Twee jaar moordend imperialistische strijd over Oekraïne

Alleen de arbeidersklasse kan echte zelfbeschikking garanderen en een einde maken aan oorlog en bezetting.

Analyse door Walter Chambers, ISA

Twee jaar na de imperialistische invasie door Rusland staan de Oekraïense arbeidersklasse nog meer jaren van oorlog en ontbering te wachten. Westerse hulp wordt aan- en uitgezet terwijl het imperialisme van de VS en de EU hun eigen beperkte belangen bevorderen in de Nieuwe Koude Oorlog. De arbeidersklasse kan in dit conflict geen enkele imperialistische partij vertrouwen, maar moet zich baseren op haar eigen internationale strijd.

De brutale moord op de meest bekende Russische oppositieleider Aleksej Navalny in de Arctische stad Salekhard domineerde de wereldmedia aan de vooravond van de tweede verjaardag van de afschuwelijke invasie van Oekraïne. Overigens werd Leon Trotski in 1907 ook naar Salekhard, toen bekend als Obdorsk, in ballingschap gestuurd, maar hij wist onderweg te ontsnappen.

De rol van Navalny

Navalny voegt zich bij een lange lijst van tegenstanders van het Kremlin die in de loop der jaren de dood vonden, vooral sinds het begin van de oorlog. De autoriteiten weigerden negen dagen om zijn lichaam vrij te geven voor de begrafenis, eerst werd zijn moeder verteld dat hij enkel in het geheim kon begraven worden. Ze vreesden terecht dat een begrafenis in Moskou, aan de vooravond van de presidentsverkiezingen die in maart plaatsvinden, onvermijdelijk een protestactie zou worden die de verkiezingsplannen van het regime doorkruist. Ondanks dreigementen kwamen er op de dag zelf bijna 20.000 tot 25.000 mensen opdagen voor de begrafenis, waarvan velen anti-Poetin leuzen riepen zoals ‘Weg met de tsaar’, ‘Weg met de oorlog’ en ‘Breng de troepen terug’.

Navalny werd bekend tijdens de Bolotny-protesten na de frauduleuze verkiezingen van 2011. Deze protesten waren de grootste in Moskou onder het bewind van Poetin. Hij begon zijn traject als rechtse liberaal die inspeelde op de toen breed verspreide anti-migrantengevoelens en extreemrechtse bewegingen waarmee hij actief flirtte. Hij erkende de Russische annexatie van de Krim in 2014 en nam in zijn programma de eis op om een visumregeling in te voeren voor inwoners van de landen van Centraal-Azië en de Kaukasus, landen waar zich vandaag een groot deel van de Russische anti-oorlogsemigratie bevindt.

Terwijl de andere liberale leiders uit die tijd zich terugtrokken vanwege repressie of aan de kant werden gezet vanwege hun falende politiek tijdens de reactionaire periode die volgde op de overname van de Krim en het begin van de Donbas-oorlog, verwierf Navalny bekendheid met zijn onthullingen over de corruptie van de heersende elite en oligarchen.

Toen er een nieuwe generatie jongeren opgroeide die alleen het door Poetin geleide kapitalisme had gekend, herkende hij dat zij een linkser bewustzijn hadden en leunend op zijn eigen populistische wortels gaf hij uiting aan hun onvrede. Zijn oproep aan de jeugd om de straat op te gaan, voor het eerst in 2017 tegen corruptie, bracht tienduizenden jongeren op straat en ging gepaard met veel arrestaties. Hij weerspiegelde hun haat tegen het systeem, riep op tot de vorming van vakbonden, sprak zich uit tegen corrupte privatiseringen en zei op een gegeven moment zelfs dat hij Bernie Sanders steunde. Tegelijkertijd was er een zwakte omdat hij niets deed om democratische structuren van onderuit te ontwikkelen. Tijdens zijn campagne voor de presidentsverkiezingen in 2017 organiseerde hij campagnebureaus in het hele land, opgezet door lokale activisten die steun kregen van een bredere laag van jongeren die ontevreden waren over het regime, maar deze speelden een puur organisatorische, geen politieke rol.

Zijn persoonlijke moed en de bereidheid om terug te keren naar Rusland na de mislukte moordaanslag op hem, inspireerden velen. Hoewel deze benadering tienduizenden en honderdduizenden in het hele land mobiliseerde, werd de beweging enkel opgebouwd rond de figuur van Navalny zelf. Vanaf de eerste dag van de invasie in 2022 verzetten Navalny en zijn team zich tegen de oorlog en riepen op tot straatprotesten tijdens de eerste dagen en weken. Maar er was geen duidelijke strategie, de achterban was niet betrokken bij politieke discussies, de eisen en tactieken werden bepaald door Navalny en zijn kring. Dit leidde uiteindelijk tot de nederlaag van de organisatiestructuren en tot lange gevangenisstraffen voor lokale activisten. Ondanks zijn ‘linkse’ eisen en zelfopoffering bleef Navalny in essentie een liberaal, die streefde naar een ‘schoon’ kapitalisme naar Europees model. Nu heeft zijn beweging zich gericht op oproepen aan westerse imperialistische machten voor meer sancties tegen de leidende figuren van het regime. Deze strategie zal niet werken, alleen door een massale anti-oorlogsbeweging op te bouwen die gebaseerd is op democratische structuren en de werkplekken, en met eisen om een einde te maken aan het bonapartistische regime en het kapitalistische systeem dat het heeft gecreëerd, kunnen we winnen.

Huidige situatie aan het front

De dood van Navalny heeft de spanningen tussen Rusland en het westerse imperialisme verder doen escaleren en heeft, samen met de inname van Avdiivka aan de rand van de stad Donetsk en het aanhoudende Republikeinse verzet tegen verdere militaire hulp van de VS aan Oekraïne, het vertrouwen van het Russische regime vergroot. Maar Avdiivka werd veroverd ten koste van een enorme menselijke tol. Het werd net als Marioepol en Bachmoet daarvoor achtergelaten in een complete puinhoop. Oekraïense troepen trokken zich terug naar een nieuwe verdedigingslinie toen het erop leek dat ze omsingeld zouden worden.

