Blijft het cordon sanitaire overeind?

Onderstaand dossier komt uit het boek ‘Tegen racisme & fascisme: strijd en solidariteit’ waarmee LSP argumenten en analyses aanreikt in de aanloop naar de verkiezingen van juni, maar ook de gemeenteraadsverkiezingen van oktober. Mogelijk zal het cordon sanitaire na oktober onder grote druk staan.

Moeilijkheden voor burgerij in 2024

Er zijn veel onzekerheden voor 2024. Twee elementen staan wel vast. Ten eerste de instabiliteit en volatiliteit van de politieke partijen die tot electorale verschuivingen en complexe resultaten kunnen leiden. Ten tweede de druk om te besparen, waarbij het vooruitzicht om jaarlijks tot 5,8 miljard euro te besparen boven elke regeringsvorming zal hangen. Dit is een besparingsniveau dat we niet meer zagen sinds het Globaal Plan van de regering-Dehaene in 1993.

Het IMF stelt voor om te besparen op gezondheidszorg en pensioenen en om toegang tot uitkeringen te beperken voor werklozen, zieken en gehandicapten. Na de jacht op de werklozen pleiten verschillende politici voor een jacht op de zieken en ook huismoeders worden onder vuur genomen. Tegelijk pleit het IMF voor een fiscale hervorming die gunstig is voor de grote bedrijven en een verderzetting van het relancebeleid voor de energie- en digitale transitie om het concurrentievermogen te verbeteren. Kortom, de gemeenschap investeert waar de private sector dat niet wil.

De burgerij mag dit wel willen, maar zal ze het ook kunnen opleggen? Dat wordt erg moeilijk met verzwakte en verdeelde pro-kapitalistische partijen. En waar kan er nog bespaard worden? Op zorg, kinderopvang, onderwijs, openbaar vervoer, infrastructuur, pensioenen? Overal zijn er tekorten en wachtlijsten na 30 jaar neoliberaal beleid.

De rechterzijde staat te springen om hard te besparen, maar werd na de vorige rechtse regering (2014-2019) zo hard afgestraft dat er geen meerderheid meer is. Alexia Bertrand (Open Vld) riep N-VA al op om “constructief mee te werken” aan een nieuwe regering na 2024, onder meer om “de werkelijke pensioenleeftijd te verhogen.” Behalve het ontbreken van een meerderheid is er ook de druk van de achterban van N-VA en de groei van het VB die een herhaling van de ‘bocht van Bracke’ erg riskant maken. Die bocht bestond erin om een rechtse regering te vormen zonder communautair luik, vanuit het idee dat sociaal-economische ‘hervormingen’ (eigenlijk tegenhervormingen met harde asociale maatregelen) de eerste prioriteit waren. “Zonder staatshervorming vrees ik een revolutie,” verklaarde Zuhal Demir met de nodige zin voor overdrijving in de Franstalige media naar aanleiding van 11 juli 2023. Een aanzet tot staatshervorming ligt echter moeilijk in een context zonder middelen om een akkoord te smeren. Er zijn de negatieve ervaringen met het onderwijs en de geregionaliseerde onderdelen van de zorg. Langs de andere kant leiden tekorten tot de vraag hoe die verdeeld worden tussen de bestuursniveaus, waardoor een terugkeer van een meer communautair discours bijna onvermijdelijk is. En dan is er nog de tegenstelling tussen het Vlaams-nationalistische N-VA en de MR, die het federale niveau wil versterken om besparingen aan de lagere niveaus op te leggen. Dat laatste geeft overigens aan dat een versterking van het federale België op zich niet links is. De vraag werpt zich tenslotte op of het nog mogelijk is om een voor een grondwetswijziging vereiste tweede derde meerderheid te vinden.

De sociaaldemocratie kon in 1993 het verzet tegen het Globaal Plan nog uitzitten met het argument dat er geen ‘linksere regering’ mogelijk was, maar moet vandaag rekening houden met de PVDA en met het gevaar om zelf volledig onderuit te gaan. Bovendien is er de vraag in welke coalitie de sociaaldemocratie dit besparingsbeleid zou doorvoeren. Paul Magnette verklaarde eind 2022 dat Vivaldi bedoeld was om tien jaar mee te gaan, maar het enthousiasme hiervoor is ondertussen wel heel beperkt. Een ‘grote coalitie’ rond PS en N-VA geniet dan wel de voorkeur van Vooruit (die in de Vlaamse regering graag de plaats van CD&V wil inpikken), maar zal verschillende partners nodig hebben om een meerderheid te behalen en zou zowel inzake besparingen als het communautaire tot een akkoord moeten komen. Een vorm van ‘afspiegelingsregering’ – met de partijen die de regionale regeringen vormen – kan voor N-VA het beeld creëren van een confederale omslag, maar behoudt alle obstakels. Het vereist bovendien dat er op regionaal niveau wel gemakkelijk meerderheden gevormd worden, terwijl de huidige regeringen allemaal in een crisis verkeren. 

