Kapitalisme in crisis, nog voor nieuwe recessie toeslaat

Bijeenkomst van het Internationaal Uitvoerend Bureau van het CWI.

Verslag vanop een bijeenkomst van het Internationaal Uitvoerend Bureau van het CWI door Danny Byrne, verkozen in het Voorlopig Comité dat het CWI leidt

Van 12 tot 16 augustus vond in België een historische vergadering plaats van het Internationaal Uitvoerend Bureau (IEC in het Engels) van het CWI. De vergadering was een zelfverzekerde en levendige bijeenkomst die tot taak had de balans op te maken van de situatie na een crisis in het CWI zelf en het begin van een proces van discussie en debat op gang te brengen in de aanloop naar het CWI-wereldcongres begin 2020. De komende dagen publiceren we een aantal verslagen van de politieke discussies op deze bijeenkomst. We beginnen met de eerste discussie: over de wereldperspectieven.

Het Internationaal Uitvoerend Bureau begon met een levendige en verhelderende discussie over de wereldperspectieven. Twee leden van het Voorlopig Comité van het CWI, Vincent Kolo en Cédric Gérôme, leidden de discussie in. Tom Crean van Socialist Alternative in de VS rondde de discussie af. Gedurende anderhalve dag waren er bijdragen aan de discussie door afgevaardigden uit Australië, België, Brazilië, Canada, China, Duitsland, Griekenland, Groot-Brittannië, Hongkong, Ierland, Israël/Palestina, Mexico, Oostenrijk, Polen, Québec, Rusland, Taiwan, Tunesië, Turkije, de VS en Zweden.

De discussie werd ingekaderd door drie elementen die centraal staan in de huidige wereldconjunctuur: de komst van een nieuwe recessie die de wereldeconomie bedreigt, de dramatische escalatie van de inter-imperialistische rivaliteit die vooral tot uiting komt in de nieuwe “Koude Oorlog” tussen China en de VS en de massale omwentelingen die zich in de wereld voltrekken, met name in Noord-Afrika, Hongkong en Puerto Rico.

Deze processen en de enorme impact die ze zullen hebben op de wereldpolitiek en het bewustzijn van miljoenen mensen, zullen beslissende factoren zijn in de ontwikkeling van de klassenstrijd in de komende maanden en jaren.  Tijdens de discussie werd benadrukt dat de ‘politieke revolutie’ die de afgelopen periode door CWI-afdelingen en leden werd uitgevoerd om onze internationale organisatie te redden van een sektarische, dogmatische en bureaucratische ontaarding, een cruciaal onderdeel was van de politieke voorbereiding van onze krachten om te kunnen tussenkomen in deze uitdagende nieuwe periode.

Naar een nieuwe wereldwijde economische neergang

Uit de discussie bleek dat er in veel opzichten al een nieuwe wereldwijde economische neergang bezig is. Zo kent China zijn traagste groei sinds dertig jaar. In Europa staan Duitsland, Italië en Groot-Brittannië allemaal dicht bij officiële recessies.

Een nieuwe golf van economische crisis zal uniek zijn in de geschiedenis, in die zin dat het de eerste crisis in de sinds lange tijd zal zijn die vooral door geopolitieke factoren wordt veroorzaakt. De vertragende invloed die het handelsconflict tussen de VS en China, maar ook andere factoren zoals de Brexit, hebben op de groei van de wereldeconomie is een illustratie van de intieme dialectische band tussen politiek en economie. Het is ook een duidelijke bevestiging van hoe de tegenstrijdigheden die inherent zijn aan het kapitalisme, waar spanningen en conflicten tussen nationale heersende klassen centraal staan, de economische vooruitgang in de weg staan.

Tijdens de IEC-bijeenkomst werd veel gediscussieerd over de aard van de komende economische neergang en de gevolgen daarvan. Terwijl geopolitieke factoren de doorslag geven, is de onderliggende motor van deze crisis dezelfde als die van 2007/8: de fundamentele crisis van het wereldwijde kapitalisme op het gebied van productie en winstgevendheid. Dit komt tot uiting in het enorme probleem van de schuldenlast, dat sinds 2008 is verergerd, en in het chronische gebrek aan productieve investeringen, wat speculatieve zeepbellen voedt.