De laatste cijfers geven aan dat tijdens het tweede jaar van de oorlog geen van beide partijen een voordeel heeft behaald – elk won/verloor 500 vierkante kilometer. De terugtrekking uit Avdiivka betekent evenmin dat Rusland overal zijn zin krijgt. Oekraïense troepen hebben hun positie aan de oostkant van de Dnjepr behouden en nog eens twee schepen tot zinken gebracht, waardoor Rusland geen effectieve controle meer heeft over een aanzienlijk deel van de Zwarte Zee. De Russische luchtmacht is ernstig beschadigd door het neerschieten van een Russisch commandovliegtuig en een AWACS-vliegtuig in januari, en in de afgelopen dagen van een tweede AWACS. Deze vliegtuigen zijn cruciaal in de Russische oorlogsvoering.

Onafhankelijke mediabronnen in Rusland hebben 45.000 gesneuvelde Russische soldaten geïdentificeerd, maar schatten dat het werkelijke aantal minstens 60% hoger ligt. Zelensky zegt dat er 31.000 Oekraïense soldaten zijn gedood, maar ook dit is waarschijnlijk een onderschatting. De Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN rapporteert dat er meer dan 10.000 burgers zijn gedood in de bezette delen van Oekraïne. Het aantal Russische burgers dat is gedood, voornamelijk in de regio’s die grenzen aan Oekraïne, bedraagt enkele honderden.

Er lijkt binnen het Russische regime een nieuw zelfvertrouwen te zijn. Na de muiterij van Prigozjin voeren ze de repressie tegen de hardline oorlogsstokers op. Prigozjin is dood, anderen zitten in de gevangenis, waaronder Strelkov die een rol speelde bij de annexatie van de Krim en het begin van de oorlog in Oost-Oekraïne in 2014. Binnen Oekraïne zijn er ondertussen ook meer spanningen.

Zoals we in mei 2022 schreven, was het duidelijk dat de oorlog er een van uitputting aan het worden was. Sindsdien zagen we enkele dramatische wendingen – de Russische terugtrekking uit Kherson en de regio Kharkiv in de tweede helft van 2022, en de bittere gevechten om Bachmoet en Avdiivka, naast de Wagner-muiterij. De belangrijkste ontwikkeling van 2023 was het langverwachte Oekraïense tegenoffensief dat zichzelf uitputte zonder enige strategische of zelfs significante doorbraak. Nu beide partijen zich in hun defensieve posities hebben ingegraven en zoveel mogelijk munitie naar elkaar gooien, wordt de aard van de oorlog als een uitputtingsslag nog duidelijker. De Russische bezetting zal niet verslagen worden door gelijk welke militaire strijd onder leiding van het burgerlijke Oekraïense regime.

Elke dag valt Rusland civiele infrastructuur aan met raketten en door Iran geleverde drones, waarbij regelmatig scholen en ziekenhuizen worden getroffen. Oekraïne transformeert de wijdverspreide bouw van doe-het-zelf drones in achterafwerkplaatsen tot productie op industriële schaal, waarmee het olieraffinaderijen, munitieopslagplaatsen en wapenfabrieken in Rusland aanvalt. Het is zelfs gelukt om een drone op het dak van het Kremlin te laten neerstorten. Als deze drones op arbeiderswijken vallen, zoals nu vaak het geval is in de regio’s die grenzen aan Oekraïne, geeft dit het Kremlin een nieuw excuus voor oorlogspropaganda.

Dit benadrukt de waarschuwingen die socialisten sinds het begin van de oorlog hebben geuit tegen de illusies dat een door de burgerij geleide militaire campagne de Russische imperialistische bezetting zou kunnen verslaan. De sleutel tot het verzwakken en ondermijnen van de Russische oorlogsmachine is het verdiepen van de klassentegenstelling in Rusland zelf, en vooral onder zijn troepen. Om dit te bereiken moet democratisch georganiseerd gewapend verzet gecombineerd worden met verzet tegen het kapitalistisch beleid en de imperialistische banden van de Oekraïense regering, met oproepen tot solidariteit onder de lagere rangen van de Russische troepen en de werkende klasse, en met democratische en sociale eisen die de werkenden kunnen verenigen in strijd. Een dergelijke aanpak druist in tegen de belangen van Zelensky en vooral tegen die van zijn westerse imperialistische medestanders en kan alleen worden gerealiseerd door een georganiseerde arbeidersklasse die gebaseerd is op solidariteit van de werkende klasse en de garantie van rechten voor alle nationaliteiten en etnische groepen.

De context van de Nieuwe Koude Oorlog

De gebeurtenissen in het Midden-Oosten hebben de aandacht afgeleid van de oorlog in Oekraïne en gaf beide partijen nieuwe mogelijkheden voor retorische aanvallen op elkaar. Zelensky vergeleek Rusland met Hamas, die volgens hem “in essentie hetzelfde zijn.” Zelensky en de Russische liberale oppositie hebben op hypocriete wijze de aanvallen van Israël op Gaza gesteund. Poetin roept nog hypocrieter op tot een staakt-het-vuren in Gaza en geeft de schuld aan de “huidige heersende elites van de Verenigde Staten en hun satellieten die het meest profiteren van de wereldwijde instabiliteit. Zij halen er hun bloedgeld uit.”

Maar er mag geen twijfel over bestaan dat de oorlog de dynamiek van de bipolarisatie van de wereld, met al zijn dialectische tegenstellingen, heeft doen escaleren.

Rekening houdend met de geschiedenis van het conflict tussen Oekraïne en Rusland, met zijn wortels in het prerevolutionaire Russische imperialisme, de stalinistische collectivisering en de strijd tussen het nieuwe kapitalistische Rusland en het westerse imperialisme, concludeerde ISA dat het juist is om het inter-imperialistische karakter van de Russische imperialistische invasie van 2022 te benadrukken als onderdeel van de Nieuwe Koude Oorlog, waarbij ook begrepen moet worden dat de oorlog er ook “een van nationale verdediging is, omdat de Oekraïense zelfbeschikking wordt betwist.”

Hoewel de overgrote meerderheid van de Oekraïners de strijd tegen buitenlandse bezetting en ter verdediging van het recht op zelfbeschikking als primair beschouwt, is dat voor veel werkenden in de rest van de wereld naar de achtergrond geduwd door de agressieve interventie van het Amerikaanse en westerse imperialisme met de door de NAVO geleide bewapeningscampagne, die niet bedoeld is om de onafhankelijkheid van Oekraïne te beschermen, maar om de positie van de VS in het conflict met het Chinese imperialisme te versterken.

