie in het algemeen.
Abram Leon toont aan dat het jodendom zich niet in weerwil van de geschiedenis, maar door de geschiedenis heeft gehandhaafd. “In de geschiedenis vormden de joden in de eerste plaats een sociale groep met een welbepaalde economische functie”, aldus Leon. De bloeiperiode van het jodendom was onder de feodaliteit, toen er ruimte was voor een relatief kleine groep van ‘vreemde’ handelaars die de gesloten gemeenschappen voorzien van exotische producten.
De opkomst van het kapitalisme, met de ontwikkeling van autochtone kooplieden, vormde een probleem voor de joodse handelaars. Velen kwamen in Oost-Europa terecht, waar het kapitalisme pas later tot ontwikkeling kwam. Toen het kapitalisme daar een opmars kende, ging het om een kapitalisme in verval. Toch zou het ritme van ontwikkeling erg hoog liggen en de bijhorende veranderingen voor de joden zouden niet minder snel plaatsvinden. Leon geeft een voorbeeld: waar in Polen in 1914 nog 72% van alle dorpswinkels joods waren, was dat percentage in 1935 al afgenomen tot 34%.
Het is tegen de achtergrond van een uitzichtloze situatie in Oost-Europa alsook de economische crisis in West-Europa, die zeker onder de kleinburgerij meedogenloos toesloeg, dat het racisme een opmars kende en het zionisme het levenslicht zag. Leon beschrijft waarom er geen sprake is van een “joods ras.” Eventuele specifieke kenmerken zijn veeleer van psychologische, pathologische en vooral psychische aard en het resultaat van de economische en sociale rol die de joden doorheen de geschiedenis hebben gespeeld als stedelijke handelaars. Doorheen het boek brengt Leon voorbeelden van hoe een economische integratie van joden, als boeren of arbeiders, systematisch leidde tot assimilatie waardoor ook de religie verloren ging.
In dit boek rekent Abram Leon genadeloos af met het zionisme, een stroming die hij voordien zelf had gevolgd. “Zoals elk ander nationalisme, en met nog meer aandrang, stelt het zionisme het historische verleden in het kader van het heden. Aldus wordt het beeld van het heden vervormd. Zoals men aan de Franse kinderen vertelt dat Frankrijk al zou bestaan sinds het Gallië van Vercingetorix, zoals men de kinderen uit de Provence de overwinningen die de koningen uit Ile de France op hun voorouders hebben behaald, voorstelt als hun eigen successen, zo probeert het zionisme de mythe te scheppen van een eeuwig judaïsme, het slachtoffer van steeds dezelfde vervolgingen.”
Een zionistische kolonisatie van Palestina was volgens Abram Leon geen realistische optie, maar hij liet deze mogelijkheid wel open. “We kunnen natuurlijk nooit uitsluiten dat het zionisme min of meer zijn doel zal bereiken en in Palestina een joodse meerderheid zal creëren of zelfs een ‘Joodse Staat’ zal stichten. Maar het zal een staat worden die volledig onderworpen is aan het Engelse of het Amerikaanse imperialisme. (…) Dit ware niet eens het begin van een oplossing van het joodse vraagstuk.” Dit was een scherp vooruitzicht dat door Abram Leon ook werd gekoppeld aan het verzet dat dit opwierp onder de Arabische bevolking van Palestina. Na de Tweede Wereldoorlog en dus ook na het overlijden van Abram Leon zou effectief een joodse staat worden gevestigd, Israël, en dit door de actieve tussenkomst van het imperialisme daartoe.
Onder het kapitalisme ziet Abram Leon geen oplossing voor de joodse kwestie. Niet dat het socialisme meteen alle problemen zal wegnemen, maar het is wel de enige mogelijkheid om de basis tot een oplossing te leggen. “Het socialisme, op het vlak van de nationaliteiten, kent enkel de breedst mogelijke democratie. Het moet de joden de mogelijkheid bieden voor een eigen nationaal bestaan, in alle landen waar ze wonen. Het moet hen ook de mogelijkheid verschaffen om zich in grote getale te vestigen waar ze willen, in een of meerdere territoria, zonder de belangen van de oorspronkelijke bevolking te schaden. Enkel de grootst mogelijke proletarische democratie kan voor het jodenvraagstuk een uitkomst bieden met een minimum aan lijden.” Meteen een goede samenvatting van de marxistische kijk op het nationaliteitenprobleem. Onder het socialisme zal er volgens Abram Leon een proces van assimilatie komen tussen alle volkeren ter wereld, maar “toch ware het weinig aangewezen deze assimilatie op een kunstmatige manier te versnellen; niets zou meer schade berokkenen.”