Er werd ook benadrukt dat een nieuwe crisis een wereldeconomie zal treffen die zich niet fundamenteel heeft hersteld van de laatste crisis. Veel van de kaarten die de internationale heersende klasse heeft gespeeld om de crash van 2007/8 te bestrijden – met inbegrip van renteverlagingen en cruciale internationale coördinatie – zijn voor hen veel minder beschikbaar om de komende recessie het hoofd te bieden.

De impact van een nieuwe crisis op het bewustzijn van de arbeidersklasse, de jongeren en alle onderdrukten zal ook anders zijn dan in 2007/8. De ervaring van de afgelopen tien jaar van aanvallen, verarming en strijd zal niet worden vergeten. Een nieuwe economische crisis, werkloosheid en onveiligheid kunnen tijdelijk een rem zetten op actiebereidheid op syndicaal vlak, maar de politieke en ideologische impact van een nieuwe recessie zal de radicalisering van de afgelopen tien jaar ongetwijfeld verdiepen en meer revolutionaire explosies op de agenda zetten.

Een nieuwe ‘Koude Oorlog’ tussen China en de VS

De wereldverhoudingen worden in grote mate bepaald door het intense en escalerende conflict tussen de twee grote mogendheden VS en China. Dit historische conflict, dat veel verder gaat dan een “handelsoorlog”, staat stilaan in het centrum van de politieke en economische gebeurtenissen. In het verlengde hiervan ontstaat een tendens naar een economische, politieke en technologische “ontkoppeling” van de planeet, waarbij beide partijen streven naar consolidatie en ontwikkeling van gesloten machts- en invloedssferen.

In de discussie werden hier voorbeelden van gegeven op basis van gebeurtenissen in Europa, Latijns-Amerika, Australië en Afrika. De crisis rond de Chinese technologiegigant Huawei is een van de meest in het oog springende voorbeelden. Dit houdt verband met de ontwikkeling van belangrijke “5G-technologie”, die cruciale productieve en militaire gevolgen heeft.

Dit is geen herhaling van de laatste Koude Oorlog, waarvan een botsing tussen twee fundamenteel verschillende politieke en economische systemen aan de basis lag. De ‘Koude Oorlog’ tussen de VS en China vandaag is een confrontatie tussen ’s werelds dominante imperialistische macht (de VS) en zijn opkomende imperialistische rivaal (China). Maar net als bij de laatste Koude Oorlog neigt zij ertoe de wereld in tegengestelde blokken te verdelen en vormt zij in toenemende mate de centrale as van alle mondiale betrekkingen.

Verschillende sprekers merkten op dat het ‘koude’ karakter van het conflict de ernst ervan niet mag verhullen. In elke voorgaande historische periode, voorafgaand aan de proliferatie van kernwapens (wat een nieuwe wereldoorlog een ondenkbare optie maakt voor de heersende klasse in deze omstandigheden), zou dit conflict hoogstwaarschijnlijk al hebben geleid tot een ‘hete’ militaire oorlog.

Hoewel het conflict in de komende jaren opgaande en neergaande fasen zal kennen, zullen de fundamentele tegenstrijdigheden die aan de grondslag van het conflict liggen geen duurzame of blijvende oplossingen kennen.

Het weerspiegelt ook de binnenlandse ontwikkelingen binnen beide machten. Amerikaanse sprekers legden uit dat de lage groei van de Amerikaanse economie weliswaar aanhoudt, maar dat de economie stoom verliest. Dit komt midden een opleving van de stakingsacties en een aanhoudende golf van “socialistische” radicalisering, die tot uiting komt in de nieuwe verkiezingscampagne van Bernie Sanders. In Seattle is Socialist Alternative bezig met de campagne om de positie van Kshama Sawant in de raad veilig te stellen. Daarbij moeten we ingaan tegen de rijkste man ter wereld, Amazon-topman Jeff Bezos. Dit is een bijzonder belangrijke strijd voor socialisten.

Historische beweging in Hongkong als voorbode van een Chinese revolutie

Sprekers uit Hongkong en Taiwan gingen in op de gevolgen van de historische massabeweging die Hongkong op zijn grondvesten doet schudden. Al meer dan tien weken zijn de massa’s vrijwel voortdurend in beweging, met ten minste één demonstratie van honderdduizenden per week. Afgelopen weekend gingen 1,7 miljoen mensen de straat op!

