Het Vietnam van Obama
Dat Obama het in Toronto op de G20-top moest afleggen tegenover diegenen die pleitten voor een einde aan de politiek van stimulansen, had niet enkel te maken met timing, maar ook met de verzwakking van de positie van de VS. “Change” is in de praktijk een stuk lastiger gebleken, dan velen hadden afgeleid uit diens presidentiële campagne. Men verandert immers geen systeem alleen maar door wat te verschuiven in het politiek personeel, zelfs niet als dat de president van Amerika is. Om diens systeem van universele gezondheidszorg erdoor te krijgen, moest Obama danig inbinden dat veel kiezers ontgoocheld zijn. Ook de buitenlandpolitiek wil niet echt vlotten. Hij verscheen op de G20 met een economische politiek die hij er in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden niet eens door krijgt omwille van het gefilibuster van de republikeinen. En intussen zijn lokale overheden en bedrijven in de VS zelf massaal aan het besparen uit vrees voor een golf van faillissementen. Van de 5.170 miljard $ pensioenverplichtingen van de 50 staten van de VS zou slechts 1.940 miljard $ beschikbaar zijn. De schuldgraad van California bijvoorbeeld zou geen 8, maar 37% van het regionaal product belopen indien rekening wordt gehouden met de pensioenverplichtingen. Illinois heeft de pensioenleeftijd voor toekomstige werknemers opgetrokken van 60 naar 67 jaar. In California zullen werknemers van de overheid voortaan een fors hogere bijdrage betalen voor het pensioenfonds. (37)
In juli 2010 zouden 48.000 banen verloren gegaan zijn in de deelstaten en bij de lokale overheden, daardoor komt het totaal van de laatste 3 maanden op 102.000.(38) Men verwacht zelfs dat er de komende twee jaar bij de lokale overheden die werk verschaffen aan 20 miljoen mensen, 15% van de beroepsbevolking, tot 500.000 banen zullen verdwijnen.(39) Heel wat lokale overheden en deelstaten laten hun personeel minder werken voor minder loon. Andere zetten druk op de vakbonden om loon in te leveren in ruil voor jobbehoud. Het lesgevend personeel van de universiteit van Hawaï aanvaarde een inlevering op de lonen van 6,7%. Albuquerque betaalt haar ambtenaren 1,8% minder. Soldaten in Vermount aanvaardden een inlevering van 3%. Uit een bevraging blijkt dat 51% van de steden die de enquête invulden de lonen van hun ambtenaren hadden bevroren of verlaagd. GM betaalt nieuwe werknemers 14$ per uur, de helft van oudere werknemers. Sub-Zero, een producent van koelkasten, diepvriezers en ovens dreigde met sluiting van enkele van haar vestigingen en de afdanking van 500 werknemers indien het personeel niet akkoord was met een loonsvermindering van 20%. Zelfs de muzikanten van de Seattle Symphony moesten een loondaling van 5% slikken. Atlanta besloot heel haar openbaar transport te sluiten.(40) In Colorado Springs werd een derde van de straatverlichting afgesloten. In 120 districten in de VS zijn de scholen maar vier dagen per week meer open om te besparen.(41)
Ergens bestond de ijdele hoop dat tegen de tijd dat de herstelprogramma’s op hun einde lopen, de private sector de rol zou overnemen, maar ook dat valt dik tegen. Obama mag dan wel lichtpuntjes zien, onder meer de creatie van 183.000 banen in de industrie in de eerste 7 maand van dit jaar, maar die verbleken als men het hele plaatje bekijkt.(42) Economen spreken van een jobloos herstel. In maart bedroeg de gemiddelde werkloosheidsduur 31,2 weken, het hoogste cijfer sinds daarover statistieken worden bijgehouden in 1948. Wie op de arbeidsmarkt komt, levert naar verluidt per procentpunt werkloosheidsgraad op het moment van afstuderen 6 à 7% loon in gedurende het eerste werkjaar. Vijftien jaar later verdient wie afstudeerde tijdens een recessie nog steeds 2,5% minder dan wie afstudeerde in een periode van groei. Bij iedere recessie heeft de VS economie steeds meer tijd nodig om het aantal verloren banen te herstellen. In 1990 – 1991 was dat 31 maanden en in 2001 46. Nu zou in geval van aanhoudend herstel de werkloosheidsgraad in de VS in 2014 nog steeds 8% bedragen tegen 9,7% nu, 16,9% indien men ook de werknemers die niet langer een baan zoeken en de onvrijwillig deeltijdsen meerekent.
