Anti-crisis programma moet echte oorzaken aanpakken
Tot voor een paar maanden moest socialisme.be argumenteren dat de crisis niet beperkt zou blijven tot de financiële sector. Vandaag is dat onbetwistbaar. Talloze arbeiders en hun gezinnen ondergaan de gevolgen. De zwakste sectoren en de meest kwetsbare jobs eerst, maar uiteindelijk voelt niemand zich nog echt veilig. Wat men ook onderneemt, niets lijkt het stilvallen van de economie te kunnen verhinderen. Een oplossing is mogelijk, maar vergt een totaal andere aanpak.
Overproductiecrisis
De onderliggende reden voor de crisis ligt in het functioneren van het kapitalisme zelf, in het feit dat de arbeiders sowieso nooit het loon ontvangen dat overeen stemt met de waarde van de goederen en diensten die ze produceren. Anders zou er geen winst gemaakt worden. De voorbije 20 jaar namen de lonen in verhouding tot de geproduceerde waarde bovendien voortdurend af. Tegelijk vergt de ontwikkeling van wetenschap en techniek steeds grotere investeringen die niet altijd op korte termijn renderen. Planning op langere termijn en de mobilisatie van steeds omvangrijker middelen, zijn daarvoor vereist. Private kapitaalbezitters zijn daartoe niet bereid. Zij willen rendement op korte termijn. Ze speculeren, drukken de lonen en willen steeds meer flexibiliteit of wijken uit naar lage loonlanden. Het kapitalisme is verouderd, het voldoet niet meer aan de wetenschappelijke en technische vereisten. Het neigt voortdurend naar overproductie en remt maatschappelijke vooruitgang af. In plaats van de productieve mogelijkheden van de mens en zijn omgeving te ontwikkelen, heeft het de neiging ze te vernietigen.
Als het er echt toe doet, grijpen de patroons naar schoktherapieën. Bedrijfssluitingen, herstructureringen en aanvallen op de lonen en de arbeidscondities volgen elkaar in snel tempo op. Nadat al 2000 jobs verdwenen in de textiel, 6000 interim-arbeiders op straat werden gegooid en talloze auto- en staalbedrijven economische werkloosheid hebben ingevoerd, blijft de olievlek zich uitbreiden, ook naar de chemische en de financiële sector. Economen verwachten volgend jaar tot 50.000 extra werklozen maar het zullen er veel meer zijn.
Het patronaat mobiliseert alle maatschappelijke krachten, met inbegrip van rechtbanken, deurwaarders en politie om haar crisis op de arbeiders te verhalen. Het gerechtelijk onderzoek naar de megafraude van ‘boer’ De Clerck bij Beaulieu sleept al meer dan 18 jaar aan, wellicht wordt de “redelijke termijn” overschreden. Toen bij de vestiging in Wielsbeke echter werd gestaakt, stond er in geen tijd een deurwaarder aan de poort. Bij UCB in Eigenbrakel draait het piket volcontinu, zoals bij de normale uurregeling. De patroon houdt de vestiging draaiend met tijdelijk personeel en deurwaarders. Een tijdelijke werknemer verloor sindsdien twee vingers, een andere werd de hand verpletterd, maar geen rechter die ernaar kraait. Carrefour bracht haar nieuwe Brugse vestiging onder in een ander Paritair Comité, waardoor tot een kwart van het loon zou worden ingeleverd. Stakers werden door de politie op bevel van de rechter en op aanduiden van de filiaalhouder weggesleept.
Syndicaal antwoord
Daarbij vergeleken bleef de reactie van de vakbondstop uitermate schuchter. Nochtans is het potentieel om te vechten en voor een solidariteitsbeweging voor de verdediging van ons loon en stakingsrecht groot. Het begrip onder syndicalisten groeit dat als men dergelijke praktijken laat passeren, deze binnenkort de regel worden. Eens zien wat de deurwaarder en de politie zouden doen al ze niet met enkele tientallen, maar met honderden stakers geconfronteerd werden. De inzet? Het behoud van onze verworvenheden! Iedere toegeving op de lonen en arbeidscondities is men definitief kwijt. Eens de deur op een kier voor slechtere condities, zullen andere patroons dat aangrijpen om hetzelfde op te leggen.
Jarenlang hebben de bedrijven recordwinsten geboekt. Met hun duizelingwekkende managerslonen en hun hoge dividenden hebben de patroons de bedrijven letterlijk leeggeplunderd. Arbeiders hebben recht om te zien waar die winsten heen zijn en te recupereren wat nog te recuperen valt. We hebben nood aan een opening van de boeken, een opheffing van het bankgeheim en aan fiscale diensten die de grote fraudeurs echt voor de rechter brengen. Er moet bovendien een einde komen aan de klassejustitie. Niemand gelooft nog dat rechters “onafhankelijk” zijn. Aan de basis groeit de roep naar massale mobilisatie tegen het front van patroons, politici, rechtbanken en politie. Als daarop geen afdoende antwoord komt, is een golf bedrijfsbezettingen zoals in de jaren ’70 een mogelijke en logische verdere stap.