In Brussel dreigt een extra complicatie met de mogelijkheid van een blokkeringsminderheid van N-VA en VB langs Nederlandstalige kant.

Moeilijke regeringsvormingen en de dreiging van onbestuurbaarheid zijn dus waarschijnlijk. Dit kan een impact hebben op de lokale verkiezingen van oktober 2024, slechts vier maanden na de parlementsverkiezingen. Tegelijk mag de creativiteit van de burgerij niet onderschat worden. Elke opening om de winsten veilig te stellen, zal aangegrepen worden. Nieuwe crises zitten in de situatie ingebakken en kunnen aangegrepen worden om een regering te vormen.

Wordt het cordon sanitaire doorbroken?

Het Vlaams Belang bereidt zich voor op bestuursdeelname. Een groep mandatarissen werd daartoe naar de Vlerick Management School gestuurd. De partij legt nadruk op ondersteuning van de 250 lokale afdelingen en speelt in op elk element van ongenoegen. Zo speelt het verzet tegen Ventilus een rol in de grote steun in West-Vlaanderen. Om het even welk standpunt wordt ingenomen om populariteit te winnen, van verzet tegen een fusie in Borsbeek tot steun aan een fusie in Zwijndrecht.

Het VB bereidt zich voor op onderhandelingen voor een Vlaamse regering, waarbij vooral tegenargumenten worden beantwoord. Het VB stelt bereid te zijn tot ‘toegevingen’, ook rond de nationale kwestie. In plaats van Vlaamse onafhankelijkheid als breekpunt op tafel te leggen, lanceert het VB het idee van een “soevereiniteitsverklaring” met de “wens om uit België te stappen” zonder van die onafhankelijkheid een voorwaarde te maken.

Barbara Pas stelde het als volgt: “Onafhankelijkheid blijft altijd ons einddoel. Maar meer dan 70 procent in Vlaanderen stemt Vlaams en rechts, en toch krijgen zij binnen België nooit het beleid waarvoor zij stemmen. Daar moeten we eerst wat aan doen. Wij kunnen perfect in een Vlaamse regering de bevoegdheden die Vlaanderen al heeft maximaal Vlaams en rechts uitputten, en parallel ondertussen de Vlaamse onafhankelijkheid voorbereiden.” Filip Dewinter over de uitnodiging van het VB door informateur Leterme in 2004: “We hebben hem toen een lijst met breekpunten voorgelegd. Breekpunt één was: Vlaamse onafhankelijkheid. Breekpunt twee: vreemdelingen terugsturen. Dat was het domste dat we ooit hebben gedaan. Voor Leterme was het makkelijk om te zeggen: ‘Met die partij nooit.’ De oorzaak van die straffe breekpuntennota was angst voor onze eigen achterban. Die moeten we niet meer hebben. Hard in de principes en flexibel in de methode, dat moet de houding zijn.” Dit is meteen een reactie op De Wever die stelt dat het uitroepen van onafhankelijkheid zonder onderhandelde oplossing tot chaos, Europees isolement en zware economische schade zou leiden. Om dat argument van De Wever in eventuele onderhandelingen te neutraliseren, stelt het VB dat onafhankelijkheid “een plan moet worden in plaats van een kreet,” aldus Annemans. Vandaar het idee van een soevereiniteitsverklaring om de “wens om uit de Belgische unie te stappen” te formuleren, zonder van onafhankelijkheid een eis van te maken.

