Nederland. Brede mobilisatie nodig! Voor een strijdbare en democratische vakbeweging

Het kabinet Rutte is als gevolg van de eurocrisis van plan om bovenop de aangekondigde 18 miljard nog eens 4 miljard extra te gaan bezuinigen. En dat op een moment waarbij er sinds augustus maandelijks zo’n 3000 ontslagaanvragen bij zijn gekomen, de inflatie al maandenlang op 3% staat en de economie tot stilstand is gekomen of licht krimpt. Openlijk wordt de aanval op de zieken en zwakkeren in de samenleving ingezet en nu liggen vooral de rijks- en gemeenteambtenaren onder vuur.

De bezuinigingen op het Openbaar Vervoer, die zoals alle afbraakmaatregelen eufemistisch “hervormingen” worden genoemd, hebben terecht tot verzet geleid in de drie grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag.

Alleen zijn de acties tot nog toe niet succesvol geweest. Een verbreding ervan is noodzakelijk en een algemene oproep tot actie tegen het bezuinigingsbeleid dat de rekening eenzijdig legt bij werknemers en uitkeringsgerechtigden en de rijksten ongemoeid laat.

Verzet tegen dit kabinet is des te noodzakelijker, omdat deze ‘helden’ die Nederland wel eens terug gingen geven aan de Nederlanders, toch vooral bezig zijn onze spaarcentjes op ondemocratische wijze in de zakken van het grootkapitaal over te hevelen.

Inmiddels heeft elke belangengroepering of maatschappelijke instelling wel op het Plein in Den Haag of elders (zoals bv de huisartsen in de RAI) geprotesteerd tegen de onzinnigheid en onzaligheid van de diverse plannen. Maar de belangrijkste katalysator om deze protestbeweging te bundelen staat verdoofd aan de zijlijn toe te kijken, met haar armen over elkaar. Geen woord van Jongerius, voorzitter van de vakbondsfederatie FNV, over behoud van werkgelegenheid als de banken miljardenwinst koppelen aan massaontslagen. Terwijl de inkomens boven de 100.000 euro er ruim 6 procent op vooruitgingen, het aantal miljonairs en miljardairs in Nederland weer is gestegen, vindt de vakbondstop dat wij met minder dan de prijscompensatie genoegen moeten nemen (nl. 2,5%).

Het is deze zwakte, het gebrek aan oppositie, die het de regering-Rutte mogelijk maakt haar eenzijdige pakket aan draconische verslechteringen door te voeren. Ze gaat er vanuit dat de vakbeweging nu zo verdeeld en verzwakt is dat ze niet in staat is zich doeltreffend te verweren tegen de aanval op haar verworvenheden.

En in alle eerlijkheid moet worden gezegd dat de meeste vakbondsleiders, met name die van PvdA-huize, door hun terughoudendheid in woord en daad, eraan bijdragen dat er een gevoel van machteloosheid en fatalisme is ontstaan. De antivakbondspropaganda van de laatste 20 of 30 jaar heeft een indruk achtergelaten. Zelfs sommige strijdbare collega’s zijn meegegaan in de gedachte dat vakbonden ‘onpopulair’ zijn. Dit wordt nog versterkt door de toplaag van de vakbond, die normaal gesproken reageert met achterkamertjesoverleg en vertragingstactieken, in plaats van erop te vertrouwen dat de arbeidersbeweging reageert als er een dringende oproep tot actie ligt.

De vraag die moet worden beantwoord is: zijn we, als vakbeweging, in staat onze leden en sympathisanten te mobiliseren. Als we naar de laatste grote vakbondsdemonstratie kijken, die op het Museumplein in 2004, dan is het antwoord simpel. Met vereende krachten: JA!

De moraal was toen veel slechter. Illusies in de zegeningen van het kapitalisme vele malen sterker. Maar toch was er een geweldige regionale staking in Rotterdam waar 45.000 mensen aanwezig waren en meer dan 300.000 demonstranten in Amsterdam.

Dat bevestigt onze opvatting dat, op de juiste wijze georganiseerd en geleid, de vakbonden de belangrijkste kracht zijn om de regering te verslaan, door alle getroffenen in de samenleving te mobiliseren en achter haar banier te verzamelen. Maar het is juist vanwege het vasthouden aan het “gepolder” door de vakbondstop, dat dit niet van de grond komt.

Al bij voorbaat gaat de vakbondstop er van uit dat bij economische crisis werknemers moeten inleveren, omdat dalende winstgevendheid ‘slecht’ is voor bedrijven, dus slecht is voor de economie en dus slecht voor werknemers. Ziehier de cirkelredenering waar deze “werknemersvertegenwoordigers” zich in hebben laten vangen. En dus wordt er niet massaal gemobiliseerd.