De VS gaan door een crisis die onvermijdelijk doet terug denken aan die van de jaren ’70. Toen hing de uitzichtloze oorlog in Vietnam als een molensteen rond de nek van de Amerikaanse economie. Dat is vandaag niet anders met de oorlogsinspanningen in Irak en Afghanistan die dit jaar samen meer dan 170 miljard € zullen vergen. Sinds de aanvang in maart 2003 koste de oorlog in Irak al 4.419 Amerikaanse soldaten het leven en tussen de 100.000 en het miljoen Irakese burgers, al heeft men nooit de moeite genomen om dat te tellen. De Amerikaanse overheid spendeerde in al die tijd al 750 miljard $.(43) De inzet was uiteraard niet gering. In december 2009 veilde de Irakese overheid 10 lucratieve oliecontracten, goed voor een totale reserve van 41,2 miljard vaten. Ondanks de aanhoudende aanslagen en de steeds hangende dreiging van burgeroorlog waren 44 buitenlandse oliefirma’s er als de kippen bij. Bij een vorige veiling hadden een consortium van BP en het Chinese CNPC hun slag geslagen, korte tijd later gevolgd door Exxon Mobil en Royal Dutch Shell.(44) In de internationale pers werd de aftocht van de laatste Amerikaans gevechtstroepen groots aangekondigd, dat moet wel, het is een van de beloftes van Obama die hij wil inlossen voor de parlementsverkiezingen van november aanstaande.
Minder aandacht was er voor de 56.000 troepen die achterbleven, waarvan 50.000 zeker tot einde 2011. “Om de Irakese veiligheidstroepen op te leiden”, luidt de officiële versie. De Irakese stafchef liet alvast weten dat diens leger niet klaar zou zijn voor 2020 en de lokale Amerikaanse bevelhebbers laten verstaan dat er op het terrein weinig zal veranderen.(45) Naar Belgische normen is er geen vuiltje aan de lucht, maar het feit dat men er 5 maand na de verkiezingen van maart nog steeds niet in geslaagd is een regering te vormen doet het ergste vermoeden.(46) Zodra de Amerikaanse troepen weg zijn, kan het gevecht tussen sectaire groepen, elk van hen min of meer openlijk gesteund door een of meerdere van de regionale machten pas volop losbarsten. Iran zal haar positie trachten te versterken door zich te baseren op het Sjiitische zuiden, Saoedi-Arabië door zich te baseren op het Soennitische westen, Turkije zal geen Koerdische staat aan haar Zuidoostelijke grens dulden, Israël zal Iran niet zomaar haar positie laten versterken, kortom de labiele stabiliteit van heel de regio kan kantelen. In dat geval mogen de oliemultinationals hun winsten op hun buik schrijven en zou de wereldeconomie in het gedrang komen. Kortom, ze zouden wel willen, maar de Amerikaanse troepen zijn nog niet weg. Zoals we in 2003 al stelden, is het een zaak om een oorlog te beginnen, maar zou het veel moeilijker worden hem te beëindigen.