De Tijd merkte op: “Al maanden gonst het in de Wetstraat dat Van Grieken De Wever na juni 2024 een aanbod zal doen dat hij bijna niet kan weigeren. Namelijk een exclusieve N-VA-regering met gedoogsteun van het VB.” Terwijl het VB zich ‘sociaal’ probeert voor te doen, zoekt het steun voor een rechtse en bijzonder asociale Vlaamse regering bij de werkgevers van VOKA, met wie er enkel een meningsverschil is over arbeidsmigratie als antwoord op de krapte op de arbeidsmarkt. Een scenario van gedoogsteun aan een exclusieve N-VA-regering lijkt weinig waarschijnlijk, zeker niet op een ogenblik dat het VB in de peilingen veel groter is dan N-VA. Alles wijst erop dat het VB zelf uitgaat van onderhandelingen die niet tot regeringsdeelname leiden, maar waarbij het daar niet zelf verantwoordelijk voor gesteld wil worden.

N-VA houdt de boot van een regeringsdeelname grotendeels af. Het zou een enorme reactie van jongeren en werkenden provoceren, maar ook N-VA in een onmogelijke positie plaatsen op federaal vlak. Theo Francken in De Tijd: “Alle hefbomen zitten op het federale niveau. Je kunt in het Vlaams Parlement misschien luid brullen, maar niet veel doen voor meer Vlaamse autonomie. (…) Van Grieken denkt dat hij de Franstaligen het mes op de keel kan zetten door alle kranen dicht te draaien. Maar over welke kranen heeft hij het? De federale regering int de meeste belastingen. Gaan we de bedrijven vragen om voortaan hun vennootschapsbelasting op de rekening van de Vlaamse belastingsdienst in Aalst te storten in plaats van op die van de federale overheidsdienst Financiën? Gelooft iemand dat zoiets kan werken? Het zal moeten gebeuren via federale onderhandelingen.”

Een coalitie met VB op Vlaams niveau is volgens De Wever “de kortste weg naar Vivaldi II.” En nog: “Vlaams Belang is de levensverzekering van de Franstaligen. Het melanoom van Vlaanderen. Extreemrechts is al actief sinds de jaren 1920, en hun palmares bestaat alleen uit inktzwarte bladzijden.” Ook dat lijkt vooral een politieke berekening om stemmen te winnen en een uitspraak die coalities op lokaal vlak niet in de weg staat.

Met een goede score in juni 2024 wil het VB sterker uit de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2024 komen. Waar het VB in de jaren 1990 vooral in de grote steden scoorde, is dit vandaag verplaatst naar het platteland en de centrumsteden. Op heel wat van deze plaatsen heeft het VB amper een lokale werking, laat staan kopstukken voor machtsdeelname. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 brachten de media verhalen over tientallen VB-kandidaten die openlijk neonazistische sympathieën toonden. Wie wil daarmee in zee gaan? In enkele gemeenten waar de partij al langer actief is, maakt ze meer kans.

Er is de Denderstreek met het gevaar van een absolute meerderheid in Ninove, maar ook goede scores in onder meer Aalst en Denderleeuw. Daarnaast de groene rand rond Antwerpen met Schoten waar VB-voorzitter Van Grieken opkomt, maar ook onder meer Schilde met Marijke Dillen. In kleinere steden als Turnhout en een reeks andere gemeenten zijn er eveneens mogelijkheden, zeker nu het lokale gebrek aan middelen politieke onrust en instabiliteit creëert. Daarnaast is er het fenomeen dat veel lokale afdelingen van Open Vld en CD&V met lokale lijsten zonder verwijzing naar de partij opkomen, wat meer ruimte geeft om het cordon te breken. De kans dat het VB in oktober 2024 aan de macht komt op lokaal vlak is bijgevolg erg reëel.

Thema’s waarmee het VB scoort

Het VB probeert zich voor te doen als een ‘sociale partij voor Vlamingen’. Daarmee maakt het een verschil met het asociaal regeringsbeleid van N-VA. Het misbruikt sociale kwesties om verdeeldheid te stimuleren. Tegelijk speelt het in op een realiteit van tekorten door jarenlang neoliberaal beleid en op de angst om ook door die tekorten getroffen te worden. Vanaf 2008 nam het VB een bocht waarbij het oude harde neoliberalisme werd ingeruild voor de schijn van een sociaal programma. 

