Griekenland. De dreiging van Gouden Dageraad
Griekenland kent een sterke antifascistische geschiedenis. Maar toch slaagde de neofascistische partij Gouden Dageraad er dit jaar in om 7% van de stemmen te halen. Met 400.000 kiezers haalde de partij 18 verkozenen in het Griekse parlement. Zelfs in dorpen die in de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s van de kaart werden geveegd, zoals Distomo en Kalavryta, haalde Gouden Dageraad gemiddeld 6%. Wat is er aan de hand? Kan dit gestopt worden en hoe? Enkele uittreksels uit artikels van Xekinima samengebracht door Amalia Ioizidou.
Gouden Dageraad is een neofascistische partij, een bende criminelen en krapuul. Partijleider Nikolaos Michaloliakos heeft een strafblad, onder meer voor het plaatsen van bommen in bioscopen die linkse films vertoonden. Recent werd bekend dat hij mede-eigenaar is van een hotel dat optreedt als bordeel. Andere leidinggevende leden van Gouden Dageraad werden ook vervolgd wegens criminele feiten. Er zijn momenteel rechtszaken tegen vier parlementsleden van de partij.
Heel wat commentatoren hadden verwacht dat Gouden Dageraad het publieke geweld zou temperen toen het in het parlement kwam. Maar de partij heeft het hooliganeske gedrag nog opgevoerd, er waren 63 aanvallen op twee maanden tijd. Na de electorale successen was er een brandstichting in een verlaten fabrieksgebouw waarin migranten zich schuil hielden. Dit incident liep bijna fataal af. Er zijn dagelijks verslagen van aanvallen tegen migranten en antifascisten. In het parlement bedreigden verkozenen van Gouden Dageraad bezettingsacties door scholieren. Leden van de partij verdeelden pamfletten in holebicafés met een duidelijk dreigement: ‘jullie zijn de volgende.’
Zelfs de internationale media hadden aandacht voor het extreemrechtse geweld toen militanten van Gouden Dageraad een theatergroep en publiek aanvielen bij een stuk dat ze als godlasterend bestempelden. Het deed denken aan de jaren 1930. Er werd ook fysiek uitgepakt naar leden van linkse partijen en organisaties die campagne voerden voor de laatste 48-urenstaking (op 6 en 7 november). Eerder ging de woordvoerder van Gouden Dageraad, Elias Kasidiaris, op televisie over tot een aanval op twee linkse politici: Rena Dourou van Syriza en Liana Kanelli van de KKE.
Keerpunt
Het keerpunt voor Gouden Dageraad kwam er niet bij de afgelopen parlementsverkiezingen van mei en juni. Het keerpunt lag bij de gemeenteraadsverkiezingen in Athene in 2010. Partijleider Michaloliakos werd toen met 5,27% in de gemeenteraad verkozen. Bij de nationale verkiezingen van 2009 haalde zijn partij amper 0,51%. Het resultaat in 2010 gaf Gouden Dageraad een zekere legitimiteit bij een aantal Grieken die de partij niet langer zagen als louter een marginale groep van extremisten.
De wanhopige sociale en economische situatie in Griekenland heeft de groei van Gouden Dageraad ongetwijfeld versterkt. Maar de crisis alleen volstaat niet als verklaring voor de plotse groei. We moeten ook kijken naar de tactieken die werden toegepast en naar het falen van de gevestigde en de linkse partijen om een uitweg uit de crisis aan te bieden. Zolang er totaal achtergestelde buurten zijn met enorme armoede en werkloosheid, zullen er problemen zijn met criminaliteit en meer algemeen met een sociale aftakeling. Onder die voorwaarden hebben Gouden Dageraad en het fascisme in het algemeen een gouden kans om een opmars te maken.
