Wereld Economisch Forum overstemd door vrees voor recessie

De jaarlijkse bijeenkomst van het Wereld Economisch Forum, met zo’n 2.000 topkapitalisten en wereldleiders, in het Zwitserse Davos wordt overschaduwd door de moeilijke economische situatie en meningsverschillen over wat de regeringen en centrale banken zouden moeten doen.

“Een diepgaande en langdurige recessie in de VS is nu onvermijdelijk, de rest van de wereld zal meegesleurd worden in de vertraging”, stelde de Britse krant The Times. Nouriel Roubini, een prominente econoom uit de VS, stelde in een toespraak dat als de VS niest, de rest van de wereld besmet kan raken met een verkoudheid. Roubini voegde er snel aan toe: “In dit geval zal de VS een lange verkoudheid kennen. De vraag is niet meer of we een harde of een zachte landing zullen krijgen in de VS, maar eerder hoe hard die landing zal zijn.” Hij stelde ook dat een recessie “minstens vier kwartalen zal duren. Het zal een ernstige recessie zijn.”

Vorig jaar stond Roubini op Davos zowat alleen met zijn stelling dat de problemen op de huisvestingsmarkt zouden kunnen leiden tot een recessie in de grootste economie van de wereld. Hij had het over “drie lelijke beren”: de problematisch huisvestingsmarkt, de kredietproblemen en de stijgende energieprijzen. In de afgelopen maanden zijn er belangrijke ontwikkelingen geweest. De crisis op de Amerikaanse huisvestingsmarkt werd versterkt door een berg van weinig realistische “rommelhypotheken” die werden gedekt door de grote banken en financiële instellingen. Dat leidde op zijn beurt tot een globale financiële crisis. In de eerste weken van 2008 is deze crisis versterkt, ondanks de tussenkomsten van centrale banken die omvangrijke kapitaalinjecties hebben gebruikt om de markten te stabiliseren. Deze achtergrond verklaart waarom figuren als Roubini vandaag op het Wereld Economisch Forum een prominentere rol spelen.

“Moeder van alle recessies”

Stephen Roach van de investeringsbank Morgan Stanley waarschuwde voor een “relatief lange periode van recessie” in de VS. Hij stelde dat de pogingen van Ben Bernanke, de voorzitter van de Federal Reserve in de VS, om een nieuwe krediet-zeepbel te creëren met drastische renteverlagingen misschien de crisis wat kunnen uitstellen, maar niet afstellen. Roach stelde dat de Amerikaanse consumenten de afgelopen jaren een equivalent van 72% van het nationale inkomen van de VS hebben uitgegeven, dat ligt ver boven het gemiddelde van 67% in de afgelopen decennia. Als de consumptie de komende jaren terug op het oude niveau komt, zal dit de “moeder van alle recessies” worden, aldus Roach.

Een vertraging van de Amerikaanse consumptie is onvermijdelijk gezien het hoge niveau van kredieten de afgelopen jaren. “We hebben de overgewaardeerde huizen gebruikt als bankautomaat, en daarmee bereiken de schulden recordhoogten”. Roach stelt dat Roubini gelijk had toen hij stelde dat de Amerikaanse consumenten “uitgewinkeld” zijn als gevolg van de zware schulden.

De neergang in de huizenprijzen in de VS begon in 2006, maar nu zijn er de scherpste dalingen sinds er betrouwbare cijfers worden gemeten (in 1968). De Amerikaanse krant New York Times stelde: “Dit is de eerste prijsdaling sinds lange tijd en mogelijk sinds de Grote Depressie”. De dalende huizenprijzen en nu ook de dalende beurswaarden zetten de Fed en de regering-Bush onder zware druk. De regering probeert de consumptie op te drijven met nieuwe belastingsverlagingen en andere maatregelen.

Geen gevolgen in Azië en Europa?

De mythe dat een Amerikaanse crisis geen gevolgen zou hebben in Europa en Azië wordt steeds meer doorprikt. Ook op Davos wordt weinig geloof gehecht aan die versie. “Europa zal geen uitzonderingsstatuut krijgen in de globale vertraging”, stelde Roach. Hij stelde te twijfelen of de groei van de wereldeconomie zou afnemen tot slechts 2,5% (wat de officiële grens is voor een globale recessie), maar het zou alleszins dichter bij dit niveau komen dan wat de meeste commentatoren lijken te denken. De meeste internationale voorzuitzichten gingen uit van een groei van 4% van het wereldwijd BBP in 2008. Roach stelde ook dat de groei in China zou kunnen dalen tot 6% in plaats van de eerdere vooruitzichten die spraken over 10% of meer.