Wie de VB-voorstellen van dichterbij bekijkt, merkt dat er niets sociaals aan is. Zoals we in maandblad De Linkse Socialist schreven: “Achter het ‘volkse’ masker schuilt een partij die de rijken en kapitalistische profiteurs uit de wind wil zetten. Nooit legt het de verantwoordelijkheid voor de crisis bij deze rijke miljonairs. Het VB schopt naar beneden in plaats van de rijke elite aan te pakken. En dat is bewust. Dit komt erop neer dat crises in de samenleving veroorzaakt worden door de mensen die zelf slachtoffers zijn van het systeem. Verschillende groepen slachtoffers van het asociaal systeem worden tegen elkaar opgezet, zodat de kern van het probleem, het kapitalisme, niet in vraag wordt gesteld.” 

Om dit misleidend sociaal profiel te weerleggen, is actie vanuit de arbeidersbeweging essentieel. Zonder actie blijft het ‘woord tegen woord’ of wordt het verschil door sommigen zelfs niet opgemerkt. Doorheen acties en strijd wordt concreter welke verandering geëist wordt en hoe die te bekomen. Misleiden rond sociale thema’s is vandaag gemakkelijk tegen een achtergrond van koopkracht onder druk, stijgende huisvestingsprijzen, afbouw van alle diensten. Het is ook daarop dat de verdeeldheid van het VB geënt wordt.  

Migratie blijft een grote rol spelen in de VB-propaganda, met fabels over zowel de kost van migratie als vermeende voordelen die vluchtelingen zouden genieten. De beelden van op straat slapende vluchtelingen weerleggen die retoriek, maar buiten Brussel blijft het gemakkelijk ingang vinden en worden deze beelden voorgesteld als een uiting van een ‘overrompeling’. Dat is zeker het geval in kleinere gemeenten waar migratie een recenter fenomeen is die bovendien een versnelling kende op een ogenblik dat de ongelijkheid eveneens groter werd met een toename van sociale problemen. Dit speelt een rol in de Denderstreek, het noorden van Oost-Vlaanderen, plattelandsgemeenten in West-Vlaanderen en in de Kempen. Migratie wordt ook aangegrepen als ‘verklaring’ voor de tekorten door het besparingsbeleid. Van het lerarentekort over het schrappen van buslijnen tot problemen van zinloos geweld. Over het tekort aan beschikbare openbare ruimte, ontspanningsmogelijkheden of toekomstperspectieven zwijgt het VB om zich volop te richten tegen migranten. Met een opvangcrisis die onderdeel is van de algemene afbouw van publieke dienstverlening, kan het VB dit thema blijven uitspelen.

Bovenop het traditionele racisme springt het VB op de vanuit de VS geïmporteerde kar van het antiwokisme. Terwijl de realiteit van een veranderend bewustzijn het mogelijk maakte dat VB-ondervoorzitter Chris Janssens zich outte als homo, blijft verzet tegen een meer zichtbare LGBTQIA+ beweging maar ook tegen antiracismebewegingen een essentieel onderdeel van extreemrechts. Het speelt vooral in op anti-trans standpunten en de zogenaamde ‘cultuuroorlog’. Acties tegen voorleesmomenten door dragqueens worden uitgetest door Schild&Vrienden maar genieten de steun van VB. Het offensief tegen de kandidatuur van Dalilla Hermans voor een culturele functie in Brugge, was een voorbeeld van hoe ver het VB dit wil drijven. De N-VA-campagne tegen woke – “een rookgordijn om het eigen falende beleid aan het gezicht van het debat te onttrekken,” aldus Tom Lanoye – vergroot de ruimte voor het VB. Zoals Lanoye nog opmerkt: “Je kunt niet eindeloos extreemrechts bestrijden door het retorisch ronkend naar de mond te praten.” Waarop Lanoye verwijst naar het ontslag van N-VA uit de regering-Michel omtrent het Marrakech-pact en de daaropvolgende terugkeer van het VB. De schrijver heeft een punt, maar zou uiteraard het asociale beleid van die regering-Michel mee in zijn analyse moeten nemen. Polarisatie rond feminisme en LGBTQIA+ eisen wordt door extreemrechts aangegrepen om zich op de terugslag te enten en deze mee op te drijven. 