Het electorale succes van Gouden Dageraad in 2010 was het resultaat van consistente lokale campagne in achtergestelde wijken. De partij bleef vragen wiens fout het was dat deze wijken achtergesteld waren. Wiens fout is het dat er zoveel armoede, werkloosheid, criminaliteit en geen toekomstperspectief is? Het antwoord van Gouden Dageraad is voorspelbaar: het zijn de migranten en de buitenlanders, niet de grote bedrijven en kapitalisten. Met deze propaganda kwam Gouden Dageraad tussen in de scholen. Er waren petities. De partij ging van deur tot deur en organiseerde betogingen. Dat is hoe een electorale basis werd opgebouwd en hoe aanhangers werden gewonnen.
Antibesparingsretoriek
Gouden Dageraad kon zich ook versterken door in te spelen op het ongenoegen tegen het besparingsbeleid. De afgelopen jaren werd de steun voor extreemrechts doorgaans gekanaliseerd door de partij LAOS (Orthodoxe Volksbijeenkomst). Maar LAOS stemde voor het eerste memorandum van besparingen opgelegd door de trojka – de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationaal Monetair Fonds. De partij nam ook deel aan de coalitie onder de technocratische premier Lucas Papademos (van november 2011 tot mei 2012). Dit zorgde ervoor dat LAOS werd gezien als een bondgenoot van de trojka en als een partij die aan de kant van het memorandum stond. De partij verloor sterk en moest het terrein prijs geven aan Gouden Dageraad. De meer traditionele extreemrechtse stromingen richtten zich op Gouden Dageraad als ‘meer authentieke’ vertegenwoordiger van het Griekse nationalisme.
Gouden Dageraad begreep dat de linkerzijde een enorm voordeel zou hebben indien het als enige politieke vertegenwoordiger van het verzet tegen het besparingsbeleid zou optreden. De partij keerde zich ook tegen het memorandum en liet uitschijnen dat het aan de kant van het antibesparingsverzet stond. Het maakte het voor Gouden Dageraad naar eigen zeggen mogelijk om ook actief te zijn in de “voorheen puur ‘rode wijken’.”
De meeste aanhangers van de partij zijn jongeren die niets te verliezen hebben. Meer dan de helft van de Griekse jongeren vindt geen werk. Wie wel werk heeft, kent verschrikkelijke arbeidsomstandigheden, onzekere jobs en bijzonder lage lonen. De beste resultaten behaalde Gouden Dageraad onder studenten en jongeren (9,5%), boeren (9,3%) en werklozen (9,1%). De partij brengt voor die lagen een eenvoudige boodschap: alles is de schuld van de migranten en de corrupte politici.
Ondanks alle stoere praat heeft Gouden Dageraad nog geen vinger uitgestoken naar politici van de regeringspartijen, bankiers,… De enigen die wel bedreigd warden of fysiek aangevallen, waren politici van de linkse partijen. Het is verontrustend dat de helft van de politieagenten voor Gouden Dageraad stemde. Het is algemeen geweten dat de Griekse politie, en zeker de oproerpolitie MAT, nauwe banden heeft met Gouden Dageraad. Recent gepubliceerde documenten bevestigen dit. Als leden van Gouden Dageraad de straat op trekken, worden zij niet door de politie aangevallen. Terwijl andere betogers worden aangepakt, worden de militanten van Gouden Dageraad beschermd door de MAT.
De centrale slogans van Gouden Dageraad zijn: ‘weg met de vreemdelingen’ en ‘Griekenland voor de Grieken’. Er wordt het beeld geschapen van ‘Gouden Dageraad tegen al de rest’. In de praktijk betekent dat echter: ‘Gouden Dageraad tegen al wie zich tegen de besparingen verzet.’ De anderen – de reders, grote bedrijven en kapitalisten in het algemeen – hebben niets te vrezen. In het parlement steunde Gouden Dageraad nieuwe belastingverlagingen voor de reders, terwijl het in Athene instemde met het privatiseren van openbare parkings. Er zijn tal van gelijkaardige voorbeelden.