Werkende klasse lijdt

De arbeidersklasse staat in het middelpunt van deze ketel. Oekraïense arbeiders gaan gebukt onder de gevolgen van deze oorlog. Ze hebben gezien hoe hun huizen en werkplaatsen werden verwoest en tienduizenden levens werden opgeofferd en vernietigd aan het front, terwijl de regering de aanvallen op de rechten van de werkenden opvoert en verder bespaart, beter gesitueerden de dienstplicht ontlopen en de corruptie welig tiert.

Het Kremlin negeert het leven van de Oekraïners, maar ook dat van zijn eigen soldaten, door zijn eigen politieke macht en de economische belangen van de oligarchen te verdedigen, terwijl het nieuwe, brutale aanvallen uitvoert op abortusrechten, de LGBT+-gemeenschap en alle onderdrukten. De gemobiliseerden, overwegend uit de arbeidersklasse, worden als kanonnenvoer naar het front gestuurd. De achterblijvers dragen de economische kosten door inflatie en besparingen op openbare diensten.

Wereldwijd betalen arbeiders een hoge tol terwijl de inflatie hun inkomen wegvreet. Overal ter wereld promoten rechtse populisten en oorlogsstokers nationalistisch isolationisme en verdeeldheid. Liberalen en politici van voormalige arbeiderspartijen zijn wanhopig, maar stappen uiteindelijk mee in de militarisering en wereldwijde wapenwedloop. Dit kan alleen maar leiden tot meer instabiliteit en meer oorlogen. De wereldwijde militaire uitgaven hebben een hoge vlucht genomen en zijn in 2023 met 9% gestegen tot 2,2 biljoen dollar, waarbij landen als Japan en Duitsland hun wapenbudgetten massaal hebben verhoogd.

Ondertussen halen energiebedrijven en wapenfabrikanten recordwinsten uit de oorlog ten koste van de levensstandaard van werkende mensen. De Britse wapenproducent BAE Systems boekte in 2023 een winst van 2,7 miljard pond op een recordomzet van 25,3 miljard pond. Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne is de aandelenkoers van BAE meer dan verdubbeld. In 2023 bereikte de orderportefeuille van het Russische Wapenexportbedrijf een record van 55 miljard dollar. In januari 2024 alleen liep dit al op tot 12 miljard dollar. Nog schokkender is het nieuws dat ’s werelds 5 grootste private oliemaatschappijen het conflict konden benutten om 281 miljard dollar winst te maken sinds het begin van de oorlog. Het staatsbedrijf Saudi Aramco was in 2022 zelfs goed voor 159 miljard dollar winst!

De problemen die de oorlog voor vrouwen veroorzaakt zijn dramatisch. Velen zijn vluchteling en er is een ernstige toename van huiselijk geweld. Als de soldaten terugkeren van het front, zelfs nog voor het einde van de oorlog, worden vrouwen geconfronteerd met de realiteit van posttraumatisch stresssyndroom, seksueel en huiselijk geweld, moeten ze zorgen voor verminkten, kinderen opvoeden zonder vaders en zonder echte hulp van de staat. Steeds meer vrouwen staan vooraan in de protesten, onlangs nog in Oekraïne en Rusland, waar ze de terugkeer van de gemobiliseerden eisen.

De oorlog heeft enorme schade toegebracht aan de strijd tegen klimaatverandering, zowel door de schade aan de Oekraïense ecologie als door het beperken van de afname van fossiele brandstoffen en kernenergie. Het heeft de heersende elite in staat gesteld om terug te komen op de beloften die zijn gedaan tijdens de COP in Glasgow.

Consolidatie van het Westen

In de beginfase van de oorlog was er een sterke consolidatie van het Westerse imperialisme rond de VS en de NAVO, die de brede sympathie en oprechte solidariteit van werkenden in Europa en de VS voor werkenden in Oekraïne misbruikten om steun te krijgen voor hun eigen imperialistische belangen. Het stelde zijn handelen ten onrechte voor als voor ‘vrijheid’ en ‘democratie’ tegen Russische agressie en autoritarisme. Dit stelde het Amerikaanse imperialisme in staat om zijn strategische positie in het groeiende conflict met het Chinese imperialisme te verbeteren.

Het karakter van het VS-imperialisme wordt helemaal duidelijk in de steun voor de moorddadige aanvallen van Israël op Gaza. Er is grote bezorgdheid over de toekomst van het Westerse blok en de heersende klasse botst op toenemende oppositie, zowel in eigen land als internationaal. Niet in het minst is er de naderende verkiezingscyclus in de VS. De waarschijnlijkheid, althans volgens de huidige peilingen, dat Trump kan terugkeren naar het Witte Huis heeft de EU-leiders gealarmeerd. Zij vrezen dat Trump de steun voor de NAVO zal verminderen en de Oekraïense kwestie alleen aan de EU zal overlaten, terwijl de VS al zijn middelen richt op de Zuid-Chinese Zeeregio. Dit betekent echter geenszins dat er geen verdere consolidatie van het westerse blok zal plaatsvinden, aangezien nieuwe gebeurtenissen de spanningen tussen de twee imperialistische blokken vergroten.

Het Kiel Instituut (KIWE) meldde in februari 2024 dat de hulp van de VS aan Oekraïne “in wezen tot stilstand is gekomen.” Het door Biden voorgestelde hulppakket, met daarnaast ook geld voor Israël en voor de versterking van de zuidgrens van de VS, is door de Senaat geraakt maar zit nog vast in het Huis. Hoe langer het wordt tegengehouden, hoe kleiner de kans dat het wordt aangenomen omdat de Republikeinen naar hun kiezersbasis kijken. De EU probeert de kloof te dichten, maar het KIWE meldt dat er een groot verschil is tussen woorden en daden. De recente overeenkomst om 50 miljard euro vrij te maken is vooral bedoeld om gedurende vijf jaar financiële subsidies en leningen te verstrekken die zijn gekoppeld aan voorwaarden om de Oekraïense economie te ‘liberaliseren’. Het wordt overgelaten aan individuele landen zoals Duitsland, Groot-Brittannië en Noorwegen of er wordt via achterdeurtjes gezocht naar nieuwe militaire steun.