Het VB bespeelt ook andere thema’s. Zo was er de campagne ‘Red onze boeren’ die prominent in het straatbeeld aanwezig was op het platteland. Het succes van de Boer Burger Beweging in Nederland werd opgemerkt door het VB, dat van de crisis van CD&V en de stikstofpositie van N-VA (omschreven als “groen extremisme”) gebruik maakt om zich in plattelandsgemeenten te versterken. Niet dat het VB inhoudelijk iets aan te brengen heeft rond stikstof of de rol van de agrobusiness, zich voorstellen als verdediger van de boeren moet volstaan om stemmen te halen. De afbouw van openbare diensten, maar ook van private diensten (zoals een bankkantoor, warme bakker …) vergroot het ongenoegen in plattelandsgemeenten. Dit gebeurt niet op de manier of op het niveau van het protest van de gele hesjes in Frankrijk, maar er zijn elementen van hetzelfde ongenoegen. 

Het communautaire speelt vandaag minder dé centrale rol (naast racisme) in de propaganda van het VB, zelfs indien het essentieel is voor het idee van een Vlaams-nationalistische meerderheid, een grote rol speelt in het anti-establishmentprofiel van de partij en een cruciaal onderdeel is van de historische erfenis van het Vlaams Belang. In 2019 was ‘Vlaamse onafhankelijkheid’ voor slechts 8% van de VB-kiezers belangrijk, hierop kan dus gemakkelijker toegegeven worden. Een onderzoek na de verkiezingen van 2019 gaf aan dat een kwart van de N-VA-kiezers en een derde van de VB-kiezers voor een onafhankelijk Vlaanderen is, een daling met 7% in vergelijking met 2014. Een vijfde van de VB-kiezers is zelfs voor een unitair België… 

Daarnaast speelt het VB snel in op elk thema dat opduikt, in het bijzonder onder die lagen van de bevolking die het viseert zoals jongeren. Een sterk uitgerolde sociale media-aanwezigheid, betaald met Belgisch belastinggeld (7,8 miljoen euro per jaar), maakt dat thema’s snel opgepikt worden. Met aandacht voor de lokale uitbouw (250 afdelingen) en een neus voor de thema’s in de actualiteit, heeft het VB een effect.

Gemeenten om naar uit te kijken

Het VB haalde bij de Vlaamse verkiezingen van 2019 in 22 gemeenten meer dan 25%: Houthulst, Oostrozebeke, Geraardsbergen, Ninove (39,7%), Haaltert (30,9%), Denderleeuw (34,7%), Erpe-Mere, Lede, Aalst, Hamme, Buggenhout, Berlare, Beveren, Stekene, Zelzate, Stabroek, Beerse, Balen, Meerhout, Laakdal, Ham, Leopoldsburg. Hiervan zijn er 3 gemeenten waar het VB bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 meer dan 20% scoorde (Ninove, Denderleeuw, Stabroek). De sterkste lokale scores in 2018 waren Ninove, Denderleeuw, Schoten en Stabroek.

In een aantal van deze gemeenten beschikt het VB amper over een lokale werking (Houthulst, Oostrozebeke) en in de meeste andere niet over het politieke personeel waarmee het voor het oog van de nationale media experimenten van bestuursdeelname kan realiseren (Geraardsbergen, Lede, Haaltert, Erpe-Mere, Hamme, Berlare, Beveren, Stekene, Beerse, Meerhout, Laakdal, Ham, Leopoldsburg). 

Ninove en Schoten maken wellicht de meeste kans op een bestuur met VB.

• Ninove: met 40% voor Forza Ninove in 2018 en 39,7% voor het VB in 2019 is er een stabiele stemmenbasis. Guy D’Haeseleer is als kopstuk bekend. Er is een sterk uitgebouwd lokaal netwerk van dienstbetoon. Een kleine vooruitgang kan een meerderheid opleveren. Voor het VB is dit de grootste kans om te besturen.
• Schoten: de gemeente van VB-voorzitter Van Grieken. In 2018 haalde N-VA hier nog 43% en was VB tweede partij met 20%, een resultaat dat min of meer herhaald werd in 2019. Er zijn wat spanningen door overlopers van N-VA naar VB. Als N-VA wat kleiner wordt, zal het een grotere partner nodig hebben nadat het voor de lokale verkiezingen van oktober de vorige kleine partner (Open VLD, goed voor 6% in 2018) al volledig heeft opgeslokt. Een N-VA-burgemeester met Van Grieken als schepen is niet uit te sluiten.