Uiteraard is de wereld sinds het schrijven van dit boek sterk veranderd. Maar de algemene benadering blijft geldig bij het analyseren van de vele veranderingen. De vestiging van de Israëlische staat zorgde ervoor dat vele joden naar Israël trokken, maar daar vonden ze niet het ‘beloofde land’ van welvaart en veiligheid. Het land bouwde een van de sterkste militaire machines ter wereld uit, maar dat heeft niet geleid tot veiligheid. Grote delen van de bevolking leefden in armoede. Ook veel overlevenden van de holocaust leefden nadien in armoede in Israël. Bovendien werd een groot deel van de Palestijnse bevolking verdreven, de vestiging van de Israëlische staat omschrijven zij als ‘Naqba’ (catastrofe).
De joodse bevolking in Israël is geen homogene groep, geen volk-klasse maar een volk met scherpe klassentegenstellingen. De 1% rijksten verdienen evenveel als de 25% armsten. In de zomer van 2011 kwam het ongenoegen tot uitbarsten in een omvangrijke beweging die honderdduizenden op straat bracht rond eisen voor “sociale rechtvaardigheid.” Deze beweging deed inspiratie op bij de revolutionaire golf die dictators als Moebarak (Egypte) en Ben Ali (Tunesië) aan de kant schoof. Deze revoluties bleken bijzonder ‘besmettelijk’ te zijn, het internationalisme en de strijdbaarheid van arbeiders en armen zijn bijzonder sterke klasseninstincten. Het onwankelbare vertrouwen in het potentieel van de arbeidersklasse om het kapitalisme omver te werpen, lag aan de basis van de strijd die Abram Leon in ons land voerde tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat potentieel staat vandaag opnieuw op de agenda, het fenomeen van “revolutie” staat er terug. En ook onder de arbeiders en armen in Israël heeft dat een impact. Massale strijd van de arbeiders en armen is ook daar de manier om een einde te maken aan het reactionaire rechtse regime dat aan de macht is, het is ook de enige manier om tot oplossingen voor de nationale kwestie te komen.
Doorheen strijdbewegingen zullen zowel de Israëlische als de Palestijnse arbeiders hun eigen organisaties moeten opbouwen en deze bewapenen met socialistische ideeën. Een onafhankelijke Palestijnse staat zonder armoede en onderdrukking, is onder het kapitalisme een illusie. Maar ook in Israël kan het kapitalisme de massa’s geen degelijke levensstandaard aanbieden.
In onze strijd voor een socialistisch alternatief op het kapitalisme verdedigen we, net als Abram Leon, zo veel mogelijk democratische rechten en erkennen we gevoeligheden onder alle lagen van onderdrukten. Daarom verdedigen wij niet de eis van één seculiere staat van Palestijnen en Joden. Een dergelijke eis schrikt brede lagen van de Israëlische Joden af, zij vrezen als minderheid onderdrukt te worden in een dergelijke staat. Om de machtige Israëlische staatsmachine te breken, is het essentieel om joodse arbeiders over te winnen en het programma op vlak van de nationale kwestie moet daar ook rekening mee houden.
Wij verdedigen de eis van een socialistisch Israël naast een socialistisch Palestina, om de basis te leggen voor een vertrouwensband en samenwerking tussen de werkende bevolking langs beide kanten van de scheidingslijnen, een verbetering van de levensstandaard en een einde van de bloedvergieten. We koppelen dat aan de eis van de onmiddellijke terugtrekking van het Israëlische leger uit de bezette gebieden en we verdedigen de noodzaak van onafhankelijke organisaties van arbeiders en armen op basis van massastrijd.
Het socialistische Palestina en het socialistische Israël als onderdeel van een vrijwillige socialistische confederatie van het Midden-Oosten, zouden het recht van vluchtelingen om terug te keren alsook de democratische rechten van alle nationale minderheden moeten erkennen.