Het Chinese blok

Met de toenemende economische problemen in eigen land, en nu de vreselijke aanvallen van het Israëlische regime op Gaza, kan China zich hypocriet voorstellen als verdediger van de Palestijnen en de onderdrukten, waarbij het spreekt over de nood aan “stabiliteit en multipolariteit.” Het wordt hierin gesteund door Rusland. Dit wordt in grote mate geholpen door de stemming van de massa’s in het ‘globale zuiden’, die niet alleen economisch verwoest en politiek onderdrukt zijn door het westerse imperialisme, maar in het verleden op zijn minst naar de Sovjet-Unie keken als een alternatief voor de westerse agressie.

China heeft enorm geprofiteerd van zijn handel met Rusland, die in 2023 opnieuw groeide – voornamelijk export van energie en mineralen naar China, voertuigen, computers en consumentenelektronica naar Rusland. Dit heeft ongetwijfeld enige steun gegeven aan de Russische economie. Maar het is vooral het falen van de Westerse sancties op olie en gas die Rusland toelieten om haar inkomsten met 130 miljard dollar te verhogen in 2022/23. In januari 2024 haalde de Russische begroting meer geld aan belastingen binnen op olieverkoop dan voor de oorlog. De schaduwmarkt voor scheepvaart alleen al was 11 miljard dollar waard in 2023.

China verdedigt Rusland in het conflict, maar is uiterst voorzichtig om te vermijden dat het beeld ontstaat dat het de westerse sancties tegen Rusland schendt. Dat wordt onderstreept door het besluit van drie van zijn vier grote staatsbanken om geen betalingen meer te verrichten met gesanctioneerde Russische banken, omdat ze bang zijn hun handelsrelaties met de VS en de EU, die veel grotere markten zijn dan Rusland, verder te schaden. Deze beslissing brengt volgens ‘The Moscow Times’ het gevaar van een “bijna dreigende logistieke ineenstorting” met zich mee. De EU heeft voor het eerst Chinese bedrijven toegevoegd aan de lijst van bedrijven die zijn gesanctioneerd voor steun aan de oorlogsinspanningen van Rusland.

Iran, lange tijd deel van de zogenaamde ‘as van het kwaad’, is veel nauwer gaan samenwerken met de as China-Rusland, zowel op handelsgebied als – nog belangrijker – bondgenoten in de strijd tegen het Amerikaanse imperialisme. Het Iraanse regime voorzag het Russische leger van honderden militaire ‘Shahed’ drones die bijna dagelijks worden gebruikt voor aanvallen op steden in Oekraïne. Onlangs werd bekend dat Rusland diezelfde drones nu kan assembleren in een faciliteit in Tatarstan in Centraal-Rusland, wat duidt op de export van Iraanse militaire technologie. Tegelijkertijd wordt Chinese technologie, waaronder bewakings- en gezichtsherkenningssystemen, op grote schaal gebruikt in Iran om tegenstanders en vrouwen die weigeren de hijab te dragen te identificeren.

De Iraanse samenwerking met de as China-Rusland werd versterkt door de rol van China in de bemiddeling van de overeenkomst tussen Iran en Saudi-Arabië afgelopen maart. Maar terwijl het zich op één lijn stelt met de Russisch-Chinese as, is de heersende elite van Iran beperkt in hoe ver ze kan gaan in de confrontatie met de VS. Er is een scherpe kloof tussen het hardline regime en de stemming van de massa’s in Iran.

Hoewel het betrokkenheid bij de aanval van Hamas op 7 oktober ontkent, schaart het regime zich retorisch aan de zijde van Hezbollah en de Houthi’s in de ‘As van Verzet’. Terwijl het deze strijdkrachten politiek, financieel en logistiek steunt, wil het Iraanse regime een volledige escalatie van de oorlog met Israël en de VS vermijden uit angst voor de mogelijke gevolgen, waaronder het stuklopen van de hernieuwde relaties met Saoedi’s en massale ontevredenheid binnen Iran. De risico’s zijn echter groot gezien de algemene instabiliteit in de regio.

De oorlog tussen Iran en Irak, waarbij honderdduizenden doden vielen, heeft littekens achtergelaten. Belangrijker is dat er onder de massa’s een wijdverbreid wantrouwen heerst over alles wat het regime zegt, zelfs indien het inspeelt op de breed gedragen solidariteit met de Palestijnen. Een nieuwe golf van massaprotesten in Iran zou wel eens verdeeldheid kunnen zaaien binnen het regime en een vleugel versterken die verzoening zoekt met de VS, maar dit zal worden beperkt door de toenemende regionale spanningen, het vooruitzicht dat Trump opnieuw aan de macht komt en de algemene dynamiek van de “nieuwe koude oorlog”.

Terwijl China doorgaat met gezamenlijke militaire oefeningen met Rusland, verbergt het de materiële leveringen goed. Volgens de Kiev School of Economics werden in 2023 hightechonderdelen ter waarde van 1,3 miljard dollar gevonden in Russische wapens die op het slagveld in Oekraïne werden gebruikt – 93% daarvan was afkomstig van Amerikaanse bedrijven zoals Intel en AMD.

Noord-Korea heeft de kans aangegrepen om de relatie met Rusland te versterken. Containers vol munitie, ook al is die van slechte kwaliteit, zijn naar Rusland verscheept en in ruil daarvoor geeft Rusland financiële hulp en militair-wetenschappelijke knowhow aan Pyongyang. De aankondiging van Kim Jong Un in januari dat Noord-Korea zijn grondwet aan het veranderen was, zodat Zuid-Korea niet langer een doelwit voor ‘eenwording’ was maar een ‘primaire vijand’, deed alarmbellen rinkelen in Beijing, dat bezorgd is dat de militaire capaciteit van Noord-Korea met Russische hulp wordt vergroot en dat het tot een conflict met Seoul komt, waardoor de huidige stabiliteit in de regio, die China nu juist wil handhaven, wordt verstoord.

