Griekse premier Papandreou moet aftreden. Nationale eenheid om te besparen?
De Griekse premier Jorgos Papendreou moest afgelopen weekend aftreden. De regering die werd geleid door zijn partij, PASOK, moet plaats ruimen voor een regering van ‘nationale eenheid’. Deze nieuwe besparingscoalitie van PASOK en de Nieuwe Democratie zal instemmen met een nieuwe reddingsoperatie waarbij nog meer besparingen worden opgelegd en miljoenen Grieken dieper in de armoede worden geduwd.
Papandreou moest aftreden nadat hij voor onrust had gezorgd met zijn intussen ingeroepen beslissing om een referendum te organiseren over de EU-plannen met Griekenland. Kandidaten om de nieuwe regering te leiden, worden vooral gezocht bij figuren met een besparingsreputatie. Zo is er Lukas Papademos, voormalig ondervoorzitter van de Europese Centrale Bank, of nog Evangelos Venizelos, de minister van financiën. De nieuwe coalitieregering zal wellicht vervroegde verkiezingen organiseren, mogelijk in februari.
Het akkoord met de Trojka (ECB, EU en IMF) zou de Griekse regering 130 miljard euro aan leningen opleveren, een deel van de Griekse schulden zou worden afgeschreven en er zouden nog meer besparingen komen.
Economische groei: -15%
Het beleid van de trojka heeft de afgelopen drie jaar al gezorgd voor een economische inkrimping met 15%. De regering van PASOK voerde wetten door die de maatregelen van de trojka uitvoeren en die twee derden van de bevolking in armoede onderdompelt. De lonen in de publieke sector zijn al met zowat 50% afgenomen (in vergelijking met de lonen begin 2010). Het legale minimumloon zakt tot 500 euro per maand, maar als de collectieve onderhandelingen worden afgeschaft zal dit legale minimum niet langer bindend zijn voor de werkgevers. Meer dan 40% van de jongeren zit zonder werk. De trojka eist dat 250.000 personeelsleden uit de publieke sector aan de deur worden gezet, dat is meer dan een derde van alle personeel. Er komen nieuwe belastingen, besparingen op lonen en uitkeren,… Dat zal veel gezinnen honderden euro’s per maand kosten. Kinderen klagen op school dat ze honger hebben, sommigen vallen flauw van de honger. Ook de middenlagen die het voorheen relatief goed hadden, worden tot de bedelstaf veroordeeld.
Papandreou deed een wanhopig voorstel toen hij het idee van een referendum lanceerde. Het verzet van de Griekse bevolking tegenover het besparingsbeleid is immers bijzonder groot. Op 19 oktober was er de grootste 48-urenstaking uit de naoorlogse geschiedenis van het land. Op 28 oktober, de feestdag van ‘nationale trots’ waarbij parades de bezetting van Griekenland tijdens Wereldoorlog Twee herdenken, waren er anti-regeringsbetogingen. Op de parades was er protest tegen de regering.
Chantage
Het voorstel van een referendum was een poging om de bevolking te chanteren. Zij zouden de keuze krijgen om te stemmen voor ofwel het besparingsbeleid ofwel het faillissement van Griekenland dat vervolgens de Eurozone moet verlaten en eveneens tot miserie zou leiden.
De plannen voor een referendum kwamen zwaar onder druk te staan, de Europese leiders en Duitsland en Frankrijk in het bijzonder waren er niet mee opgezet. Ze keerden zich tegen het referendum omdat ze dachten dat dit ervoor zou zorgen dat de Griekse crisis uitbreiding zou kennen naar andere EU-economieën, het kwetsbare Italië in het bijzonder.
Als reactie op de voorgestelde chantage van de Griekse bevolking door Papandreou, kwamen Merkel en Sarkozy met hun eigen chantage af. Ze eisten dat het referendum zou gaan over de vraag of Griekenland deel wil uitmaken van de EU of niet. De volgende schijf van de garantie voor Griekenland, voor een bedrag van 8 miljard euro, werd bevroren om extra druk op Papandreou te zetten.
