Lokale verkiezingen 14 oktober. Stop de neoliberale stadspolitiek
“Wij willen werk, huisvesting en diensten. Niet de mooi verpakte lege doos van de citymarketing”
De afgelopen jaren zijn de tekorten op vlak van huisvesting, onderwijs, gezondheidszorg, kinderopvang,… toegenomen. Gemeentebesturen met verschillende samenstellingen voeren allen een neoliberaal beleid dat meer aandacht heeft voor citymarketing dan voor de noden van de gewone bevolking. We spraken met Bart Vandersteene, lijsttrekker voor Rood! in Gent, en Anja Deschoemacker, lijsttrekker voor Gauches Communes in Sint-Gillis, over hoe linkse socialisten tegenover het gemeentebeleid staan.
In tal van steden zijn er prestigeprojecten waarvan je wel kan zeggen dat de middelen beter konden besteed worden. Maar hebben deze projecten niet de verdienste dat de stadscentra er toch beter uitzien?
Bart: “Het doel van citymarketing is inderdaad om de indruk van verbetering te wekken en vooral het centrum van de stad aantrekkelijker te maken. Het stadscentrum is niet langer een grijze zone waar er niets gebeurt. Met tal van evenementen en bezienswaardigheden is er een zekere dynamiek. Maar dat is er niet zozeer op gericht om het ons aangenamer te maken. Het doel is vooral om privékapitaal aan te trekken, onder meer op het vlak van huisvesting en toerisme.
“De prijzen om in het stadscentrum te wonen, worden onbetaalbaar voor gewone werkenden die moeten uitwijken naar de randwijken of de voorsteden. En daar gebeurt er nog steeds niets. De hoge prijzen om te huren of te kopen in de binnenstad leiden tot een grotere dualiteit tussen een kleine toplaag voor wie de stad nog toegankelijk is en de rest van de bevolking. Maar de hoge prijzen zetten tegelijk ook druk op alle huisvestingsprijzen. Wie niet rijk is, moet zich tegenwoordig erg diep in de schulden steken om iets te kunnen kopen.
“De georganiseerde evenementen zijn overigens ook steeds meer op een rijker publiek gericht, met inkomgelden of onbetaalbare prijzen als je iets wil eten of drinken. Het argument dat dit ten minste de middenstand ten goede komt, gaat niet op. Hoeveel winkels of horecazaken in het stadscentrum maken vandaag geen deel uit van een keten of een groep?
Anja: “Projecten voor stadsvernieuwing en -verbetering zijn nodig. Je moet maar eens de staat van de straten en de huizen in de woonwijken van de gewone Brusselaars bekijken. Maar de prestigeprojecten dienen niet voor de bevolking van Brussel zelf en ook niet om de noden van die bevolking op te lossen. Integendeel, stadsvernieuwing zoals het nu wordt toegepast, dient om een deel van die bevolking – het armste deel, wel te verstaan – uit de wijken weg te jagen om plaats te maken voor de projecten van de bouwpromotoren. Gezien de stad nu reeds vrij volgebouwd is, kan het aantrekken van “een betere bevolking” enkel indien die “slechtere bevolking” wijkt.
“De problemen van de bevolking van de Brusselse gemeenten zijn goed gekend: hoge werkloosheid en hoge armoede, gecombineerd met hoge prijzen voor huisvesting, ook voor huurwoningen van slechte kwaliteit. De bevolkingsgroei zet een grote druk op de woningmarkt en de prijzen. De gemeenten en het Brusselse Gewest waren de afgelopen 20 jaar met andere prioriteiten bezig. Het resultaat is absurd: aan de ene kant is er een tekort aan betaalbare woningen, aan de andere kant een enorme leegstand. In het Brusselse Gewest staat er 1,2 miljoen vierkante meter kantoorruimte leeg, bijna 10% van alle kantoorruimte. Dat komt overeen met 12.000 appartementen van 100 m². Het tekort aan dergelijke appartementen leidt er vandaag toe dat je er al gauw minstens 800 euro per maand voor moet betalen. Waar wachten het Gewest en de gemeenten op om de leegstaande ruimte aan te slaan?
Campagnes voor de gemeenteraadsverkiezingen beperken zich veelal tot discussies over losliggende stoeptegels of een gebrek aan parkeerplaatsen. Kan op het gemeentelijke niveau wel een verschil gemaakt worden?
