“Ergste crisis sinds de jaren 1930.” Nood aan verzet
Op dit ogenblik is er een internationale bijeenkomst van vertegenwoordigers van het CWI uit diverse landen. Er wordt een week lang gediscussieerd over de internationale situatie en de dieper wordende crisis van het kapitalisme. De “ergste crisis sinds de jaren 1930” zet de levensstandaard van de arbeiders onder druk. Hiertegen is er nood aan verzet.
De bijeenkomst van het Internationaal Uitvoerend Bureau van het Committee for a Workers’ International (CWI) werd geopend door Tony Saunois, de algemeen secretaris van het CWI. Hij had het over een erg explosieve situatie waarbij het afgelopen jaar van enorm belang was voor het wereldkapitalisme maar ook voor het CWI. De eerste sessie over de wereldeconomie en de wereldverhoudingen werd ingeleid door Peter Taaffe van het Internationaal Secretariaat. Peter stelde dat er amper nog een land of een regio kan worden gevonden waar stabiliteit vandaag nog steeds de norm is. Het afgelopen decennium is het reële bbp van Afrika gehalveerd. De BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China) werden al gereduceerd tot de BIC-landen door de economische implosie in Rusland, mogelijk zullen nog andere landen afvallen.
De viering van de 20ste verjaardag van de ineenstorting van het stalinisme in Oost-Europa ging gepaard met een vorm van lichte ironie als deze verjaardag werd voorgesteld als een “overwinning voor de vrije markt”. Op hetzelfde ogenblik zagen we immers de ergste kapitalistische crisis sinds de jaren 1930. Een Oost-Duitser stelde in een interview met de Britse krant The Guardian: “Het goddeloze communisme werd vervangen door het goddeloze kapitalisme.”
Een jaar geleden stelde het CWI dat de kapitalisten hun eigen toekomst zouden hypothekeren in een poging om te vermijden dat de recessie zou uitlopen in een wereldwijde depressie. Voorlopig lijken ze er inderdaad in geslaagd te zijn om dit te bewerkstelligen, maar uiteraard is het verschil tussen een recessie en een depressie nogal academisch voor de meerderheid van de armen. Zelfs in de VS zijn volledige steden zoals Detroit of staten zoals Californië hard geraakt door de crisis. Ondanks het feit dat wereldwijd 14 triljoen dollar (30% van het wereldwijde bbp) in de wereldeconomie werd geïnjecteerd, kwam er geen einde aan de crisis. De recente ineenstorting van Dubai World was een symptoom van wat het wereldwijde kapitalisme te wachten staat: elementen van depressie met schokgolven die het systeem raken. Na Dubai World zouden volledige landen wel eens kunnen volgen. Eerder zagen we al hoe IJsland failliet ging, maar dit kan worden gevolgd door anderen: Ierland, Griekenland, Hongarije en de Oekraïne (waar de kansen op een faillissement op 56% worden ingeschat) zijn allemaal kanshebbers. De arbeiders van de Ierse openbare diensten hebben al duidelijk gemaakt dat zij niet bereid zijn om te betalen voor de crisis van de kapitalisten. Er waren verschillende betogingen en stakingen op het eiland.
Geen terugkeer naar de groei
Peter stelde dat het duidelijk is dat er geen terugkeer komt naar de economische situatie van voor de crisis. Het wereldkapitalisme was toen afhankelijk van krediet en financiële elementen om de winsten en markten op peil te houden. Deze weg wordt afgesloten. De stimulusmaatregelen hebben de eerste effecten van de crisis wat afgezwakt, maar nu zal steeds meer aan de arbeiders worden gevraagd om te betalen voor de crisis. De prijs van deze crisis staat “op gelijke hoogte als de prijs van een oorlog”, stelde een commentator. Het uiteenbarsten van de zeepbellen die voor 2007 werden geblazen, kan leiden tot 10 jaar van harde besparingen tenzij de arbeiders zich verzetten.
Voor het kapitalisme was China altijd een lichtpunt. Er is een versterking van de staatscontrole op de economie. Naar schatting werd 600 miljard dollar in de economie gepompt en dat leidt tot de creatie van nieuwe zeepbellen, in het bijzonder op de aandelenbeurzen en in het vastgoed. De internationale kapitalisten proberen de Chinese regering te dwingen om haar munt, de renminbi, te revalueren. Dat zou wel eens een herhaling kunnen vormen van de Plaza en Louvre akkoorden uit de jaren 1980 waarmee de waarde van de Japanse Yen werd aangepast en waarmee meteen ook de basis werd gelegd voor de twee “verloren decennia” in Japan met een gemiddelde jaarlijkse economische groei van 0,1% sinds 1991. De Chinese groei zal de problemen van China of van het wereldkapitalisme niet oplossen. Het wereldkapitalisme staat voor een periode van uitgerokken stagnatie en zelfs van stagflatie.