Binnen de heersende PASOK-partij was er grote verdeeldheid over het voorstel. Minister van financiën Evangelos Venizelos en andere sleutelfiguren uit de regering spraken zich publiek uit tegen het voorstel. Ze verklaarden op 4 november dat het referendum werd afgevoerd. Regeringsleden eisten het ontslag van Papandreou om plaats te maken voor een regering van ‘nationale eenheid’.
Dit werd Papandreou fataal. Hij overleefde op 4 november wel een vertrouwensstemming in het parlement, maar enkel op basis van de belofte dat hij de volgende dag naar de president zou trekken om zijn ontslag in te dienen en een regering van nationale eenheid voor te stellen onder leiding van een nieuwe (en niet verkozen) premier. Papandreou nam effectief op 5 november ontslag. Het maakt alvast duidelijk hoe diep de crisis aan de top van het Griekse politieke establishment en het establishment in het algemeen is.
Zondagavond gingen PASOK en de rechtse oppositie van Nieuwe Democratie, dat voorheen weigerde om een coalitie met PASOK te vormen, akkoord om een nieuwe regering te vormen onder leiding van een buitenstaander. Deze regering zou enkele maanden regeren om vervolgens nieuwe verkiezingen te houden. De coalitie zal bestaan uit de twee grote partijen aangevuld met twee kleinere partijen waaronder het extreemrechtse LAOS.
Aanhoudende propaganda
De Griekse arbeiders en de middenklasse stonden onder harde druk van de EU, het patronaat en de media. Ze werden verteld dat er geen andere keuze was dan het aanvaarden van nieuwe besparingen. Het enige alternatief was het verlaten van de eurozone en de EU met een nog grotere val van de levensstandaard als gevolg.
De belangrijkste linkse partijen, zoals KKE (Communistische Partij) en Syriza (alliantie van linkse krachten), brachten geen ernstig antwoord of alternatief op deze pro-kapitalistische propagandaslag.
Dit heeft een impact op het bewustzijn van veel Grieken. Een peiling gaf aan dat een grote meerderheid van de bevolking geen voorstander was van een referendum. De sfeer veranderde door de massale propaganda door de heersende klasse en haar massamedia. Een grote meerderheid van meer dan twee derden gaf aan voor lidmaatschap van de Eurozone te zijn. Slechts 15% stelde dat het beter zou zijn om de Eurozone te verlaten. Er waren verschillende peilingen met afwijkende cijfers, maar de algemene tendens is duidelijk.
De peilingen zijn eigenlijk een uitdrukking van de wanhoop in wanhopige tijden. Er is tegen beter weten in de hoop dat de nieuwe regering een uitweg zal vinden voor de diepe economische crisis. De meeste arbeiders zien geen uitweg en iedere mogelijke illusie in de nieuwe regering zal niet lang stand houden. Recente peilingen gaven steevast aan dat 90% tegen de besparingen van de PASOK-regering was, de nieuwe regering van ‘nationale eenheid’ zal dat besparingsbeleid gewoon voortzetten.
De Griekse arbeiders hebben sinds het begin van de crisis meermaals aangetoond dat ze bereid zijn om de strijd tegen de besparingen aan te gaan en dat ze willen opkomen voor een alternatief op het door crisis gekenmerkte systeem. Na dertien algemene stakingen, waarvan twee gedurende 48 uur, op minder dan twee jaar tijd, studentenacties, bezettingen van publieke gebouwen en scholen, een massale niet-betalingscampagne,… is dat wel duidelijk. De massale strijd kende een hoogtepunt met de 48-urenstaking van 19 oktober. Er kwamen toen 500.000-800.000 mensen op straat in Athene, de grootste naoorlogse vakbondsbetoging in Griekenland.
De bureaucratische vakbondsleiding heeft de enorme macht van de georganiseerde arbeidersklasse niet gebruikt om de PASOK-regering ten val te brengen, de besparingen te stoppen en op te komen voor een regering van de werkende bevolking. De vakbondsleiding heeft de afgelopen 18 maanden enkel tot actie opgeroepen als er grote druk van onderuit was. Er is geen plan of een strategie waarmee we tot een overwinning kunnen komen, laat staan dat er een politiek alternatief naar voor wordt geschoven.