Ook deze vijf gemeenten houden we best in de gaten:

• Denderleeuw: in 2018 was het VB hier al de grootste partij. Lokaal kopstuk Kristof Slagmulders was eerst als parlementair medewerker en nadien als parlementair actief. In 2018 was er al discussie over het cordon sanitaire omdat de lijst van de burgemeester (SP.A’er Jo Fonck) CD&V van N-VA moest losweken om een meerderheid te vinden. Als het VB een meerderheid wil vormen, zou het zelf de grootste zijn en mag N-VA niet teveel verliezen. De zenuwen nemen toe: de N-VA-verkozenen moesten een verklaring ondertekenen dat ze geen voorakkoord of coalitie met VB zullen sluiten, waarop één verkozene naar het VB overstapte.
• Stabroek: VB is er al heel lang aanwezig met erg hoge scores, maar beschikt niet over capabele lokale kopstukken. Anderzijds is de N-VA/CD&V-meerderheid vandaag verdeeld. Een terugkeer naar een in deze arbeidersgemeente voorheen traditionele coalitie van CD&V en Vooruit is electoraal onwaarschijnlijk. Indien elders het cordon wordt doorbroken, kan Stabroek volgen.
• Schilde: qua percentages gelijklopend aan Schoten, met lokaal echter een sterkere VLD. In 2019 haalde N-VA hier 50,8%. Marijke Dillen is kopvrouw van het VB en ingebed in het dorp. De N-VA/VLD coalitie lijkt echter stand te houden, gesmeerd door gelobby van de vastgoedsector. 
• Aalst: in 2018 haalde de N-VA 33% en het VB 17%. In 2019 ging het gelijk op met elk ongeveer 26%. Verschillende N-VA’ers zijn ex-VB’ers. Binnen VB-Aalst rommelt het regelmatig, zelfs met afsplitsingen. Even was er sprake om Van Langenhove als VB-kopstuk naar Aalst te sturen, maar daar kwam niets van in huis. Van alle centrumsteden kent Aalst wellicht de ‘vuilste’ N-VA met kopstukken die zelf een verleden als VB’er hebben.  
• Turnhout: in 2018 was er een heel diffuus resultaat met geen enkele partij die meer dan 20% haalde. N-VA-burgemeester Van Miert probeert een kartellijst met VLD te vormen om de grootste te blijven. VB was in 2018 nipt tweede en investeert in lokaal kopstuk en Kamerlid Reccino Van Lommel. Er is sociale onrust door de dreiging van besparingen die 60 gemeentejobs zouden kosten. 

Ook in andere gemeenten zijn er specifieke situaties die de aandacht van antifascisten vereisen. Buggenhout is een landelijke gemeente waar CD&V in 2018 nog een absolute meerderheid haalde en waar het VB al lang sterk staat rond Kamerlid Steven Creyelman. Wat gebeurt er als CD&V haar meerderheid verliest? Balen is een landelijke gemeente waar N-VA en VB in 2019 elk 27-28% haalden. Het is wellicht de gemeente waar het VB het sterkst op de kar van het landbouwprotest sprong. In maart 2023 voerde het VB er actie tegen een lokale meeting van Conner Rousseau met naar eigen zeggen 67 betogers en 14 tractoren. Lokaal kopstuk Bert Deckers is gepokt en gemazeld in de sociale mediadienst van het VB.

In Zelzate probeerde het VB volop in te spelen op een geval van zinloos geweld in augustus 2023. Het organiseerde een betoging en haalde nadien voormalig liberaal burgemeester Frank Bruggeman binnen als nieuwe lijsttrekker. Bruggeman probeerde in 2000 nog een coalitie van vier partijen, waaronder PVDA op de been te brengen. In 2019 was het VB de grootste partij in Zelzate, in 2018 waren dit Vooruit en PVDA. Zelzate is voor de PVDA belangrijk als voorlopig enige gemeente (naast het district Borgerhout) waar het mee bestuurt.

Een erg specifieke situatie is er verder in Grimbergen waar voormalig VB-parlementslid Bart Laeremans burgemeester is. Hij won de verkiezingen van 2018 met zijn lijst ‘Vernieuwing’. Eén van de verkozenen bleek nog steeds actief als VB’er en ging als onafhankelijke zetelen zodat een coalitie met Vernieuwing mogelijk werd. Het geeft aan in welke kringen Laeremans zijn bondgenoten blijft zoeken. De vraag is in welke mate de afstand tussen Laeremans en het VB tactisch dan wel reëel is.

Dit is een greep uit de gemeenten die bij ons op de radar staan, naarmate de verkiezingen dichterbij komen kan dit uiteraard nog verder uitgebreid worden.