In haar argumentatie tegen de beperking van de gouden parachutes, pleit Claeys & Engels, het advocatenbureau dat werd ingeschakeld om de staking bij Carrefour te breken, als volgt: “In theorie komt de periode van vooropzeg overeen met de periode die diegene die werd ontslagen nodig heeft om een vergelijkbare post te vinden. Waarom zou een patroon of een directielid daarvoor minder tijd nodig hebben als iemand anders?” De vakbondstop zou beter een voorbeeld nemen aan het zelfvertrouwen waarmee de vertegenwoordigers van het patronaat de belangen van hun klasse vededigen. Veel arbeiders zijn het moe in de onzekerheid te moeten leven. Dat zou niet meer van onze tijd mogen zijn. Er moet integendeel een verbod op afdankingen worden afgedwongen en een algemene werktijdverkorting zonder loonverlies, zodat het beschikbare werk over iedereen verdeeld kan worden. De Nederlandse vakbond FNV pleit voor een arbeidsduurverkorting waarbij de overheid het loon bijpast, kortom een ADV waarbij de arbeiders met hun brutoloon hun nettoloon zelf ophoesten. Zonder arbeidscontrole en opening van de boeken zet dat de deur open voor allerlei misbruiken.
De onderhandelingen over een interprofessioneel akkoord vertrekken van de idee dat we in moeilijke tijden niet teveel kunnen verwachten. Het is nochtans net nu dat de arbeiders en hun gezinnen wat extra kunnen gebruiken, nu ze geconfronteerd worden met prijsstijgingen en toenemende onzekerheid. 15% van de bevolking is officieel arm, er zijn nu ook werkende armen. We hebben nog nooit iets anders gehoord dan dat onze lonen sneller toenemen dan die in de omringende landen. Volgens alle internationale studies zijn we nochtans productiever en werken we langer dan Nederlanders, Duitsers en Fransen. Geen illusies: als wij toegeven, wordt dat misbruikt om onze collega’s over de grenzen eveneens tot toegevingen te dwingen. We moeten die neergaande spiraal omkeren. In plaats van een indexsprong zoals de Limburgse werkgevers bepleiten, hebben we het volledig herstel van de index nodig. De afgelopen 15 jaar werd de koninklijke dotatie op die manier geïndexeerd, waarom zou dat niet kunnen voor ons die het echt nodig hebben?
Vertrouwenscrisis?
Voor de burgerij is deze crisis een “vertrouwenscrisis”. Karel de Gucht grijpt zelfs naar linguistiek als verklaring: “Ons woord krediet is afgeleid van het Latijnse ‘Credo’ – geloven, vertrouwen. Als dat wegvalt, … is de kredietcrisis in de meest letterlijke betekenis nabij”. De burgerij wil dat vertrouwen herstellen door, zoals bij vorige crisissen, beroep te doen op de overheid. Stabiliteitspact, concurrentieregels, begrotingsorthodoxie, … het doet er allemaal niet meer toe. Na 30 jaar inleveren om de staatsschuld naar beneden te krijgen, besteden overheden en centrale banken honderden miljarden euro’s om financiële instellingen te herkapitaliseren en desnoods tijdelijk over te nemen. Tegelijk stellen ze zich garant voor nog eens duizenden miljarden tegoeden.
Om schoolgebouwen te renoveren, wachtlijsten voor gehandicapten weg te werken, de minimumpensioenen op te trekken of pakweg de lonen aan te passen aan de levensduurte, was er nochtans nauwelijks of geen geld. We willen voor iedereen degelijk onderwijs, gratis gezondheidszorg en betaalbare huisvesting van goede kwaliteit. We denken dat daarvoor de integrale nationalisatie van de financiële sector, met schadeloosstelling voor de aandeelhouders enkel op basis van bewezen behoefte, nodig is. Dat is meteen de beste garantie voor de spaarders en de enige methode om de economische hefbomen te mobiliseren voor de behoeften van de bevolking.
De Gucht ziet de bui al hangen en waarschuwt dat “de pragmatische en tijdelijke verstaatsing niet mag leiden tot het ondergraven van het vrij ondernemerschap.” Hij werd onmiddelijk gerust gesteld door SP.a’ers Vandenbroucke en Gennez met een pleidooi voor infrastructuurwerken en een conjunctuurgericht beleid gecombineerd met een politiek om werklozen te dwingen om het even welke aanbieding te aanvaarden. Dat is nu net wat de 47 bedrijfsleiders van de Europese Ronde Tafel eveneens bepleiten.
Het zijn de klassieke Keynesiaanse recepten van voor WOII. Zonder deze maatregelen was het wellicht nog erger geweest, maar ook toen werkte het Keynesianisme niet. Het was integendeel de massale vernietiging van productiecapaciteit, infrastructuur en 60 miljoen doden in WOII die de voorwaarden creëerden voor de heropleving van het kapitalisme na WOII. Het werkte evenmin in Japan in de jaren ’90 waar de economie ondanks talloze stimuleringspaketten maar niet uit de deflatoire spiraal klom. Een politiek die erop gericht is het “progressieve” productieve kapitaal te stimuleren en het “conservatieve” speculatieve kapitaal aan banden te leggen, werkt niet. De zogenaamde productieve kapitalisten hebben zelf immers massaal gespeculeerd.
Wat we nodig hebben is een noodplan. Niet zoals het Plan van de Arbeid van Hendrik De Man dat erop gericht was het kapitalisme te redden, maar een plan waarbij de arbeidersbeweging de economische hefbomen, de sleutelsectoren van de economie, zelf in handen nemen. Enkel zo kan ze de productie kan plannen en wetenschap en techniek kan aanwenden voor de behoeften van de gehele bevolking.