Rusland meer zelfzeker

Het Kremlin ziet duidelijk dat de leveringen van wapens en munitie aan Oekraïne instorten en hoopt op een overwinning van Trump in de herfst. Het probeert de productie van munitie en drones op te voeren en kan na de verkiezingen in maart een tweede mobilisatie riskeren in een poging de Oekraïense strijdkrachten te overweldigen. Maar de kosten van zelfs kleine winsten zijn zeer hoog. Bij de Russische inname van Avdiivka, waar er voor de oorlog 30.000 mensen woonden, waren op een gegeven moment een dozijn Russische brigades met 40.000 manschappen en tweeduizend voertuigen betrokken. Een Russische pro-oorlog blogger onthulde onlangs dat 16.000 Russische en 7.000 Oekraïense troepen werden gedood. Het aantal gewonden is een veelvoud daarvan.

Rusland is er op verschillende manieren in geslaagd om de eerste gevolgen van de internationale sancties te boven te komen. Maar het wordt moeilijker voor Rusland. Het is van plan om in 2024 40% van de federale begroting te besteden aan defensie en veiligheid, terwijl de middelen voor gezondheidszorg, onderwijs en sociale projecten dalen van 56% in 2022 tot 40% van de begroting. De massale uitgaven in de wapenindustrie zijn een van de redenen waarom er nog steeds een bescheiden groei is. Maar de Russische economie is enorm ineffectief en corrupt, en het is nog steeds, volgens verschillende rapporten, alleen in staat om genoeg wapens te produceren om te vervangen wat het verliest. De verschuivingen in de begroting tonen de grenzen aan van de Russische economie, die de vaak voorspelde ineenstorting heeft kunnen voorkomen met behulp van haar “stabiliteitsfonds” – opgebouwd uit de verkoop van grondstoffen tijdens de hoogconjunctuur. Nu waarschuwen zelfs veel pro-Poetin economen dat het Kremlin in 2024 nieuwe middelen zal moeten vinden om de oorlog te financieren en de begroting rond te krijgen. Hoewel er veel voorspellingen zijn dat het land veel meer zal kunnen produceren, meldde de Russische Academie van Wetenschappen onlangs dat de industriële productie al zeven maanden daalt en dat de productiegroei in 2024 slechts een derde zal bedragen van het niveau in 2023.

Het is natuurlijk niet alleen wapentuig, maar ook menselijk kapitaal – kanonnenvoer – dat het Kremlin nodig heeft voor het front. De westerse media speculeerden afgelopen herfst over een nieuwe mobilisatie, hoewel dat toen om een aantal redenen duidelijk werd uitgesloten. Nu is het echter mogelijk dat er na de verkiezingen een nieuwe golf komt. Dit zal afhangen van de vraag of de mobilisatie in Oekraïne toeneemt, of het leger van plan is een nieuw offensief te lanceren en of het Kremlin besluit dat de mensen die nu gemobiliseerd zijn, uitgeput zijn of, erger nog, ontevreden. Het probleem met een nieuwe mobilisatie, afgezien van het gevaar van nieuwe protesten, is dat het leger niet over de getrainde officieren en basisuitrusting beschikt om een grote nieuwe toestroom te ondersteunen. Degenen die al aan het front zijn, moeten vaak hun eigen beschermende uitrusting en kleding kopen. Een nieuwe mobilisatie zou bovendien ook problemen veroorzaken in de economie – kleine bedrijven hebben nu al te kampen met een tekort aan arbeidskrachten omdat veel jonge werknemers naar het front zijn gestuurd of zijn geëmigreerd.

De herverdeling van middelen in het voordeel van de militaire campagne heeft geleid tot een verslechtering van andere sectoren. Tijdens de koudegolf van deze winter gingen zelfs rond Moskou verwarmingssystemen kapot, wat leidde tot lokale protesten. De prijzen in de winkels zijn niet alleen veel hoger, er zijn ook vaak tekorten, bijvoorbeeld van eieren. Een aantal regio’s meldt een grote escalatie van het aantal branden in gebouwen, waaronder de grootste woningbrand in de moderne geschiedenis van Moskou begin februari. De situatie in steden en regio’s dicht bij de Oekraïense grens is nog veel erger met regelmatige drone- en raketaanvallen.

Het Kremlin vreest zijn eigen bevolking

De reactie van het Kremlin op elk teken van ontevredenheid geeft aan dat het bang is voor elke vonk die kan leiden tot bredere protesten. Daarom heeft het zich zo lang mogelijk verzet tegen plannen om Navalny in Moskou te laten begraven.

Haar bezorgdheid bleek al uit de aanpak van de presidentsverkiezingen, die Poetin voor zijn vijfde termijn aan de macht moeten kronen. Eerdere verkiezingen werden zorgvuldig gecontroleerd, maar alternatieve kandidaten werden getolereerd. In 2018 waren er acht, waaronder drie liberalen. Deze keer zijn er slechts vier kandidaten, die allemaal hun loyaliteit aan Poetin en een uitgesproken pro-oorlogsgezindheid verklaren. Zij werden toegelaten op voorwaarde dat ze zeer onopvallende campagnes voeren om ervoor te zorgen dat Poetin 80% van de stemmen krijgt. Toen een ‘anti-oorlogskandidaat’, Boris Nadezhdin, een rechts-liberaal en deel van het politieke establishment, onverwacht veel steun kreeg om de benodigde 100.000 handtekeningen te verzamelen voor deelname aan de verkiezing, blokkeerde de kiescommissie zijn kandidatuur.

Hoewel er pogingen zijn om protesten te organiseren na de verkiezingen, valt het nog te bezien wat er daarvan in huis zal komen en is het onwaarschijnlijk dat deze groot worden. Sinds het begin van de oorlog heeft repressie in combinatie met grootschalige emigratie de mogelijkheid van Russen om te protesteren aangetast. OVD-info, dat arrestaties in Rusland volgt, meldt dat sinds het begin van de oorlog 20.000 mensen zijn gearresteerd – de overgrote meerderheid in de eerste maand. Een aanzienlijk deel van hen is naar de gevangenis gestuurd op grond van “administratieve” aanklachten, waar ze maximaal twee weken uitzitten, maar honderden zijn schuldig bevonden aan strafrechtelijke aanklachten – de gemiddelde straf hiervoor is 4,5 jaar. Volgens ovd.info zijn er deze week alleen al 162 politieke processen aan de gang.

