Lokale verkiezingen: successen voor de PVDA gebruiken als opstap naar sociale strijd

De huidige positie van de PVDA is ongekend in Europa. Na de parlementsverkiezingen van 9 juni is de PVDA-fractie federaal de vierde grootste. De partij haalde 763.340 stemmen of 200.000 meer dan in 2019. De PVDA verdubbelde haar aantal Vlaamse verkozenen, won sterk in Brussel en blijft in Wallonië ondanks een zekere terugval een kracht om rekening mee te houden. Hoe zal dit zich vertalen in de lokale verkiezingen van 13 oktober? De partij mikt in elk geval expliciet op deelname aan de macht in enkele gemeenten.

Bij de parlementsverkiezingen scoorde de PVDA vooral erg goed in industriegebieden en waar veel arbeiders wonen: rond Charleroi en Luik is dit al langer het geval, maar ook in de industriezone van Gent en Zelzate, de Limburgse arbeidersgemeenten zoals Genk. De partij zegt de brede werkende klasse te vertegenwoordigen. Deze ambitie komt niet alleen tot uiting in de resultaten, maar ook onder de verkozen vertegenwoordigers. Onder de 50 PVDA’ers die op 9 juni in een parlement verkozen raakten, zijn er 18 arbeid(st)ers.

Eén van hen is Francis Dagrin. Hij werd in 2019 verkozen in het Brussels Parlement en combineert die functie met zijn job als arbeider bij Audi in Vorst. Hij bleef twee dagen per week aan de lopende band van de fabriek werken en is betrokken bij de strijd om de fabriek open te houden. Niemand anders in het parlement kan zich op zo’n directe rol in deze strijd beroepen, of op het feit dat de verkozenen niet meer verdienen dan het gemiddeld loon van een geschoolde werknemer. 

Dit is een gevolg van een consequente opstelling van de PVDA en van de opmerkelijke syndicalisatiegraad in België, die tot de hoogste ter wereld behoort. De organisatiegraad van onze klasse heeft positieve gevolgen voor de stabiliteit van de PVDA en haar klassenbenadering in vergelijking met andere brede linkse formaties in Europa.

‘Slag om Antwerpen’ en antifascistische strijd

Een van de meest opvallende resultaten van de PVDA op 9 juni werd in Antwerpen behaald. Met 22,9% werd het onverwacht de tweede grootste partij, net na de N-VA (25,4%) maar ruim voor het Vlaams Belang (15,8%). In een stad die geldt als een historisch bastion van extreemrechts kan dat tellen! In de stad Antwerpen haalde boegbeeld Filip Dewinter als lijstduwer amper 2.500 voorkeurstemmen. De onthullingen over zijn lange en duurbetaalde samenwerking met de Chinese spion Changchun Shao deden hem ongetwijfeld pijn. Toen die laatste in 2017 werd ontmaskerd, probeerde Dewinter achter de schermen om zijn uitwijzing te voorkomen. 

De verkiezingen voor de Antwerpse gemeenteraad en de districtsraden zullen echter niet gemakkelijk zijn. De N-VA zal burgemeester De Wever volop uitspelen na jaren zonder grootschalige bewegingen tegen het gevoerde beleid. Het Vlaams Belang besloot om 100.000 euro extra in de Antwerpse campagne te pompen om het vel van Dewinter te redden. Het krijgt de steun van een haatmars van Voorpost op 21 september. De PVDA benadrukt terecht dat de Antwerpenaren verandering willen, na jaren van een sociale crisis op vlak van onder meer huisvesting en openbaar vervoer. De campagne wordt een echte slag om Antwerpen, waarbij geen enkel front mag worden verwaarloosd.

In dat opzicht zou de PVDA een grotere en consequentere betrokkenheid bij antifascistisch verzet ernstig moeten overwegen. Tot hiertoe is ze amper betrokken bij de dynamiek van de Coördinatie van Antifascisten in België. Er dient zich een gelegenheid aan met het protest tegen de haatmars van Voorpost op 21 september in Antwerpen. Naast de symbolische slag om Antwerpen, is er ook de dreiging in de Antwerpse randgemeenten, de Denderstreek, de plattelandsgemeenten van West-Vlaanderen en de Kempen. Electoraal succes van extreemrechts versterkt het vertrouwen om van woorden over te gaan naar daden van intimidatie, pesterijen en geweld. Ook daar moeten we op voorbereid zijn.

“Meerderheden voor verandering”, maar hoe? 

De rol van sociale mobilisatie speelde zeker een rol in het uitstekende resultaat van de PVDA. De solidariteitsacties met de Palestijnse massa’s hadden een positief effect op het resultaat in Antwerpen, Brussel en elders. 