Afghanistan
Inzake de wereldverhoudingen werd nadruk gelegd op de oorlog in Afghanistan. Peter Taaffe verwees naar de bekendmaking van president Obama om nog eens 30.000 extra troepen naar Afghanistan te sturen. Dat doet denken aan de politiek van “Vietnamisering” onder president Johnson tijdens de oorlog in Vietnam. Dat werkte toen niet en ook nu zal het geen oplossing bieden. Zelfs Alexander de Grote was niet in staat om Afghanistan te onderwerpen. Het conflict is nu een regionale crisis geworden waarin ook Pakistan is betrokken. De Pakistaanse Taliban vecht er tegen het leger. Obama zal een gezant voor Afghanistan aanstellen en president Karzai zal daarmee moeten instemmen. Maar intussen blijft de hele regio onstabiel en blijft er een verschrikkelijke miserie bestaan. De Afghanen kunnen “niet eten van democratie”, stelde een commentator.
Ook het Midden-Oosten kent een verdere ontwikkeling van het conflict. Het lot van de Palestijnen is nog steeds niet opgelost en dat blijft zo onder het kapitalisme. De onderdrukte Palestijnen staan, op zijn zachtst gezegd, steeds meer sceptisch tegenover een “tweestatenoplossing” onder het kapitalisme. Het gevaar van een bloedig regionaal conflict wordt verder aangewakkerd door de Israëlische dreiging om de nucleaire infrastructuur in Iran aan te vallen.
In zijn conclusie benadrukte Peter de rol van socialistische ideeën tegenover het proces dat we nu zien ontwikkelen. Extreem-rechts is er deels in geslaagd om een stuk van het politieke vacuüm te bezetten, maar de economische recessie bevindt zich nog in haar eerste fase van crisis. Het feit dat extreem-rechts geen antwoorden biedt, zal duidelijker worden, zeker als socialisten een duidelijk alternatief naar voor brengen. Een aantal nieuwe linkse formaties die de afgelopen jaren werden opgezet, maken jammer genoeg een bocht naar rechts. Dat leidt tot ontgoocheling. Maar het idee van nieuwe arbeiderspartijen zal tegen de achtergrond van een politiek vacuüm ter linkerzijde aan steun winnen.
Het CWI kende een sterke ontwikkeling het afgelopen jaar. We speelden een belangrijke rol in enkele syndicale bewegingen en slaagden er ook in om een verkozene te halen in het Europees parlement. De komende periode kan gunstig zijn voor socialisten, het CWI moet daar ten volle op inspelen.
India
In de discussie waren er heel wat bijdragen van diverse kameraden. Yuvraj uit India legde uit dat ernstige kapitalistische politici zoals Peter Mandelson in Groot-Brittannië opriepen om meer nadruk te leggen op industriële productie, maar intussen lijken te vergeten dat wordt geïnvesteerd waar de grootste winsten kunnen worden geboekt. Al Gore heeft het over een “duurzaam kapitalisme”, maar de tegenstellingen van dit systeem zijn zo diep dat er geen oplossing mogelijk is binnen dit systeem.
Een aantal kameraden ging in op recente bewegingen van arbeiders en jongeren. Sonja beschreef hoe vanuit de studentenbezettingen in Oostenrijk werd geprobeerd om banden te smeden met vakbondsmilitanten die opkwamen voor hogere lonen. Ainur uit Kazakstan stelde dat in meer dan 50 bedrijven de arbeiders de nationalisatie van hun fabriek hebben geëist de afgelopen maanden. Het gaat onder meer om 30.000 arbeiders uit de oliesector, maar ook om mijnwerkers. Grote delen van de middenklasse in Kazakstan werden hard geraakt door de crisis en staan nu bekend als de “nieuwe armen”. De strijdbewegingen en acties leggen de basis voor nieuwe onafhankelijke vakbonden en politieke formaties.
Einde van de wittebroodsweken voor Obama
Philip uit de VS stelde dat de wittebroodsweken van Obama voorbij zijn. De hoop die leefde bij zijn verkiezing is stilaan aan het verdwijnen onder de arbeiders en jongeren. Dat komt onder meer door de gevolgen van de economische crisis, de discussie rond de gezondheidszorg en de blijvende afkeer tegen de oorlog. De econoom Paul Krugman probeerde de dalende steun voor Obama, in een recente peiling kwam hij onder de 50% steun uit, te verklaren met de stelling dat hij te “verlegen” is op economisch vlak. Er is een enorme woede tegenover de banken en de bankiers, ook in de VS wordt het kapitalisme in vraag gesteld en is er een grote interesse in socialistische opvattingen. Volgens een andere peiling verkiest 35% van de jongeren in de VS het socialisme als economisch systeem.
