Hongarije 1956: arbeidersrevolutie tegen de stalinistische bureaucratie

Dit jaar is het de vijftigste verjaardag van de Hongaarse revolutie in 1956. Een reden om eens dieper te kijken naar deze vrijwel onbekende revolutie. Dit is dan ook gebeurd op de laatste CWI zomerschool en we brengen een verslag uit van die discussie.

Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog werd Hongarije bezet door het fascisme van Duitsland. Maar toen het Rode Leger van Rusland het land binnenviel, werd dit gezien als een bevrijding. In Hongarije werd een stalinistische bureaucratie gevestigd naar Russisch model.

Na de dood van Stalin in 1953, werd een proces van de-stalinisatie ingezet. Politieke gevangenen werden vrijgelaten, er werd een collectieve leiding gecreëerd door de bureaucratische top en er werd meer vrijheid gegeven aan kunst en dergelijke. De bedoeling was vooral om een nieuwe economische weg vooruit te vinden, met minder nadruk op de zware industrie en maar nadruk op consumptiegoederen. Deze omwenteling deden de stalinistische leiders in de zogenaamde satellietlanden wankelen.

Tegen 1953 was de situatie in Hongarije tot een breekpunt gekomen. Maatregelen voor de lonen, de prijzen en de nadruk op de zware industrie, wogen zwaar op de Hongaarse arbeidersklasse. Er waren enkele stakingen die snel de kop werden ingedrukt. De harde Rakosi wordt vervangen door de ‘gematigde’ Nagy. Deze laatste introduceerde zijn ‘Nieuwe koers’. Deze koers werd getekend door meer artistieke vrijheid, geen gedwongen collectivisaties, geen verplichte aankoop van staatsobligaties,… In de 18 maanden van de Nieuwe Koers steeg de levensstandaard van de industrie-arbeiders naar schatting met 12%.

Maar door die nieuwe koers sloten ook een aantal grote fabrieken. Toen Nagy een hartaanval kreeg, maakte Rakosi er gebruik van om zich terug aan het hoofd te zetten.

De speech van Chroetsjov op het 20e congres in Moskou deden de stalinistische leiders weer op hun voetstuk beven. Chroetsjov beschuldigde Stalin van massamoord en terreurbewind. Toen deze toespraak uitlekte, stonden alle stalinistische staten in rep en roer.

Ook de gebeurtenissen in Polen werden op de voet gevolgd door de Hongaarse arbeidersklasse. Polen kreeg bezoek van Moskou met als boodschap om bepaalde mensen niet aan te stellen. Vanuit Polen kregen de Russen te horen dat ze gerust wilden gelaten worden. Verbazend genoeg gebeurde dat ook. Dit maakte de Hongaarse arbeidersklasse nog vastberadener in hun strijd.

Deze zaken samen met de feiten dat de levensstandaard van de bevolking enorm gedaald was en dat de bevolking gebukt liep onder de stalinistische bureaucratie, gaven aanleiding tot een drie weken durende revolutie in oktober.

Op 23 oktober begon de revolutie met tienduizenden betogers op verschillende pleinen. Arbeiders plunderden de wapenfabrieken en gingen het gevecht aan met de gehate geheime politie. De toenmalige stalinistische leider vroeg versterking aan Moskou en droeg het leidershap over aan Nagy om zo de massa`s te sussen, maar de beweging was reeds veel te ver gevorderd.

De volgende morgen vocht de arbeidersklasse tegen de Russische tanks. In sommige steden namen democratische arbeidersraden het bestuur over. De eisen van de beweging waren onder andere vrije verkiezingen, degelijke huisvesting en jobs.

De communistische partij en de West-Europese media deden er alles aan om de beweging in een verkeerd daglicht te stellen. De KP stelde dat het om een beweging van contra-revolutionairen ging en de West-Europese media stelde dat de Hongaren de stap naar het kapitalisme wilden zetten. Alletwee deze zaken waren verkeerd: het was een beweging voor democratisch socialisme.

De gevechten duurden tot eind oktober, de revolutie had de Russische tanks overleefd. Het Hongaarse leger, en veel Russen hadden de kant van het volk gekozen.

Nagy riep op om de opstand te staken zodat er hervormingen plaats konden vinden. Hij stond voor de keuze: ofwel het oude systeem handhaven ofwel het democratisch socialisme uitroepen. Hij kondigde de oprichting van een nieuwe regering aan en het einde van het een partij stelsel, maar hij weigerde het systeem in zijn geheel te veranderen. Opnieuw rolden de Russische tanks Hongarije binnen. De meest waarschijnlijke reden om dit te doen was dat Moskou het zich niet kon veroorloven dat er een democratisch systeem zou geïnstalleerd worden.

Dit was ten tijde van de Suez-crisis, waar Frankrijk, Engeland en Israel Egypte binnenvielen om de leider, Nasser, te dwingen geen nationalisaties meer uit te voeren.

De Russische troepen werden leugens wijsgemaakt over wie ze gingen bevechten om er zeker van te zijn dat ze niet de kant van het Hongaarse volk zouden kiezen. Er werd verteld dat ze tegen de imperialistische grootmachten vochten of zelfs tegen het fascisme.

Terwijl bij de eerste aanval de nadruk lag op het miltair verslaan van de Russiche troepen en minder op het organiseren van de arbeiders, lag de nadruk bij de tweede aanval vooral op dat laatste. Stakerscomite`s en arbeidersraden werden opricht.

Tegen midden november hadden de arbeidersraden de leiding over het verzet en onderhandelden zij met de Russische aanvaller. Moskou vond echter dat de staking te lang duurde en dat de arbeidersraden te machtig werden, en verpletterde de opstand.

Het bloedig neerslaan van de opstand had een effect op het lidmaatschap van de communistische partijen wereldwijd. In Engeland bijvoorbeeld verloor de communistische partij 25% van haar leden.

Momenteel heerst er in Hongarije een economische crisis. Er is een hoge inflatie en de overheidsschuld is groot, waardoor er een hard besparingsbeleid wordt gevoerd.

Er zijn veel lessen te trekken uit de Hongaarse revolutie. Een ervan is dat er een massale revolutionaire arbeiderspartij nodig is om een revolutie tot zijn logische conclusies te leiden, het socialisme. Bouw daarom mee aan de LSP!