Onder vertegenwoordigers van de heersende klasse is er een levendige discussie over de vraag of het Chinese regime militair zal ingrijpen en van Hongkong een “nieuwe Tianenmen” zal maken. Onze militanten legden uit dat dit op korte termijn onwaarschijnlijk is, maar het illustreert de diepte van de crisis voor het Chinese regime, dat bijzonder bang is voor revolutionaire omwentelingen.

Socialist Action (CWI in Hongkong) is dagelijks actief in het hart van de beweging en voert momenteel campagne voor een scholierenstaking. In een beweging die grotendeels ‘leidingloos’ en gedecentraliseerd is en die het gebrek aan vertrouwen van de massa’s in de burgerlijke “pandemocratische” oppositie van Hongkong weerspiegelt, verdedigen onze militanten de noodzaak van massale actie door de arbeidersklasse als centraal onderdeel van de beweging, en benadrukken zij dat de beweging zich naar het Chinese vasteland moet uitbreiden.

Deze massabeweging is in veel opzichten het begin van een nieuwe Chinese revolutie en valt samen met een golf van strijd en radicalisering op het vasteland. Strenge mediacontrole en censuur in China en een systematische, massale en systematische desinformatie, waarbij de Hongkongse beweging wordt voorgesteld als een reactionair westers complot, ondermijnen het potentieel voor directe massale solidariteitsprotesten op het Chinese vasteland. De escalatie van de vele sociale en industriële bewegingen die in China gemeengoed zijn geworden en die samenvallen met de huidige massabeweging in Hongkong, is echter een mogelijkheid die inherent is aan de situatie.

Revolutionaire omwentelingen in Afrika

Een afgevaardigde uit Soedan kreeg geen visum en kon de vergadering niet bijwonen. Maar toch werden de massale revolutionaire ontwikkelingen in dat land, alsook in Algerije, uitvoerig besproken.

De massale revolutionaire strijd heeft in beide landen reeds lang zetelende dictators afgezet. Deze bewegingen hebben vele kapitalistische commentatoren verrast en de heersende elites in de regio bang gemaakt, maar ook miljoenen arbeiders en jongeren geïnspireerd. De wreedheid van de contrarevolutie die zich de afgelopen jaren in sommige delen van het Midden-Oosten heeft ontvouwd, maakt deze revolutionaire opleving des te belangrijker.

De strijd in Soedan is in het bijzonder een van de meest geavanceerde revolutionaire strijden van de 21e eeuw. Zo was er de wijdverbreide opkomst van volksverzetscomités, die de kern van de massale mobilisaties vormden. Het bloedbad dat de regerende Militaire Raad en zijn milities op 3 juni hebben aangericht heeft de revolutie niet vernietigd, maar net een nog groter massaal tegenoffensief uitgelokt met een algemene staking van drie dagen en een “mars van de miljoenen” op 30 juni.

Helaas gaat de revolutionaire energie van de Soedanese massa’s niet gepaard met een gelijkaardige energie onder de leiding van de beweging. De ‘Forces for the Declaration of Freedom and Change’ (FDFC), waarvan de ruggengraat de ‘Sudanese Professionals Association’ (SPA) is, hebben nu een overeenkomst getekend met de contrarevolutionaire Militaire Raad over machtsverdeling. Deze verraderlijke overeenkomst wordt echter bestreden door een groeiend aantal mensen en zal waarschijnlijk geen stand houden onder druk van de gebeurtenissen. De corrupte heersende kliek oefent nog meer greep uit op de economie en heeft de inzet van Soedanese troepen in de door Saoedi-Arabië geleide oorlog in Jemen opgevoerd, terwijl de massa’s zwaar te lijden hebben onder de stijgende prijzen en het tekort aan voedsel, brandstof en medicijnen. Onder deze omstandigheden worden nieuwe revolutionaire confrontaties voorbereid.