Anja: “Het is op het vlak van de gemeente niet anders dan op andere niveaus. Het gaat erom welke politieke keuzes gemaakt worden, waar je in de uitgaven de prioriteit legt en waar je de inkomsten gaat zoeken. Gemeenten hebben zeer ruime bevoegdheden, overigens ook op vlak van het heffen van belastingen, het maken van publieke investeringen (de gemeenten staan in voor bijna 50% van alle openbare investeringen), het creëren van diensten aan de bevolking,…
“Als Marino Keulen van Open VLD in De Standaard beweert dat lokaal beleid niet zoveel met ideologie te maken heeft, dan liegt hij. De gemeentelijke bevoegdheden worden uiteraard beperkt door politieke keuzes op hogere niveau’s, maar daar vinden we dezelfde partijen terug. Bovendien kan een gemeente het voortouw nemen in de strijd tegen het besparingsbeleid en kan de bevolking daarvoor gemobiliseerd worden. Van de gevestigde partijen moeten we dat niet verwachten, ook op lokaal vlak moeten we een oppositie tegen het besparingsbeleid opbouwen. Dat zal belangrijk zijn want de komende jaren zal de besparingspolitiek in de gemeenten een versnelling hoger schakelen.
Bart: “Voor ons gaan de verkiezingen over de meest dringende en belangrijkste noden van de meerderheid van de bevolking: werk, huisvesting en openbare diensten zoals onderwijs, kinderopvang,… Een stadsbestuur kan op al die punten een verschil maken.
“Neem nu onze eis van een degelijke en vaste job voor iedereen. Een stad of gemeente kan beginnen door zelfs jobs te creëren in bestaande en nieuwe openbare diensten. Een stad kan campagne voeren om een “interimvrije stad” te worden, waarbij onzekere contracten in de stedelijke diensten verdwijnen en tevens wordt opgekomen voor het bestrijden van tijdelijke jobs in de private sector. Het is toch niet normaal dat er in Gent in de grootste bedrijven zoals Volvo meer tijdelijke dan vaste contracten zijn? En dan hebben we het nog niet over de onderaannemers… Interim en tijdelijke contracten hebben geen toegevoegde waarde voor de gemeenschap, enkel voor de werkgevers die verschillende groepen werknemers tegen elkaar kunnen uitspelen, sneller kunnen afdanken en gemeenschapsmiddelen gebruiken waarmee onzekerheid voor jonge werkenden wordt georganiseerd.
“De stad kan ook een voortrekkersrol spelen in het uitbouwen van nieuwe diensten. Er zijn genoeg noden, in Gent alleen is er een tekort van 1.000 plaatsen in de kinderopvang. Maar er zouden ook betaalbare wijkcafetaria’s kunnen komen zodat we een terrasje in eigen buurt kunnen doen zonder naar het stadscentrum te moeten gaan waar we vervolgens 2,5 euro voor een pintje of een koffie moeten betalen. Sociale restaurants, fietsherstelplaatsen,… er zijn mogelijkheden en noden genoeg om de openbare dienstverlening uit te breiden.
Is dat niet onrealistisch? De komende jaren zullen er nog minder middelen zijn als gevolg van de crisis en socialisten pleiten er vervolgens voor om meer uit te geven…
Bart: “We vertrekken van de behoeften, van wat nodig is voor de meerderheid van de bevolking en niet van de steeds kleiner wordende marges binnen dit systeem. Diegenen die ons vertellen dat er geen middelen zijn of dat een ander beleid niet mag ‘van Europa’, zijn vaak dezelfde politici die zelf ook in het Vlaams Parlement of het partijbureau zitten maar daar niets hebben gedaan om pakweg de notionele intrestaftrek tegen te houden. Het foefje dat een ander beleidsniveau verantwoordelijk is, moet doorprikt worden. Dezelfde politici van dezelfde partijen zitten op alle niveau’s om hetzelfde besparingsbeleid te voeren. De partij van Termont en Janssens is in de Vlaamse regering verantwoordelijk voor de besparingen bij De Lijn, ze moeten dan niet doen alsof zij niets met de afbouw van de dienstverlening te maken hebben.
Anja: “Het klopt natuurlijk wel dat we niets cadeau zullen krijgen. Het is altijd gemakkelijker de middelen te zoeken bij de grote meerderheid door allerlei gemeentelijke taksen en boetes dan het is om de elite te laten bijdragen. Voor de gewone bevolking is uitwijken naar belastingparadijzen immers geen optie. Er worden grote winsten gemaakt in dit land, maar de werkgevers en grote aandeelhouders zullen ons die rijkdom niet op een schaaltje aanbieden. We zullen met de gemeenschap controle moeten krijgen op de bestaande rijkdom. Sleutelsectoren als energie of het bankwezen mogen we niet aan de willekeur van de private winsthonger overlaten, ze moeten in publieke handen komen.