In deze situatie is het opmerkelijk dat er nog mensen bereid zijn om in actie te komen. Toch doen ze dat. Duizenden, voornamelijk als ongeorganiseerde individuen, leggen overal in Rusland bloemen neer voor Navalny, terwijl er onlangs massaprotesten waren in Basjkortostan nadat een lokale activist voor nationale rechten was gearresteerd. Het belangrijkste is dat vrouwen, moeders en zussen van de gemobiliseerden hun terugkeer beginnen te eisen en oproepen tot protest op de dag van de verkiezingen. Online campagnes gaan samen met acties en protesten. Toen familieleden betoogden aan het Graf van de Onbekende Soldaat aan het Kremlin werden twintig journalisten die daar verslag van wilden uitbrengen opgepakt.

Oekraïne kampt met moeilijkheden

Terwijl de slinger aan het front in het voordeel van Rusland lijkt te zijn gedraaid, wordt Oekraïne in eigen land met steeds grotere problemen geconfronteerd.

Zelensky, die leunt op de overweldigende vastberadenheid van het Oekraïense volk om zich te verzetten tegen de Russische bezetting, heeft de afgelopen twee jaar door de westerse wereld gereisd om campagne te voeren voor wapenvoorraden en financiële steun, gebruikmakend van de behoefte van de VS om Rusland in bedwang te houden en het land te verzwakken als partner voor China. Daarmee heeft hij Oekraïne veranderd in een gijzelaar van het Westerse imperialisme.

Naarmate het Oekraïense tegenoffensief in een impasse verzandde, bewoog Zelensky zich steeds meer in Bonapartistische richting. Hij gebruikte zijn anticorruptiecampagne tegen tegenstanders en kwam in conflict met de militaire leiding en regionale verantwoordelijken. Verkiezingen zijn uitgesteld tot na de oorlog en hij zegt dat hij van Oekraïne een “groot Israël” wil maken. Israël is een sterk gemilitariseerde en reactionaire staat, in een constante staat van oorlog met de Palestijnen en de werkende massa’s in de buurlanden. Zelfs indien dit een onrealistisch doel is, geeft het een waarschuwing voor hoe een toekomstig Oekraïne er onder zijn bewind uit zou zien.

Het politieke conflict concentreert zich ook in zijn eigen inner circle. Al in januari 2023 nam zijn belangrijkste politieke adviseur, Aleksej Arestovitsj, ontslag en verhuisde hij naar het buitenland. Hij verklaarde dat hij zich bij de volgende presidentsverkiezingen kandidaat zal stellen met een programma van acceptatie van de huidige Russische bezetting in ruil voor beëindiging van de oorlog. Dit gaat dwars tegen de westerse belangen in, maar werd nauwelijks opgemerkt in de westerse media. De steun voor Arestovitsj blijft echter op een zeer laag niveau.

Een belangrijker conflict is dat over de schuldvraag voor het mislukken van het tegenoffensief in de afgelopen maanden. Daarover is er een conflict tussen Zelensky en de nu voormalige legerleider Valerij Zaloezjnyj. Zaloezjnyj beschuldigde Zelensky ervan de lat te hoog te hebben gelegd door te praten over de herovering van de Krim, alsook van politieke inmenging in militaire beslissingen en van het niet mobiliseren van de nodige middelen – de generale staf wil de mobilisatie uitbreiden en schat dat er nog eens 350-400 miljard dollar nodig is om de controle over het grondgebied van Oekraïne voor 2014 te herstellen. Zelensky verwijt het leger op zijn beurt slechte planning en corrupte praktijken.

De nieuwe legerleider, Oleksandr Syrsky, is beter bekend als “Generaal 200” omdat hij de leiding had over de brute Slag om Bachmoet, toen de generaals aan geen van beide kanten zich zorgen leken te maken over het aantal doden. “Vracht 200” was de code die in het Sovjetleger werd gebruikt voor dode lichamen. Hij lijkt de publieke afkeer en het ongenoegen binnen het leger over de manier waarop de troepen werden gebruikt als kanonnenvoer te begrijpen, want een van zijn eerste orders in zijn nieuwe functie was om een evacuatie vanuit Avdiivka naar veiliger verdedigingsposities te bevelen.

Stemming in Oekraïne

In de beginperiode van de oorlog had het Oekraïense leger geen problemen met rekruteren, omdat velen meteen bereid waren om zich tegen de invasie te verzetten. Maar nu duurt de oorlog lang en is het einde nog niet in zicht. Er zijn steeds meer moeilijkheden. Velen proberen de mobilisatie nu te ontlopen. Degenen die zich in het begin vrijwillig aanmeldden of uit de reserve werden opgeroepen, dienen nu al twee jaar. Dit heeft geleid tot demonstraties van familieleden die rotatie en vakantie eisen. Een nieuwe wet die momenteel door de Verkhovna Rada (Hoge Raad) gaat, lijkt dit te accepteren. Maar nu wordt de nieuwe strategie besproken, wat erop lijkt te wijzen dat de aanpak van Zelensky is om 2024 te ‘overleven’ en in 2025 de rest van Oekraïne terug te veroveren.

Het is duidelijk dat er oorlogsmoeheid ontstaat. Internationale peilingen in zowel de VS als Europa wijzen op een groeiende steun voor een einde van de oorlog. In de VS is het aantal mensen dat vindt dat Biden Oekraïne moet pushen om zo snel mogelijk met Rusland over vrede te onderhandelen, gestegen van 57% eind 2022 naar 70% nu. In Europa gelooft nu slechts één op de tien dat Oekraïne kan winnen op het slagveld en 37% denkt dat het zal eindigen in een compromis.

Deze cijfers komen echter niet overeen met de stemming in Oekraïne. Volgens een opiniepeiling van het Internationaal Instituut voor Sociologie van Kiev, uitgevoerd in februari 2024, is het aantal Oekraïners dat bereid is om de oorlog zo lang te tolereren als nodig is, sinds 2022 niet veranderd en blijft het 73%. De rest is bereid om dingen te tolereren voor een periode van enkele maanden tot een paar jaar. Terwijl 66% van alle Oekraïners denken dat de oorlog pas kan eindigen als het hele grondgebied is teruggewonnen, zijn er nu enkelen (14%, wat een nieuwe ontwikkeling is) die vinden dat Oekraïne ook een deel van Rusland onder controle moet krijgen. Ondanks de groeiende weerstand tegen de mobilisatie en de ontberingen als gevolg van de oorlog, wijzen deze cijfers op een verharding van de gevoelens. Misschien kan het bewustzijn het best worden samengevat met de zin “We willen heel graag winnen, maar het wordt steeds moeilijker.” Als de realiteit begint door te dringen, kan de stemming snel omslaan.