Geen politieke stabiliteit voor het kapitalisme

De toenemende kans op een ‘no deal’ Brexit de komende maanden, is de scherpste uitdrukking van de enorme instabiliteit van het Europese kapitalisme. Dat was na de crisis van 2008 totaal niet in staat om het politieke evenwicht te herstellen. Verschillende sprekers uit Europa hadden het over de politieke instabiliteit en polarisatie, een proces dat nu ook de kernlanden Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, enz. omvat.

Terwijl zowel het Britse als het Europese kapitalisme tegen een wanordelijke Brexit zijn, duwen politieke overwegingen de gebeurtenissen onverbiddelijk in deze richting. Nu Boris Johnson aan de macht is en zowel Labour als de Tories in een diepe crisis verkeren, beschikt het Britse kapitalisme niet over betrouwbare vertegenwoordigers die in staat zijn een oplossing te vinden in overeenstemming is met zijn belangen. Het establishment van de EU, dat nerveus is over de existentiële crisis en het uiteenvallen van de EU, voelt zich ook gedwongen om “hard te spelen” met Groot-Brittannië.

De Europese verkiezingen werden gekenmerkt door een steeds grotere polarisatie en een groene “golf” in veel landen. Deze verkiezingen lieten zien hoe de heersende klasse er totaal niet in geslaagd is om het vertrouwen in haar politieke vertegenwoordigers te herstellen, en dit op een ogenblik dat een nieuwe fase van economische onrust ontwikkelt.

Hetzelfde zien we in Latijns-Amerika, waar de laatste jaren in belangrijke landen verschillende rechtse regeringen zijn gekozen. Of het nu gaat om klassieke neoliberalen (zoals Macri in Argentinië) of rechts-populisten (zoals Bolsonaro in Brazilië), niemand heeft ‘wittebroodsweken’ van stabiliteit gekregen, ondanks de hoop van de grote bedrijven.

Bolsonaro kent de laagste populariteitscijfers voor een nieuwe president sinds de dictatuur. Zijn regering is verstrikt in interne tegenstrijdigheden tussen conservatieve, neoliberale en militaire ‘families’. Macri heeft te maken gehad met een golf van arbeiders- en vrouwenstrijd, en heeft nu een klap gekregen in de Argentijnse voorverkiezingen waarin hij 15% achterloopt op zijn belangrijkste tegenstander, Alberto Fernandez.

Aan de andere kant van het spectrum is er Mexico, waar er een jaar geleden een politieke aardbeving was met de verkiezing van de linkse Lopez Obrador (AMLO) tot president. Na zijn verkiezing volgde een golf van strijd door een arbeidersklasse die aan zelfvertrouwen had gewonnen.

De komende periode zal regeringen van alle politieke strekkingen op de proef stellen. De taak van het CWI is om in alle situaties te wijzen op de kracht van een verenigde beweging van werkenden en onderdrukten. Alleen een socialistisch programma om een einde te maken aan de chronische crises, ongelijkheid, onderdrukking en chaos van het kapitalisme, kan de economie, het leven en de levensstandaard van de overgrote meerderheid van de wereldbevolking ontwikkelen en de planeet beschermen.

Op het IEC waren er afzonderlijke discussies over socialistisch feminisme en het milieu. Het politieke belang van deze kwesties kwam aan bod en zorgt voor ambitieuze plannen voor internationale dynamische initiatieven van onze organisatie. In de discussie over wereldperspectieven werd benadrukt dat deze kwesties een belangrijk onderdeel vormen van elke discussie over de wereldperspectieven. Massale vrouwenbewegingen hebben de strijd van de arbeidersklasse over de hele wereld aangewakkerd, met CWI-kameraden die vaak een belangrijke rol spelen, en vrouwelijke arbeiders en jongeren hebben in de voorhoede van de klassenstrijd gestaan. De wereldwijde klimaatopstand onder jongeren, met een groeiende sympathie en steun van de arbeidersklasse, kan een nieuw hoogtepunt bereiken tijdens de ‘klimaatstakingen’ van 20-27 september, waarbij het CWI wereldwijd op een stoutmoedige manier zal tussenkomen.

Deze discussie toonde de politieke kracht, de vastberadenheid en het revolutionaire optimisme dat in het DNA van het CWI blijft zitten: een revolutionaire socialistische internationale die springlevend is, klaar voor de grote uitdagingen en revolutionaire kansen die komen gaan.