De democratisering van Afghanistan is al evenmin een succes geworden. De herverkiezing van Karzai was ronduit gênant. Dat waren ook de kritieken van opperbevelhebber McChrystal, die intussen werd opgevolgd door generaal Petraeus, de held van Irak. Uit documenten gelekt door Wikileaks bleek bovendien dat de geheime diensten van bondgenoot Pakistan de Taliban naar schuilplaatsen helpt zoeken in het grensgebied tussen Pakistan en Afghanistan, dat de VS speciale troepen inzetten om de top van de Taliban zonder proces uit te schakelen en dat zelfs militaire acties tegen Afghaanse burgers niet steeds op vergissingen berusten, maar een bewuste strategie zijn. Een na een vallen de troepen van NAVO-bondgenoten af terwijl de dodentol steeds groter wordt. Over de Afghaanse doden hebben we alweer geen cijfers, maar de internationale troepenmacht betreurt op 16 augustus voor 2010 al 434 soldaten tegenover 521 vorig jaar. Sinds 2001 zouden er 2002 zijn gesneuveld. Het aanbrengen van 30.000 extra troepen eind vorig jaar, waardoor de VS nu in totaal 100.000 troepen tellen in Afghanistan, heeft de strijd niet doen kantelen.(47) Generaal Petraeus wil zich bijgevolg niet laten vastpinnen op een datum van terugtrekking, normaal nochtans voorzien vanaf juli 2011.
Volgens de voorzitter van de Amerikaanse gezamenlijke chefs van staven, admiraal Mike Mullen zou zelfs een plan klaar liggen voor een militaire aanval op Iran, indien dat nodig moest blijken. Hij voegt er wel aan toe dat dit ernstige en onvoorspelbare gevolgen zou hebben voor het Midden-Oosten.(48) Maar intussen ziet het er toch naar uit dat grootschalige conventionele interventies zoals in Afghanistan en Irak geleidelijk op hun retour zijn en eerder geopteerd wordt voor clandestiene, vooral goedkopere, oorlogsvoering zoals recentelijk in Jemen. In juni 2010 lanceerde een ‘sustainable defence task force’ dat bestaat uit congresleden van zowel democraten als republikeinen een oproep om de komende 10 jaar 1.000 miljard $ te besparen op defensie.(49) Tegelijk waarschuwen Europese defensiebedrijven voor inkrimping van de defensiebudgetten. Frankrijk alleen al zou de komende 3 jaar 5 miljard willen besparen. Of die besparingen ook werkelijk plaats vinden, valt nog af te wachten.(50) Voor 2011 heeft het Witte Huis al aan het Congres gevraagd om het defensiebudget op te trekken met ruim 2%. De defensiebedrijven zijn alvast op zoek gegaan naar alternatieven. Bob Stevens, topman van Lockheed Martin, ziet ‘significant’ groeipotentieel voor export, vooral in Azië en het Midden-Oosten. Er bestaat trouwens geen twijfel over dat China haar positie als economische grootmacht ook militair zal willen ondersteunen.
NOTEN
(37) The New York Times – 19 juni 2010 “In budget crisis, states take aim at pension costs”
(38) The New York Times – 6 augustus 2010 “US lost 131.000 jobs as governments cut back”
(39) De Tijd – 23 juli 2010 “Staten VS zitten met begrotingsbom”; voor het geschatte aantal ontslagen The Economist – 6 augustus 2010 “Summer of discontent”
(40)The New York Times – 3 augustus 2010 “More workers face pay cuts, not furloughs”
(41) The New York Times – 6 augustus 2010 “Governments go to extremes as the downturn wears on”
(42) De Tijd – 7 augustus 2010 “Obama ontwaart straaltjes hoop in somber jobrapport
(43) De Tijd – 20 augustus 2010 “De oorlog die fout begon”
(44) De Tijd – 11 december 2009 « Irak veilt tien olievelden »
(45) Le Soir – 12 augustus 2010 “L’armée irakienne pas prête avant… 2020 »
(46) Le Soir – 29 april 2010 “Qui va gouverner l’Irak? Bonne question!”
(47) De Tijd – 3 december 2009 « Irakbeleid Bush zindert na in Kabul »
(48) De Standaard – 2 augustus 2010 “VS hebben plan klaar voor aanval op Iran”
(49) De Tijd – 11 augustus 2010 “Vetgemest Amerikaans leger ontsnapt niet aan hakbijl”
(50) De Tijd – 2 juli 2010 “Defensiebedrijven vrezen voor inkrimping militaire budgetten”