Grootschalige bezuinigingen

Naast de 18 miljard die het kabinet Rutte wilde besparen, is er, als gevolg van de recessie waar Nederland (en de rest van Europa) in terecht is gekomen, nu sprake van een extra bezuinigingspakket van 4 miljard. Dit bovenop de al gestegen werkloosheid naar 435.000 mensen, oftewel 5,8% van de beroepsbevolking. Lager dan de meeste landen om ons heen, maar de stijgende lijn is onmiskenbaar. De belangrijkste aanjager is nota bene de overheid zelf, die de komende periode meer dan 17.000 banen schrapt en dat dan als excuus gebruikt om nog meer te bezuinigen.

Daarom lopen de ambtenaren en trendvolgers op dit moment voorop in het verzet tegen het kabinet en haar bezuinigingen. Omdat zij het hardst getroffen worden. En vandaar ook dat in de ABVA-KABO een verdere stap naar democratisering van de vakbond, door meer invloed van de leden op het reilen en zeilen van het hoofdbestuur en de werkorganisatie (de betaalde krachten), middels de zgn. bruggenbouwers succesvol is geweest.

Maar dit heeft nog geen koerswijziging in de vakcentrale FNV teweeg kunnen brengen. Nog steeds wordt er ingestemd met afvloeiingsregelingen van oudere werknemers en verlies van arbeidsplaatsen. Of wordt er zand in de ogen gestrooid met sociale plannen die bol staan van kreten als ‘van werk naar werk’-begeleiding, maar in de praktijk komt daar weinig of niets van terecht. Natuurlijk leven er ook nog illusies dat, net als in het verleden, deze recessie wel weer gevolgd zal worden door een opleving die alle problemen zal oplossen.

Tot op heden is er geen enkele reden om te verwachten dat het banenverlies en de economische neergang ten einde komt. Integendeel, de echte ellende moet nog beginnen. Het sociaal cultureel planbureau, allerlei economische deskundigen, struikelen over elkaar heen met doemscenario’s voor 2012 en verder. Uiteraard zal dit bij diegenen die nog werk hebben, leiden tot verzet tegen het schrappen van banen; doorwerken tot 67 en dergelijke, oftewel de planmatig georganiseerde armoede.

Daarom is een correct programma van de vakbonden om zich te weren tegen deze aanvallen, van cruciaal belang. Natuurlijk zal de rechter er bij worden gesleept om acties en stakingen te verbieden. Zullen er voorstellen worden gedaan om estafetteacties te houden, die wel zullen leiden tot stoom afblazen, maar vanwege de versnippering zonder een uiteindelijk succes zullen blijven. Daarom zullen er van tevoren in de bedrijven bijeenkomsten moeten worden belegd om de kwestie uit te leggen, onderlinge solidariteit moet worden georganiseerd. Evenals steuncomités onder de ‘gewone’ bevolking.

Dat is de manier om je te wapenen tegen de (kapitalistische) media en hun definitie van de “publieke opinie”.

Helaas hebben teveel vakbondsbonzen – en Jongerius en Van der Kolk zijn hierop geen uitzondering – het stakingswapen, dan wel het dreigen hiermee, gebruikt als hefboom in onderhandelingen om wat beperkte toezeggingen en ontoereikende concessies binnen te halen. Deze handelswijze is in de huidige omstandigheden ontoelaatbaar.

Uiteraard hoopt de regering de vakbeweging een stevige nederlaag in de schoenen te schuiven; in het pensioendebat, maar ook ten aanzien van het (al verslechterde) ontslagrecht, zodat ze daarna vrij spel heeft de overgebleven resten van de welvaartsstaat af te breken. Met andere woorden: het lot van zo’n 1,2 miljoen vakbondsleden staat op het spel.

Systeemcrisis

Zoals gesteld is de kwestie uiterst precair geworden door de deplorabele staat van het wereldwijde, Europese en Nederlandse kapitalisme. Miljoenen mensen zijn de dupe geworden van een neerwaartse spiraal van werkloosheid, armoede en onzekerheid. De OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) heeft berekend dat er in de ontwikkelde landen 40 miljoen mensen werkloos zijn, een verdubbeling ten opzichte van 2007-2008, toen de financiële crisis uitbrak. Mensen die noodgedwongen parttime of nauwelijks werken, zoals zwaar getroffen ZZP’ers (zelfstandigen zonder personeel), zijn hier niet eens in meegerekend.

De regeringen, legioenen van commentatoren en duizenden economische experts die het kapitalisme bewierookten, zijn nu volkomen de weg kwijt hoe deze economische crisis op te lossen, een crisis die de fundamenten van hun systeem ondermijnt. Sommigen proberen zelfs marxisten en socialisten te overtreffen in het beschrijven van het serieuze karakter van de crisis. Het is tegenwoordig onmogelijk een krant open te slaan, waarin niet wordt geschermd met de dreiging van een totale economische ineenstorting als we niet buigen voor de dictatuur van het financieringskapitaal. Het beste voorbeeld hiervoor is wel de discussie over de euro en de eurolanden.