Afgelopen voorjaar provoceerden leden van Gouden Dageraad personeel uit de mediasector dat betoogde. De extreemrechtse militanten reden met scooters rond de betoging en brachten onder meer de nazigroet en andere obscene gebaren. Op 7 november stonden ze in Volos buiten aan hun kantoor de deelnemers van de betoging in het kader van de algemene staking op te wachten met stokken in de aanslag. De betoging was echter te groot om aan te vallen. Ze bedreigden ook vertegenwoordigers van de lerarenvakbond omdat deze steun geeft aan antifascistische acties.
Dit kreeg ook een theoretische uitdrukking. Op de website van Gouden Dageraad werden enkele artikels geplaatst waarin werd uitgelegd waarom de partij tegen stakingen is: die creëren immers “haat onder Grieken”. De partij sprak zich publiekelijk uit tegen bepaalde stakingen in bedrijven, sectoren,… Het terugkerende argument daarbij is dat alle Grieken van dezelfde natie zijn, hetzelfde bloed hebben en tot hetzelfde ras behoren. Het onderscheid tussen arm en rijk, tussen arbeiders en bazen, tussen onderdrukkers en onderdrukten, wordt ontkend. Volgens Gouden Dageraad moeten de Grieken zich maar koest houden, want betogingen en stakingen leiden tot “de verdeeldheid die het systeem net wil”. Dat standpunt verschilt niet zo sterk van wat de regering en de bazen zeggen.
Dit leidt ertoe dat dat Gouden Dageraad steeds afwezig is bij mobilisaties van arbeiders en jongeren, bij alle algemene stakingen, alle betogingen, pleinbezettingen,…
Vluchtelingen, migranten en ultra-nationalisme
Het extreme nationalisme van Gouden Dageraad vindt een uitdrukking in een virulente en racistische campagne tegen vluchtelingen en migranten. De partij eist de volledige verwijdering van alle migranten uit Griekenland. Dat zou de enige oplossing zijn voor werkloosheid, armoede en criminaliteit. Gouden Dageraad probeert dit op een bijzonder racistische manier als oplossing naar voor te schuiven. Zo offert de partij ‘bescherming’ aan bejaarden aan als ze hun pensioen van de bank afhalen, de bejaarden worden beschermd tegen zogenaamde ‘buitenlandse criminelen.’ De afgelopen twee jaar is de werkloosheid verdriedubbeld terwijl er geen gelijkaardige toename was van het aantal migranten en vluchtelingen. Veel vluchtelingen zochten elders een beter leven op.
Gouden Dageraad verklaart: “Grote problemen vergen extreme oplossingen. Er is een revolutionaire voorhoede nodig om het rotte politieke establishment te vernietigen. Deze voorhoede, na het verdwijnen van de zogenaamde ‘revolutionaire linkerzijde’, kan enkel nationalistisch zijn.” De demagogie van de partij staat bol van het nationalisme waarbij wordt uitgehaald naar ‘verraders’ en ‘samenzweerders tegen de natie’. De ironie is dat het Griekse kapitalisme (de heersende klasse) net diegene is die akkoorden sluit met het neokolonialisme van de trojka. Dat is geen uniek gegeven voor Griekenland, het is een centraal kenmerk van hoe het globale kapitalisme functioneert. De zwakkere burgerlijke klassen overleefden historisch gezien steeds door machtige burgerlijke klassen uit te kiezen als ‘beschermheren’.
In de ‘revolutie’ van Gouden Dageraad en haar ‘vernietiging’ van het establishment is geen rol weg gelegd voor de miljoenen arbeiders, onderdrukten en jongeren. Neen, deze ‘revolutie’ moet het werk zijn van een ‘nationalistische voorhoede’ naar het model van Mussolini, Hitler en het kolonelsregime in Griekenland (1967-74). De rol van Gouden Dageraad zal zich beperken tot een contrarevolutionaire rol waarin het hoogstens een dodelijke bondgenoot voor het leger en andere reactionaire staatskrachten kan zijn.