In Brussel was de PVDA met 20,9% de derde partij. In Anderlecht, Molenbeek en Sint-Gillis werd het de grootste. In die gemeenten is de PVDA een voorstander van deelname aan het lokaal bestuur en lanceerde het net als in Herstal en Seraing een campagne onder de slogan “voor een meerderheid van verandering.” 

Verandering is effectief nodig, maar hoe zullen we die bekomen? De drie Brusselse gemeenten in kwestie staan onder financieel toezicht van het Brussels Gewest. Herstal en Seraing staan onder toezicht van het CRAC, het Centre Régional d’Aide aux Communes, een soort Waals IMF. Met andere woorden, de manoeuvreerruimte binnen de budgettaire beperkingen is bijzonder klein. 

Dus ja, deelname aan meerderheden in belangrijke gemeenten zal de impact verminderen van het favoriete argument van de PS dat de PVDA weigert ‘verantwoordelijkheid op te nemen’. Maar als de “verandering” uiteindelijk beperkt blijft tot een of twee symbolische maatregelen naast harde toespraken, zal het fatalisme de winnaar zijn. In haar evaluatie van de verkiezingen van juni wees de PVDA er terecht op dat de PS het zaad van het fatalisme had gezaaid door “belangrijke linkse strijdpunten, zoals de pensioenleeftijd terug op 65 jaar brengen of de opheffing van de loonblokkering, af te doen als onrealistisch of onmogelijk.” 

“Op lange termijn werken is het enige dat loont”, zei Peter Mertens. De sociale crisis is echter hier en nu. Er is een ambitieuze linkerzijde en arbeidersbeweging nodig die het perspectief van fundamentele maatschappijverandering koestert, niet voor een verre toekomst maar als onderdeel van de strijd vandaag. 

Een campagne voor een netwerk van opstandige steden en gemeenten zou een goede stap kunnen zijn. Het zou het gemeentepersoneel en de bevolking kunnen mobiliseren voor een programma dat vertrekt van de sociale behoeften en de aanpassing van de gemeenten aan de klimaatcrisis. Dat is een compleet ander uitgangspunt dan dat van de budgettaire beperkingen die aan de lokale overheden worden opgelegd. Het betekent ongehoorzaam beleid dat weigert om de publieke schulden terug te betalen, behalve op basis van bewezen behoefte. Deze schulden zijn in de eerste plaats het gevolg van politieke beslissingen waardoor lokale overheden ten prooi zijn gevallen aan de hebzucht van het banksysteem en het sneeuwbaleffect van rentebetalingen.

We hopen dat de PVDA-aanwezigheid in de gemeenteraden aanzienlijk versterkt wordt. We hopen ook dat die versterkte positie in de parlementen en raden aangegrepen wordt om zich niet te laten vangen door de zoektocht naar institutionele oplossingen, maar om een echt breed front van sociaal verzet op te bouwen. Dat koppelen we best aan een ideologische strijd om de verdeeldheid en haat tegen mensen met een migratie-achtergrond, werklozen en zieken te bestrijden. Die verdeeldheid wordt vandaag bewust opgewekt door het Vlaams Belang, maar ook door de N-VA en de MR.

Stem PVDA, sluit aan bij LSP

Het lijkt misschien vreemd om op te roepen voor een andere partij. Dat is echter wat LSP al sinds 2013 bij elke verkiezing doet. Voorheen namen we deel aan verschillende initiatieven om de ruimte op links in te vullen met een verenigde aanpak gericht op actie van de werkende klasse in al haar diversiteit. 

We hebben verschillen met de kameraden van de PVDA, net zoals overigens ook PVDA-leden verschillende klemtonen leggen. We denken dat een diversiteit van meningen links sterker kan maken, dankzij debat is het mogelijk om actievoorstellen en programma’s te verfijnen. Dat is niet anders met discussies op stakersposten, een plaats waar je al eens PVDA-leden ontmoet. Dergelijke debatten waren er ook bij de recente campusbezettingen tegen de genocide in Gaza, waar onze jonge leden vaak samenwerkten met leden van Comac, de jongerenorganisatie van de PVDA. 

Wat ons betreft, is dat ook bij de verkiezingen een mogelijkheid. Kandidaten die lid zijn van LSP worden vooralsnog geweigerd door de PVDA. Dat vernamen we onder meer door het antwoord op een concrete vraag van een LSP-lid die een prominente rol als vakbondsafgevaardigde speelt in Gent. We respecteren deze beslissing en het zal er ons niet van weerhouden om te blijven oproepen om voor de PVDA te stemmen. We zijn er immers van overtuigd dat een nieuw succes voor de PVDA zal bijdragen aan een versterking van de volledige arbeidersbeweging, wat een noodzaak is om het tegenoffensief tegen rechts in te zetten.