Toen er in Liverpool in de jaren 1980 een socialistisch bestuur was, werd die stad omgevormd tot een bouwwerf. Een lezersbrief in een lokale krant stelde naar aanleiding van de mediacampagne tegen het bestuur: “Ik weet niet wie die Leon Trotski was, maar te oordelen naar het aantal huizen die gebouwd zijn in Liverpool moet het een bouwvakker geweest zijn.” Hebben de linkse socialisten ook in ons land bouwplannen?
Bart: “Ja zeker. Niet omwille van bakstenen in onze maag, maar omdat er een grote behoefte is aan betaalbare en degelijke huisvesting. In Gent alleen staan er 7.500 mensen op een wachtlijst voor een sociale woning. Dat is ook ongeveer het aantal sociale woningen dat de afgelopen 18 jaar bij iedere campagne werd beloofd door de partijen die vanuit het bestuur in deze periode welgeteld 750 woningen lieten bouwen…
“Wij pleiten voor een stedelijk bouw- en renovatiebedrijf dat sociale woningen bouwt. Door zelf ook de bouw in handen te nemen, wordt de standaard inzake kwaliteit opgetrokken en is het mogelijk om bij de bouw te werken met goede jobs. Eindelijk voldoen aan de nood van 7.500 degelijke sociale woningen in Gent, zou niet alleen de wachtlijsten wegwerken maar ook een trend zetten voor de private sector waar de prijzen zouden dalen.
“Dat is een totaal andere benadering dan wat we vandaag zien. Huursubsidies voor wie uit de boot dreigt te vallen, kunnen sympathiek overkomen. Maar in feite komt dit neer op het subsidiëren van hoge prijzen die dankzij de subsidies ook betaalbaar moeten worden voor mensen met een laag inkomen. Een massaal programma van betaalbare sociale huisvesting zou integendeel leiden tot lagere prijzen. De Oostenrijkse stad Wenen is tot op vandaag de grootste eigenaar van woningen in Europa nadat in de jaren 1920 door de socialisten een stedelijk bouwbedrijf werd opgezet om massaal sociale woningen te bouwen.
Anja: “In Liverpool kwam het verkozen bestuur haar verkiezingsbeloftes na. Hier komen de ene verkiezingscampagne na de andere dure beloftes, waarvan er dan niets in huis komt. Het Brussels Gewest heeft in haar regeerakkoord een streefdoel gezet van 15% sociale woningen tegen 2020 tegenover een realiteit van 9 à 10 % nu. Dat wil zeggen dat er tegen 2020 meer dan 34.000 sociale woningen moeten bijkomen. Voor Sint-Gillis met 8,5% sociale woningen betekent dat 1.717 nieuwe woningen tegen 2020, voor Elsene of Ukkel, beide met 4% sociale woningen, ligt dat rond de 5.000.
“De gemeenten zijn aan het einde van hun mandaat en het gewestelijk bestuur heeft geen twee volle jaren meer te gaan. Zelfs indien het huidige ritme gevoelig wordt opgedreven, zal die 15% tegen 2020 niet gehaald worden. En dat terwijl 15% sociale woningen absoluut niet volstaat: 34.000 nieuwe woningen voor meer dan 50.000 mensen die een woning aanvragen, de te verwachten nieuwe inwijkelingen tussen nu en 2020 niet inbegrepen. Ook niet inbegrepen zijn al die gezinnen die niet op de wachtlijsten staan vanwege zinloos terwijl ze wel te veel betalen voor huisvesting van soms bedenkelijke kwaliteit.
Linkse socialisten houden zich dus met het grotere kader bezig. Maar wat met de zogenaamd kleinere problemen zoals netheid op straat of losliggende tegels en straten in slechte staat?
Anja: “Slecht onderhouden straten die er vies bijliggen in de volkse woonwijken zijn juist de andere kant van de medaille van de prestigeprojecten en de budgetten die gaan naar citymarketing die enkel de toeristische trekpleisters in het zonnetje zetten, naar allerhande commerciële projecten als het zoveelste shoppingcenter… De slechte staat van bepaalde wijken wordt dan op andere momenten weer gebruikt als argument om die wijken te “verbeteren”. Dat is voor de politici van de gevestigde partijen een term die dient om het proces van sociale verdringing te verbloemen. “Verbetering” betekent doorgaans dat de armere bevolking plaats moet maken voor gezinnen met hogere inkomens. Het socialistische bestuur van Liverpool in de jaren 1980 bouwde niet alleen sociale woningen, maar verbeterde ook de werkomstandigheden van het gemeentepersoneel om met bijkomend personeel ook voor meer openbare netheid en onderhoud van openbare infrastructuur te kunnen zorgen.