Het potentieel voor strijd in de VS werd benadrukt door Bryan die inging op een militante beweging binnen de vakbonden. De United Healthworkers vertegenwoordigen 150.000 arbeiders en hebben de overkoepelende bond SEIU verlaten omwille van het rechtse beleid van de leiding. Massastrijd in de VS zal de basis leggen voor een onafhankelijk arbeidersalternatief op de Democraten.
Aisha uit Libanon beschreef de armoede van de Egyptische massa’s en het gebrek aan een politieke kracht om hen te vertegenwoordigen, ondanks een enorme woede. De Egyptische kapitalisten bevinden zich op een sociale explosie die zal uitbarsten.
Hannah van de Socialist Party (Engeland en Wales) ging in op de enorme staatsschulden van de belangrijkste economieën op wereldvlak: 87% van het BBP in Groot-Brittannië, 98% in de VS en in Japan zelfs 200%. Dat is het gevolg van een nooit geziene staatsinterventie om een depressie te voorkomen. Zelfs indien een depressie de komende periode wordt vermeden, ziet de toekomst van de arbeiders er niet goed uit als ze niet in strijd komen. In de huidige situatie is het mogelijk dat algemene stakingen zullen ontwikkelen. Groot-Brittannië kende in haar geschiedenis maar één algemene staking, in 1926. Dat was na een periode van harde besparingen, zoals deze vandaag ook worden voorgesteld door alle traditionele partijen.
Verschillende kameraden gingen in op de desastreuze gevolgen van het kapitalisme op het milieu en op het vlak van klimaatsveranderingen. Het CWI zal actief deelnemen aan de betogingen in het kader van de klimaattop in Kopenhagen.
Kapitalistische verhoudingen onder druk
De discussie werd afgerond door Lynn Walsh van het internationaal secretariaat van het CWI. Hij stelde dat het kapitalisme haar ergste crisis kende sinds de periode tussen de twee wereldoorlogen. De gemiddelde inkrimping in de kapitalistische economieën bedraagt 5%, maar in een aantal landen (zoals de Baltische staten) is dat veel meer. De afgelopen periode werd gekenmerkt door neoliberalisme, globalisering en een extreme vrijmarktpolitiek gericht op het herstellen van de winstgevendheid van het kapitalisme. Dit ging ten koste van de opbouw van een schuldenberg: in 1980 waren alle schulden goed voor het wereldwijde bbp gedurende één jaar, tegen 2005 was dat vier keer het jaarlijkse bbp. Bij deze crisis wordt duidelijk dat de ene verhouding wordt opgevolgd door nieuwe regels en verhoudingen. De kapitalisten gaan internationaal te werk op basis van een empirische dag-aan-dag benadering als antwoord op de crisis.
De stimulusmaatregelen moeten worden aangehouden om een “double-dip” recessie te vermijden, maar dit gaat ten koste van de overheidsschulden. De vraag hoe de overheidsschuld kan worden afgebouwd, leidt tot verdeeldheid onder de strategen van het kapitalisme. Een aantal figuren zoals Ben Bernanke van de Amerikaanse centrale bank (Fed) of Mervyn King van de Bank of England, zijn “bekeerlingen” van het Keynesianisme. Zonder de effecten van de “quantitative easing” (QE) zou de crisis ook al hebben toegeslagen in de aandelenmarkt, daar is er weinig enthousiasme om de QE en de financiële stimuli weg te nemen. Een andere vleugel van de kapitalisten blijft op het ideologische standpunt van het verleden staan en stelt dat overheidsschuld tot inflatie leidt. Dat zou het effect zijn in een normale economische periode, maar we zitten nu niet in een normale periode. Er was de afgelopen periode immers deflatie. Desalniettemin is duidelijk dat het meeste geld van de QE ongebruikt bij de banken zitten.
Sombere vooruitzichten voor de kapitalisten
Alle kapitalistische strategen zijn het erover eens dat de arbeidersklasse moet betalen voor de crisis. Belastingen op de grote fortuinen en grote bedrijven zullen op verzet stuiten, maar aanvallen op de openbare diensten zullen als normaal worden beschouwd. Feit is dat elementen van depressie de wereldeconomie jarenlang zullen blijven domineren.
De discussie maakte duidelijk dat de vooruitzichten voor de wereldeconomie erg somber zijn. De aanvallen op de levensstandaard van de arbeiders en hun gezinnen zullen intenser worden. Het CWI moet de arbeiders wapenen met een programma, strategie en tactieken om in te gaan tegen de kaalslag van het kapitalisme en om de weg naar een socialistische toekomst op te gaan.