Met betrekking tot de kwestie van de Griekse crisis en het besparingsbeleid komt de positie van Gouden Dageraad erop neer dat het pleit voor het heronderhandelen van het memorandum. Er wordt niet opgeroepen tot het niet afbetalen van de schulden, want de partij wil geen confrontatie met het Griekse kapitaal dat als locomotief voor de economie wordt gezien. Het Griekse kapitaal anderzijds wil geen confrontatie met de bazen in Duitsland, de EU, de VS,…
Falen van links
De opkomst van Gouden Dageraad – en meer algemeen van racisme, nationalisme, extreemrechts en neofascisme in Europa en daarbuiten – is ook het resultaat van het falen van de linkerzijde om te antwoorden op de dringende behoeften van de arbeiders in de diepste crisis van het kapitalisme sinds decennia en ook van de bijhorende nederlagen van de beweging.
In Griekenland was er een onderschatting van Gouden Dageraad en de gebaren. De linkerzijde beperkte zich vaak tot het veroordelen van gewelddadige aanvallen, tot het wijzen op de historische ervaring met het fascisme of zelfs tot het aannemen van een ‘humanitaire’ benadering in plaats van een internationalistisch klassenstandpunt over migratie.
Bovendien heeft de politieke afwezigheid van de linkerzijde in de meest achtergestelde wijken een vacuüm gecreëerd waar Gouden Dageraad op kon inspelen met een dagelijkse activiteit in deze buurten. Er was ook het kunstmatige idee dat een betoging door deze wijken zou volstaan om Gouden Dageraad er te verjagen.
De ergste fout was de weigering van de grote linkse krachten om gemeenschappelijke comités op te zetten van Grieken en migranten om de gezamenlijke problemen samen aan te pakken en samen te strijden. De verenigde kracht van de linkse partijen en organisaties werd nooit ingezet om initiatieven en acties te ontwikkelen om de arbeiders en jongeren, waaronder vluchtelingen en migranten, te verenigen.
Hoe kunnen we Gouden Dageraad stoppen?
Xekinima is al jarenlang actief in de strijd tegen racisme en fascisme. We riepen al op tot een verenigd front van de linkerzijde, de vakbonden en bewegingen nog voor Gouden Dageraad zich kon vestigen als partij met verkozen parlementairen. De situatie vandaag is nog ernstiger. Er is een grote antifascistische inspanning nodig. De verenigde deelname van de linkerzijde daaraan is van groot belang. We hebben regelmatig concrete voorstellen daartoe gedaan, nog voor de grote electorale vooruitgang van Gouden Dageraad.
Na de verkiezingen stelde Xekinima voor om volgende stappen te zetten: het creëren van antifascistische comités in alle wijken, werkplaatsen, scholen en universiteiten; het opzetten van zelfverdedigingsgroepen in die wijken die gevaarlijk zijn geworden voor linkse activisten of antifascisten; een campagne om de dagelijkse propaganda van de neofascisten in de wijken te beantwoorden; verenigde strijd van Grieken en migranten om de gemeenschappelijke problemen aan te pakken.
We stelden aan de vakbonden voor om leden van neofascistische groeperingen en Gouden Dageraad in het bijzonder uit te sluiten. Dit werd na de val van de militaire junta in de jaren 1970 een traditie op de werkvloer en in de studentenvakbonden. Het is belangrijk dat dergelijke beslissingen door de vakbondsafdelingen worden genomen om meteen ook hun eigen strijd vandaag en morgen te beschermen.
Er werden in een aantal buurten van Athene en andere steden effectief antifascistische comités opgezet. Xekinima heeft bij een aantal van deze comités zelf het initiatief genomen. Het valt op dat lokale activisten van de verschillende organisaties deze inspanningen ondersteunen. Daarnaast heeft de lerarenvakbond een belangrijke rol gespeeld in een aantal buurten. Er werd officieel beslist om het thema van antifascisme naar voor te brengen in de scholen.