Maar het is niet alleen een ‘financiële’ crisis, het is een crisis van het systeem als geheel. De financiële waanzin van de afgelopen 20 jaar van het neoliberale kapitalisme heeft dit gemaskeerd, maar er ook toe bijgedragen dat de wereldwijde organische crisis nu dieper, heviger en langdurig zal zijn. De oorsprong van deze crisis begon in de zeventiger jaren. Omdat toen in de productiesectoren niet voldoende winst meer kon worden gemaakt en de geaccumuleerde gelden stil kwamen te liggen, zocht het kapitalisme naar een uitweg in “financiële producten”. Dit kaartenhuis stort nu in.

De oorzaken van de crisis zijn meervoudig en komen voort uit de tegenstellingen van het kapitalisme zelf. Karl Marx zelf, die een uitstekende analyse van het systeem maakte, was altijd al zeer terughoudend om een enkele factor aan te wijzen als veroorzaker van een crisis.

Natuurlijk speelt de beperkte koopkracht van de consumenten een rol, evenals de kloof tussen arm en rijk die in de afgelopen 20 jaar enorm is toegenomen. Maar ook de huidige enorme aanvallen op de levensstandaard zijn grote factoren in de huidige crisis. Ook een daling van de winstvoet op de lange termijn, met name als er een scherpe terugval van winstgevendheid is in belangrijke sectoren, kan een factor zijn. Maar juist nu is dat geen oorzaak. Veel bedrijven bulken van het geld. Ze willen dat alleen niet investeren, omdat daar geen winst op te maken valt. Wat dan weer bijdraagt aan de crisis: geen investeringen betekent geen (extra) werkgelegenheid en dit draagt bij aan stagnatie. Zeker met het huidige inflatieniveau.

Het hele systeem, zoals Marx al uitlegde, is gebaseerd op productie voor winst en niet vanuit een sociale behoefte. En dus, als het kapitalisme geen winstgevende afzet kan vinden, loop het systeem vast. Dat is vandaag de dag aan de orde. Het zijn de tegenstellingen inherent aan het kapitalisme, tegenstellingen die in het verleden als onzin of overwonnen werden afgedaan door de zogenaamde kapitalistische economische experts. Die liggen aan de basis van deze crisis en veroorzaken een maatschappelijke nachtmerrie voor de arbeidersbeweging.

Wanhopige tijden. Wanhopige maatregelen

De houding van veel ‘Captains of Industry’ tegenover de regeringen die hen vertegenwoordigen valt nog het best te vergelijken met voetbalsupporters die hun ploeg zien verliezen en in wanhoop en woede de trainer beginnen uit te schelden, “hee sukkel, waar ben je nou helemaal mee bezig”. Vooral in de Eurozone wordt dit pijnlijk duidelijk. Regeringen hebben geen idee hoe hun nationale schuldencrisis te bestrijden. Zoals het plan van Merkel en Sarkozy om een vangnet van 1000 miljard of zelfs 2000 miljard euro te scheppen om Griekenland en andere landen te kunnen redden van speculanten op de obligatiemarkten. Nu al is duidelijk dat zelfs zo’n bedrag tekort schiet om alleen Griekenland en Italië te helpen, om nog maar niet te spreken van de gevolgen voor de landen die dat geld voor moeten schieten; met name Frankrijk begint nu de pijn al te voelen van stijgende rentelasten.

Aan de andere kant: een kat in het nauw maakt rare sprongen. In 1923 ging Duitsland kopje onder als gevolg van de terugbetalingen aan Frankrijk en Engeland onder het Verdrag van Versailles. Met als gevolg dat Frankrijk het Ruhrgebied bezette, wat leidde tot de Duitse revolutie van 1923, die door de arbeidersklasse gewonnen had kunnen worden als er een doortastende leiding aan het hoofd van de Communistische Partij had gestaan. Geschrokken en ‘verlicht’ door deze ontwikkelingen kwam toen vanuit de VS het Dawes-plan, dat tot een tijdelijke afbetaling van Duitslands schulden leidde. Door de crisis van 1929 viel deze opzet in duigen en leidde tot de opkomst van het nazisme en het aan de macht komen van Hitler. Een aantal kapitalistische commentatoren hebben al een parallel hiermee getrokken als de eurozone uit elkaar zou vallen.

Aan de andere kant vinden de huidige gebeurtenissen natuurlijk niet plaats in een vacuüm. In Griekenland, Italië, Spanje en Portugal is er al een enorm sociaal verzet tegen de afbraak van de levensstandaard en de miljardenbezuinigingen. In Griekenland leidde dit al tot een bijna prerevolutionaire massale opstand, die door het kapitalisme als zeer bedreigend wordt ervaren.