Nu Rusland de overhand lijkt te krijgen, lijkt het erop dat de onderhandelingen over een vredesakkoord verder vooruit geschoven worden. Oekraïne dringt nog steeds aan op de vierde ronde van zijn “Vredesconferentie”, die Zwitserland de komende maanden wil organiseren. Een belangrijk winstpunt van de derde ronde was de deelname van een Chinese delegatie. Zwitserland hoopt dat het China kan overtuigen om opnieuw deel te nemen en misschien meer toezeggingen te doen, zelfs indien het in de woorden van ‘The Economist’ “in werkelijkheid een pro-Russische pseudo-neutrale” positie inneemt. China pleit voor “een staakt-het-vuren en vredesbesprekingen,” maar wil vooral dat Rusland zo sterk mogelijk uit dit conflict komt. Begin maart stuurt China Li Hui, zijn “speciale gezant voor Euro-Azië”, op een nieuwe rondreis door Oekraïne, Rusland en de EU om volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken “te proberen onderhandelen over een oplossing voor de Russisch-Oekraïense oorlog.”

Zelfs als de Oekraïense strijdkrachten de Russische invasie zouden overwinnen, wat steeds onwaarschijnlijker wordt, zou dat onder het kapitalisme geen vrede en echte onafhankelijkheid brengen. Een door imperialisten onderhandeld ‘vredesakkoord’ waarbij delen van Oekraïne bezet blijven, zal dat evenmin doen.

Zolang Rusland een autoritaire Bonapartistische staat blijft, wat het zal blijven totdat een georganiseerde en politiek bewuste arbeidersklasse sterk genoeg is om het kapitalisme omver te werpen, zal zijn imperialistische honger blijven bestaan. Naarmate de Nieuwe Koude Oorlog zich verder ontwikkelt, met toenemende spanningen tussen de imperialistische mogendheden, zal Rusland onvermijdelijk betrokken raken bij nieuwe conflicten.

Een naoorlogs kapitalistisch Oekraïne zal meer gemilitariseerd zijn, een land dat worstelt om zijn economie weer op te bouwen, de leningen terug te betalen die het tijdens de oorlog heeft gebruikt (de meeste financiële hulp is in de vorm van leningen of schenkingen die aan voorwaarden zijn gebonden) en zijn militaire en veiligheidsdiensten te financieren. Bij gebrek aan een realistisch vooruitzicht dat Oekraïne de volledige terugtrekking van de Russische troepen met militaire middelen kan afdwingen, wordt een langdurige loopgravenoorlog of een bevroren conflict op basis van een tijdelijke “vredesovereenkomst” waarin de oorlog op “pauze” wordt gezet terwijl Rusland zijn troepen weer opbouwt, klaar voor nieuwe aanvallen in de toekomst, steeds waarschijnlijker.

Rol van de arbeidersklasse

Dit weerspiegelt de objectieve realiteit dat, hoewel de Oekraïense en Russische arbeidersklasse numeriek groot zijn, ze organisatorisch en politiek nog veel te zwak zijn om de uitkomst van deze situatie direct te beïnvloeden, en dat dit zo zal blijven zolang er geen poging wordt ondernomen om de noodzaak van een onafhankelijke politieke organisatie van de werkende klasse aan de orde te stellen. Het is een betreurenswaardige realiteit dat de massa’s in het huidige Oekraïne hun eigen afschuwelijke ervaringen moeten doorstaan zonder een massaal arbeidersalternatief, en elk uitstel in het opbouwen van het revolutionaire arbeidersalternatief zal die lijdensweg verlengen.

Maar het is een grote vergissing om de zwakte van de arbeidersklasse te gebruiken als een rechtvaardiging om haar te negeren. In de afgelopen maanden zijn er een aantal kleine, maar bemoedigende tekenen geweest van het ontstaan van een nieuwe arbeidersbeweging. In de grootste kolenmijn van Oekraïne, Almaznaya, in de regio Donetsk gingen mijnwerkers in september in staking omdat ze voor augustus niet betaald waren. Een staking in de nabijgelegen mijn Krasnolimonskoe leidde ertoe dat het Ministerie van Energie de directeur ontsloeg omdat het privébedrijf “parasiteerde” op staatseigendom. Een campagne voor het begin van de oorlog, onder de naam ‘Wees zoals Nina’, met 80.000 personeelsleden uit de zorg rond looneisen, biedt nu steun aan vluchtelingen en gaat door met het organiseren van acties om ervoor te zorgen dat medisch personeel hun loon krijgt, voor betere arbeidsomstandigheden en voor het oprichten van onafhankelijke vakbonden.

De gemoedstoestand van deze arbeiders blijkt uit de reactie van een van de leden van die campagne van zorgpersoneel op de corruptie van het ziekenhuismanagement en het niet uitbetalen van de lonen: “De meest effectieve manier om op deze crisis te reageren is het oprichten van onafhankelijke vakbonden die de situatie duidelijk kunnen en zullen begrijpen en alles van binnenuit kunnen controleren. Immers, wie kent de situatie van hun ziekenhuis, de capaciteit en de administratie beter dan de werknemers zelf? Dus het besturen en controleren van ziekenhuizen is mogelijk als we beginnen met het kiezen van de directeur door het personeel zelf… Tot slot is het belangrijkste een transparante boekhouding, die duidelijk laat zien hoeveel geld er is ontvangen en waar het aan is uitgegeven.”

Is er een uitweg?

Het wordt steeds onwaarschijnlijker dat de strategie van Zelensky om op basis van een militaire strijd een einde te maken aan de Russische bezetting zal slagen. Zonder een onafhankelijk georganiseerde arbeidersklasse die een alternatief kan bieden, zullen alle onderhandelingen wellicht achter gesloten deuren plaatsvinden. Beslissingen zullen de belangen van de verschillende imperialistische belangen dienen, de onderdanige Oekraïense heersende elite zal moeten accepteren wat die beslissen.