Ook in China is er een besef dat de Amerikaanse recessie gevolgen zal hebben op de Chinese economie. Yu Yongding van de Chinese Academie van Sociale Wetenschappen stelde: “een ernstige vertraging van de VS-economie zal een ernstige impact hebben op de Chinese economie.” Tot nu toe was het standpunt van de Chinese regering dat de economie sterk genoeg zou zijn om een VS-recessie zonder problemen te doorstaan. Een aantal factoren worden daarbij buiten beschouwing gelaten: de particuliere consumptie in China had in 2007 het laagste aandeel ooit in het BBP: slechts 36%. Dat is minder dan de export die goed was voor zo’n 40% van het BBP. (Het gaat hierbij om cijfers van de negen eerste maanden van 2007). Een belangrijke reden voor de consumptieproblemen in China wordt gevormd door de snel stijgende huizenprijzen waardoor huisvesting een steeds grotere hap uit het gemiddelde gezinsbudget vergt. Op basis van dit beeld van de interne structuur van de Chinese economie, is het duidelijk dat het idee dat de Chinese consumenten het gat kunnen vullen dat wordt achtergelaten door de Amerikaanse consumenten, totaal onrealistisch is.

Roach stelde in Davos dat China en India “nog niet in het stadium zijn dat ze de leegte die wordt achtergelaten door de Amerikaanse consumenten kunnen opvullen.”

Renteverlaging in de VS: een noodmaatregel

De meningen in Davos waren verdeeld als het ging over de sterke rentedaling in de VS vorige week. De rente werd met 0,75% verlaagd van 4,25% naar 3,5%. Een financiële commentator omschreef de verlaging, die een uur voor de opening van de beurzen in New York snel werd aangekondigd, als het uitroepen van de “noodtoestand voor de Amerikaanse economie.”

De Fed was volgens Roubini te laat met haar te beperkte maatregelen. “We zien een financieel susteem dat onder zware druk staat. De Fed kan niet verhinderen dat deze recessie plaatsvindt.” Roach was eveneens negatief over het optreden van de Fed: “Het enige dat ze deden was op de snooze knop duwen.” (Wie een wekker zet, kan deze uitduwen met de optie om telkens vijf of tien minuten later opnieuw gewekt te worden. Dat is de “snooze” knop…).

Bernanke en zijn team liggen onder vuur omdat ze te weinig doen en tegelijk teveel doen. Ze hadden de crisis onderschat, maar reageren nu te sterk om de speculanten te steunen. “Er is een val op Wall Street, en ook één van Bernanke”, stelde een bankier in Davos. “Het kan misschien beter zijn om nu de pijn uit te zitten, in plaats van het telkens opnieuw uit te stellen.”

Dat lijkt ook het argument van Roach te zijn. Hij waarschuwde dat Bernanke dezelfde fouten lijkt te maken als zijn voorganger, Greenspan. Die stond ervoor bekend om telkens nieuwe zeepbellen te blazen als de vorige uiteenspatten. Roach: “Deze elementen zijn onderling verbonden – de enorme toename van liquiditeitsinjecties door onverantwoorde centrale banken, met de Fed op kop.”

Geen kapitalistische oplossingen

De discussies in Davos maken duidelijk dat de wereldelite in crisis is. De nietszeggende show-conferentie van 2007 heeft plaats gemaakt voor een algemeen en bijna grenzeloos pessimisme. Er kwamen echter geen coherente antwoorden op de huidige crisis. De verschillende kapitalitische kampen hebben het over economische “pijn” of het uitzitten van de crisis, nu of later, maar ze hebben het dan telkens over de arbeiders en armen die de problemen zullen moeten uitzitten. Het gaat niet over henzelf.

Het totale gebrek aan vooruitziendheid van de kapitalistische en financiële topfiguren werd samengevat door Lord Levene, voorzitter van verzekeraar Lloyd’s in Londen, die stelde dat indien hij op de vorige bijeenkomst in Davos had voorspeld dat “Merril Lynch en Citigroup in het rood zouden zakken en zouden moeten uitgekocht worden door buitenlandse kapitaalfondsen uit de ontwikkelende wdie stelde dat indien hij op de vorige bijeenkomst in Davos had voorspeld dat “Merril Lynch en Citigroup in het rood zouden zakken en zouden moeten uitgekocht worden door buitenlandse kapitaalfondsen uit de ontwikkelende wereld, zou men mij gevraagd hebben wat ik had gerookt.” (Independent, 24 januari)

In plaats van naar de besprekingen in Davos te kijken voor antwoorden, moeten de arbeiders hun eigen antwoorden naar voor brengen. De economische storm die op ons afkomt, toont de noodzaak aan om dringend te bouwen aan onze eigen democratische en strijdbare organisaties, vakbonden en socialistische partijen om het massaal verzet tegen het kapitalisme te organiseren. Enkel zo kunnen we het kapitalisme vervangen door een democratisch socialistische wereld.