De grootste linkse partijen (Syriza en de KKE) hebben jammer genoeg de dringendheid van het probleem niet ingezien. De KKE treedt op haar traditionele sectaire wijze naar buiten. Syriza stelde dat er nood is aan antifascistische acties maar nam geen initiatieven in die richting, er waren enkel initiatieven door sommige componenten van Syriza. Maar het centrale secretariaat van Syriza heeft recent wel beslist om haar positie te veranderen en is nu voorstander van antifascistische comités.
Daarnaast zijn er ook nog andere kleinere linkse organisaties die ofwel het belang van antifascistische strijd niet inzien ofwel in comités zodanig werken dat ze de beweging tegenwerken in plaats van ze te helpen.
Historisch gezien vindt het fascisme steeds een vruchtbare voedingsbodem in tijden van besparingen, massale armoede en werkloosheid. Dat is waarom het belangrijk is om onze campagnes tegen fascisme te koppelen aan een programma tegen besparingen en tegen de kern van het probleem: het kapitalistische systeem. Het kapitalisme zal als laatste strohalm niet aarzelen om beroep te doen op een dictatoriaal regime. De kapitalisten zullen niet zomaar de macht overdragen aan fascistische krachten als Gouden Dageraad, maar ze zullen dergelijke groepen wel gebruiken als hulpmiddel voor het leger, de oproerpolitie,… Het is een dodelijk wapen tegen arbeidersorganisaties. De Griekse arbeidersklasse is absoluut niet verslagen, maar politieke fouten kunnen net zoals in Duitsland in het verleden leiden tot nederlagen.
De Griekse linkerzijde moet geduldig het fenomeen van migratie uitleggen. Wiens fout is het dat er achtergestelde buurten zijn met armoede en dakloze migranten? We moeten uitleggen dat dit fenomeen zal blijven bestaan zolang er armoede, honger en oorlog is. Als we dit op een correcte manier aanbrengen, kunnen we ook delen van de samenleving bereiken die voorheen door de propaganda van Gouden Dageraad waren beïnvloed. Griekenland is overigens een land waarvan de bevolking zelf een aantal migratiegolven kende, de jongeren proberen vandaag ook andere oorden op te zoeken omwille van de crisis.
Het is belangrijk om een socialistisch programma naar voor te brengen. Het is belangrijk om geduldig uit te leggen van waar de crisis en de besparingen komen. De echte standpunten van Gouden Dageraad moeten steeds opnieuw uitgelegd worden. De partij is niet tegen het memorandum, zoals het probeert te laten uitschijnen, maar vooral tegen de arbeidersmobilisaties en tegen het verzet tegen de besparingen.
Het is belangrijk om alle besparingen te bestrijden, om middelen te eisen voor de noden van de samenleving en niet van de bankiers. De staat moet zo worden georganiseerd dat de netwerken van drughandelaars en mensensmokkelaars worden aangepakt en niet de slachtoffers ervan. Er is nood aan een gerechtelijk systeem dat optreedt tegen alle agenten die meewerken met racistische daden of met neofascisten. Dit moet allemaal gekoppeld worden aan een geplande, democratisch gecontroleerde economie op basis van de behoeften van de overgrote meerderheid van de bevolking en niet die van een handvol families en grote multinationals.
De Grieken moeten weigeren om de schulden terug te betalen. Ze moeten opkomen voor de nationalisatie van het financiële stelsel en van alle strategische eenheden en grote bedrijven. Deze nationalisatie moet onder democratische arbeiderscontrole met absolute transparantie. Zo’n oplossing zou een inspiratie zijn voor andere arbeiders die doorheen Europa opkomen tegen het besparingsbeleid. Het zou het begin vormen voor een socialistische confederatie van Europa waarmee een einde wordt gemaakt aan het nachtmerriescenario van een kapitalistisch Europa dat enkel verenigd is door armoede en werkloosheid.
Analyse door Amalia Ioizidou