Daarom denken wij dat het zo belangrijk is om een sterke, georganiseerde en politiek bewuste arbeidersklasse in Oekraïne te ontwikkelen die een impact kan hebben op de situatie. We zijn ervan overtuigd dat als ze dit zou doen, de arbeidersklasse internationaal maximale solidariteit zou verzekeren, inclusief de levering van alles wat ze nodig heeft voor de onafhankelijke strijd van de arbeiders van Oekraïne ter verdediging van hun eigen belangen. Als de arbeidersklasse het heft in handen neemt in Oekraïne, zou dit bovendien het Russische regime ondermijnen en een bron van inspiratie zijn voor de werkenden, jongeren en onderdrukte nationaliteiten om zich te organiseren voor hun rechten, voor het einde van de oorlog en om het bonapartische, kapitalistische regime ten val te brengen.

Het is cruciaal dat socialisten alle mogelijke energie aanwenden om de anti-oorlogsbeweging in Rusland op te bouwen. Deze kan alleen winnen als ze democratisch georganiseerd is en gebaseerd is op de werkplekken, hogescholen en woonwijken en niet alleen gericht is op het beëindigen van het Poetin-regime, maar van het kapitalistisch systeem in Rusland zelf.

Door het recht van Oekraïne op zelfbeschikking te steunen en op zelfverdediging tegen Russische agressie, waarschuwen we dat echte onafhankelijkheid niet mogelijk is als deze wordt gekoppeld aan de belangen van het westerse imperialisme of die van de Oekraïense oligarchen en het kapitalisme.

We steunen het opbouwen van solidariteit met de Oekraïense arbeidersklasse op een manier die elke uitkomst vermijdt die nationalistische stemmingen versterkt, leidt tot hogere militaire uitgaven of de steun voor de heersende partijen en imperialistische blokken versterkt, al is het maar tijdelijk. Dit betekent het opbouwen van echte banden met arbeidersorganisaties in Oekraïne terwijl zij vechten tegen de arbeidswetten, loonsverlagingen en privatisering en hen rechtstreeks bijstaan met materiële en humanitaire hulp, waarbij de Oekraïense arbeidersklasse wordt geholpen om haar eigen alternatieve organisaties en een onafhankelijke politieke koers te creëren. Dit is de enige kracht, verbonden met de internationale arbeidersklasse, die kan zorgen voor echte zelfbeschikking en een Oekraïne dat vrij is van uitbuiting, onderdrukking en militarisme en dat bestuurd wordt in het belang van de arbeidersklasse en niet in die van de oligarchen en hun imperialistische (zowel westerse als Russische) steunpilaren.

Wij zijn tegen sancties van de imperialistische machten tegen hun tegenstanders als een vorm van collectieve straf, terwijl de oligarchen en oorlogsstokers altijd manieren vinden om ze te omzeilen. Sancties opgelegd door de arbeidersklasse zijn echter iets anders. Vakbonden en arbeidersorganisaties zouden zoveel mogelijk toezicht moeten houden op zendingen en transacties, om aan het licht te brengen hoe het grootkapitaal de sancties omzeilt, om ervoor te zorgen dat er niets wordt verscheept dat deze brute invasie en reactionaire oorlog van Rusland vergemakkelijkt, en om de reactionaire wereldwijde wapenwedloop te stoppen.

Hoewel de eerste internationale protesten tegen de oorlog in Oekraïne verwarrend waren en snel afnamen toen de imperialistische machten de regering van Zelensky steunden, zijn wij voor de opbouw van een nieuwe massale beweging tegen oorlog en imperialisme die arbeiders en jongeren samenbrengt om de volledige terugtrekking van alle Russische troepen uit Oekraïne te eisen, en die zich verzet tegen alle pogingen van het Westerse imperialisme en andere imperialistische krachten om de Russische aanval op Oekraïne uit te buiten om hun eigen belangen te bevorderen. Dit betekent verzet tegen elke verhoging van militaire uitgaven, tegen de uitbreiding van de NAVO, voor de ontbinding van alle militaire blokken en allianties.

Het protest moet solidair zijn met de anti-oorlogsbeweging in Rusland, met degenen die te maken hebben met onderdrukking, opkomen voor de vrijlating van alle politieke gevangenen en voor de opbouw van een links alternatief van de werkende klasse voor het Bonapartistische regime. De Oekraïense en internationale arbeidersklasse moeten niet voor deze oorlog betalen. De buitenlandse schulden en leningen van Oekraïne moeten worden kwijtgescholden, en alle voorwaarden die het IMF, de Europese Unie, de Wereldbank en andere kapitalistische instellingen opleggen om te betalen voor de steun van het imperialisme in de oorlog moeten worden afgewezen, samen met de kwijtschelding van de buitenlandse schulden van alle ontwikkelingslanden. De superwinsten van de wapen-, voedsel-, transport- en energiebedrijven en de rijkdom van de oligarchen en superrijken moeten onteigend worden en deze sectoren moeten genationaliseerd worden onder arbeiderscontrole om de democratische planning van productie en distributie in het belang van iedereen mogelijk te maken en een transitie van de militaire sector in sociaal nuttige productie mogelijk te maken.

Dit betekent een een georganiseerde strijd tegen alle aanvallen op de rechten van arbeiders, vrouwen en LGBTQ+ personen, voor georganiseerde massale stakingsacties tegen loonsverlagingen en inflatie, banenverlies en de aanvallen op pensioenrechten, voor de opbouw van op massa-actie gebaseerde socialistische partijen die in staat zijn de macht van het kapitaal uit te dagen.

De enige kracht die in staat is deze oorlog te stoppen alsook de voorwaarden die tot nieuwe oorlogen leiden, is de internationale organisatie van de arbeidersklasse verenigd in de strijd tegen hun eigen nationale heersende klassen, en op mondiaal niveau tegen militarisme, milieuvernietiging, imperialistische oorlogszucht en om het kapitalistisch systeem dat dit alles voortbrengt te vervangen door een vrijwillige federatie van democratische socialistische samenlevingen.

0
    0
    Je winkelwagen
    Er zit niets in je winkelwagenKeer terug naar de winkel