Bart: “Het is verkeerd om zaken als netheid als geïsoleerde of onbelangrijke problemen te zien. De netheid in Gent is er sinds de gedeeltelijke privatisering van Ivago eind jaren 1990 niet op vooruit gegaan. Vuilzakken werden toen duurder en om sluikstorten tegen te gaan, werd het aantal publieke vuilbakken afgebouwd: we worden aangemoedigd om alle afval mee naar huis te nemen en daar in de vuilzak te gooien. Afvalophaler Ivago is nu goed voor 3,5 miljoen euro aan inkomsten van de gele vuilzakken [voor het restafval]. Het stemt ook ongeveer overeen met de winstcijfers van Ivago. Dat geld gaat grotendeels naar dividenden voor de stad en de private aandeelhouders, zoals Suez. Het is mogelijk om huisvuilophaling terug gratis te maken zonder dat dit de gemeenschap iets zou kosten, alleen de private aandeelhouders zouden verliezen. Maar moeten aandeelhouders echt winst maken op het afval dat ze ons eerst verkocht hebben?
“Gratis huisvuilophaling en het garanderen van een vuilbak op iedere straathoek aangevuld met containerparken in alle wijken, zou het sluikstorten grotendeels stoppen. Maar dat gaat in tegen het liberale stadsbeleid waar enkel oog is voor de winsten van de private aandeelhouders en de verantwoordelijkheid voor de overlast van het liberale beleid naar de slachtoffers van dat beleid wordt doorgeschoven.
Wat is de ambitie van de verkiezingsdeelname van Rood! in Gent?
Bart: “Rood! heeft de ambitie om een brede linkse kracht te vormen en dus willen we met deze campagne de linkerzijde versterken. Dat zou gemakkelijker geweest zijn in een eenheidsinitiatief met ook PVDA, linkse kartels zouden meer verkozenen opgeleverd hebben. Een enthousiaste campagne waarmee we Rood! op de kaart zetten, kan de mogelijkheid van een eengemaakte linkse campagne in 2014 versterken. Er zijn ook in ons land mogelijkheden voor links. De nationale grenzen lijken mij niet van die fundamentele aard te zijn dat wat in Nederland met de SP of in Frankrijk met Mélenchon kon, hier niet zou kunnen.
“In Gent wordt geschermd met het argument dat we na de gemeenteraadsverkiezingen de meest links mogelijke coalitie zullen krijgen onder leiding van het kartel SP.a-Groen dat in Gent ‘samen’ naar de kiezer trekt. Nochtans zal dat beleid niet anders zijn. De economische crisis zal tot besparingen leiden, de politiek van citymarketing zal verder boomen maar een groeiende laag van de bevolking zal zich vragen stellen bij de lege doos die onder de mooie verpakking zit. We mogen de oppositie tegen het beleid niet overlaten aan de rechterzijde, er is nood aan een sterke linkse oppositie die het verzet organiseert. Dat is de uitdaging waar Rood! voor staat.
Wat is de ambitie van Gauches Communes in Sint-Gillis, Jette, Elsene en Anderlecht?
Anja: “Net als Rood! in Vlaanderen zien de deelnemende organisaties en individuen van Gauches Communes de voornaamste ambitie in het versterken van het linkse kamp. De creatie van een brede formatie die de eisen van de arbeidersbeweging en sociale bewegingen ernstig neemt en bereid is zich in de strijd te gooien om die belangen te verdedigen, zal een noodzakelijke stap zijn om uit de impasse van het kapitalisme in crisis te raken, uit de vicieuze cirkel die steeds verdergaande verarming en uitzichtloosheid voor steeds bredere groepen in de samenleving betekent.
“Gauches Communes komt in vier Brusselse gemeenten op om het idee van een brede, democratische functionerende linkse formatie te populariseren, maar ook om in die gemeenten de bestaande linkse krachten te versterken om in de komende periode de oppositie tegen het gemeentelijke besparingsbeleid aan te gaan. Een nog bredere samenwerking was nog beter geweest. Maar bij gebrek aan bereidheid en een afwachtende houding bij potentiële bondgenoten, was het ook geen optie om gewoon te wachten. Gauches Communes blijft natuurlijk wel open voor discussie over bredere samenwerking in het kader van campagnes tegen het besparingsbeleid of andere vormen van protest en zal niet nalaten om daar zelf initiatieven voor te nemen.
Interview uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