Daarom nemen de Europese kapitalisten meer en meer hun toevlucht tot parlementair Bonapartistische –lees dictatoriale- maatregelen, waarbij ze verkozen parlementen buitenspel zetten om de door hun gewenste maatregelen versneld af te dwingen. Het feit dat de nieuwe regering van Griekenland onder leiding van Papademos, zogenaamd een regering van nationale eenheid, op buitenlandse zaken en op Defensie(!) leden van de conservatieven heeft benoemd, voormalige aanhangers van het kolonelsregime, spreekt boekdelen. Dit moet gezien worden als een eerste stap om het verzet van de arbeidersbeweging desnoods met geweld te onderdrukken.

Keerpunt

Het gevolg van de crisis is wel dat links en rechts noodgedwongen zich openlijk uitspreken over de toekomst. Duidelijk is dat voor ons partijen als Groen Links, de PvdA, maar ook de SP aan de top burgerlijk kapitalistische partijen zijn geworden. De SP, die bij monde van Jan Marijnissen stelde dat het socialisme bezoedeld is en er voor pleitte Sociaaldemocraat plus te zijn, laat de linkse kiezer in de steek. Ook de vakbondsleiding, overigens net als de meeste leden op dit moment, ziet geen alternatief voor het kapitalisme. Een systeem dat ontelbare doden, twee wereldoorlogen en honderden kleinere oorlogen op zijn geweten heeft.

De arbeidersbeweging heeft haar eigen onafhankelijke vertegenwoordigers nodig. Democratisch gekozen, direct afzetbaar en zonder privileges. Met een levensstijl en inkomen vergelijkbaar met diegenen die zij moeten vertegenwoordigen. Want het staat vast dat we aan de vooravond van grote sociale schokken staan als gevolg van de kapitalistische crisis en haar pogingen om haar schulden op de rug van de arbeidersbeweging te plaatsen. In dat verzet zal een nieuwe laag van vechters en strijders voor het internationale socialisme ontstaan. Als enig mogelijk antwoord op de kapitalistische crisis. Ten behoeve van die 99% die al de gehele geschreven menselijke geschiedenis opdraaien voor de rijkdom van die ene procent.

Werknemersbelangen verdedigen!

In de discussie over de loonruimte van 2012 in de vakcentrale en de aangesloten bonden, werd gesteld dat er reparatieruimte voor de mislukte pensioen- en AOW-deal zou komen. In ieder geval bij Bondgenoten en de ABVA-KABO, die het onderhandelingsresultaat (AOW naar 67; geen compensatie voor zwaar werk; geen afschaffing van villasubsidie enz. enz.) hebben afgewezen.

Maar in de discussie over de loonruimte van 2012 was dit ver te zoeken.

Bij monde van Anja Jongbloed werd toegegeven dat we in 2009 ongeveer 4% loonruimte hebben laten zitten en in 2010 iets meer dan een half procent (gegevens CBS), maar dat was voor de hoge heren en dames geen reden om eerdere toezeggingen ook na te komen.

Al werd in hetzelfde stuk (evaluatie 2011) wel gesteld dat waar actief loonstrijd werd gevoerd er resultaten worden behaald en nieuwe leden ingeschreven.

Voor 2012 ligt er in feite een simpele rekensom, zoals die er altijd ligt: de gestegen arbeidsproductiviteit plus de inflatie van het jaar daarvoor. Oftewel 1,5% plus (volgens de laatste ramingen van het CPB) 3% = 4,5%. Dit om in 2012 koopkracht te behouden! Volgens de vakcentrale en de hoofdbestuurders is echter 2,5% het matje.

Omdat het crisis is. Omdat we moeten bezuinigen. Omdat ze eigenlijk ook niet weten hoe het verder moet en dus maar meeblaten in de kapitalistische mantra dat de banken gered moeten worden met geld van de burgers. In de hoop dat het straks weer beter gaat.

Elke maand verliezen in Nederland bijna 6000 mensen hun baan. En dus ook aanspraak op pensioen. Hoezo werkzekerheid? Hoezo fatsoenlijk inkomen? Waarom doorwerken tot 67, als je er voor je 60ste uit wordt geknikkerd omdat je “te duur” bent. Is dat ouderenbeleid? Daarom stellen wij als programma voor de vakbeweging voor:

• Vechten voor elke baan, niemand de poort uit!
• Herverdeling van arbeid met behoud van loon!
• Invoering automatische prijscompensatie!
• Nationalisatie onder arbeiderscontrole van bedrijven die massaontslagen aankondigen!

 

Artikel door Peter den Haan