Bezettingen en syndicale strijd
Sinds 19 oktober is er een vermindering van het aantal bezettingen en stakingsacties. Dit betekent niet dat de syndicale strijd niet langer op de agenda staat. Het is een tijdelijke pauze na maanden van hectische stakingsacties en andere massaprotesten. Jongeren en arbeiders zullen nu wellicht uitkijken naar andere manieren van verzet. De massale niet-betalingscampagne tegen de gezinsbelasting kan een tweede adem vinden, net zoals de massaprotesten rond milieuthema’s. De nieuwe golf van besparingen die wordt aangekondigd door de regering van ‘nationale besparingen’ zal onvermijdelijk leiden tot een nieuwe golf van syndicale strijd.
Een aantal vakbonden, waaronder die van gemeentepersoneel, leerkrachten in het lager onderwijs, spoorpersoneel, telecompersoneel, hebben hun banden met PASOK verbroken. Een deel van de vakbonden gaat in een meer radicale en strijdbare richting. Deze vakbonden hebben hun banden met PASOK verbroken, maar de leiders hebben daarom nog geen duidelijk actieplan voorgesteld. Met Xekinima roepen we de basismilitanten op om een volledige breuk met PASOK te bewerkstelligen en de basis te leggen voor een nieuwe arbeiderspartij met een socialistisch programma.
Xekinima verzet zich tegen de nieuwe regering van ‘nationale eenheid’. Dit zal een coalitie van nog meer besparingen en armoede zijn. Het beleid van de nieuwe regering zal hetzelfde zijn als het beleid dat tot nu toe werd gevoerd. Er is niets “positief” aan deze regering, behalve misschien dat de Nieuwe Democratie mee verantwoordelijk zal worden gesteld voor het besparingsbeleid waar de partij voor staat. Voorheen kon ND-leider Samaras op cynische wijze een populistische kritiek op de regering naar voor brengen met het argument dat PASOK zich niet genoeg verzette tegen de richtlijnen van de EU.
Ruimte voor links
Delen van de bevolking zullen mogelijk de illusie hebben dat het onder de nieuwe regering ‘een beetje beter’ zal worden. Die illusies zullen niet lang standhouden. De politieke situatie van de komende periode zal de linkse partijen een unieke en historische kans bieden om een beslissende rol te spelen. Om tot fundamentele verandering te komen, zullen echte en blijvende oplossingen voor de problemen moeten worden aangereikt. De linkerzijde kan dat enkel aanbieden indien er een socialistisch programma wordt aangenomen en er op beslissende wijze voor systeemverandering wordt gegaan. Tot nu toe hebben de traditionele linkse partijen zoals KKE en SYN (Synaspismos, de grootste kracht binnen Syriza) dat niet gedaan. De noodzaak om massabewegingen op te bouwen en te ontwikkelen gekoppeld aan nieuwe linkse krachten, stelt zich meer dan ooit.
Xekinima staat voor een socialistisch perspectief en beleid. Wij eisen dat de schulden niet worden afbetaald en dat er geen nieuwe besparingen komen. Xekinima wil een regering die de werkende bevolking, de verarmde middenlagen, de armen en de jongeren vertegenwoordigt. Zo’n arbeidersregering zou inzetten op jobs, betaalbare huisvesting, degelijk onderwijs met voldoende middelen, goede gezondheidszorg,… Daartoe moeten de sleutelsectoren van de economie onder democratisch publiek bezit en controle worden geplaatst.
Xekinima verwerpt het argument dat de Grieken nu eenmaal moeten inleveren op hun levensstandaard om in de eurozone te blijven. We verzetten ons ook tegen de illusies in een zogenaamd ‘progressief en nationaal’ muntbeleid, een illusie die ingang vindt bij delen van de linkerzijde. Er zijn geen oplossingen op nationale en kapitalistische basis. Wij staan voor een echt internationalisme – een arbeidersalternatief op de kapitalistische crisis en de besparingen doorheen Europa. Enkel met een perspectief van eengemaakte strijd met de arbeiders in de rest van Europa kunnen we een alternatief vinden op het Europa van het kapitaal, de bankiers en het IMF. Enkel dan kunnen we strijd voeren voor een socialistisch Europa.
Artikel door Andreas Payiatsos en Niall Mulholland