Voor een definitieve nationalisatie van Dexia als eerste stap naar een volledige publieke financiële sector

Dexia Bank België is nu in handen van de Belgische staat. Ook Frankrijk neemt een deel van Dexia over en de rest verdwijnt in een ‘bad bank’. Begin oktober werden ook de Deense Max Bank en de Griekse Protonbank door de overheid overgenomen. De koortsige interventies van de overheden wijst op een enorme zenuwachtigheid in de Europese politieke en economische kringen. Sommigen stellen dat er nood is aan een gecoördineerde Europese interventie om de bankensector met een injectie van 200 miljard euro belastingsgeld overeind te trekken.

De Belgische overheid vond begin oktober op een weekend tijd 4 miljard euro om Dexia Bank België over te nemen. Volgens premier Leterme en minister Reynders zal dit de belastingbetaler niets kosten: Dexia betaalt meteen een premie van 270 miljoen euro voor de waarborg voor de restbank, terwijl de jaarlijkse rentelast voor de lening van 4 miljard 160 miljoen zou bedragen. Er wordt gemakshalve aan voorbijgegaan dat die geleende 4 miljard wel moet worden afbetaald. Hiernaast engageerde de regering de gemeenschap tot een waarborg van 54 miljard euro voor de ‘bad bank’. Dat komt overeen met 15% van het Belgische bbp op zowat 5.000 euro per Belg.

Waarom bestaat er geen staatswaarborg voor betaalbaar wonen, gratis en degelijk onderwijs, betaalbare gezondheidszorg? Waarom worden de wachtlijsten in de zorg niet op een weekend weg gewerkt door er de nodige middelen voor te voorzien? Om de bankiers en speculanten te redden vinden de politici moeiteloos een ‘weekend politieke moed’. Voor de tekorten waarmee de rest van de samenleving wordt geconfronteerd, zijn er geen middelen.

Verliezen voor de gemeenschap

De beslissing om Dexia op te splitsen heeft verregaande gevolgen. Dat blijkt enkel al uit de lijst van grote aandeelhouders:

• Arco, de holding van de christelijke arbeidersbeweging, controleert 13% van de aandelen
• de Gemeentelijke Holding heeft 14% in handen
• verzekeraar Ethias is goed voor 5%
• de gewestregeringen hebben 5,7% en de federale regering eveneens 5,7%

Niet enkel de grote private aandeelhouders moeten een waardeverlies incasseren, ook alle niveaus van de overheid en de holding van de christelijke arbeidersbeweging betalen een zware prijs voor het meestappen in de neoliberale ideologie.

Het waardeverlies voor de federale regering en de gewestregeringen loopt op tot 2 miljard euro. Voor de 700.000 vennoten van Arco zou een oplossing worden uitgewerkt die overeenkomt met de staatswaarborg voor de spaargelden op spaarrekeningen. Het verlies van de Gemeentelijke Holding leidt in theorie tot een faillissement. Mogelijk zullen de gewesten en de federale regering inspringen. Maar voor de gemeenten betekent het alvast een financiële aderlating. Er zijn de dividenden die wegvallen (in 2008 goed voor 8,5 miljoen euro in Antwerpen) alsook het waardeverlies dat moet worden geboekt. Momenteel waardeert de Gemeentelijke Holding haar Dexia-aandelen nog op 8,26 euro, terwijl de waarde op de beurs is gezakt tot minder dan 1 euro. De gemeenschap zal een hoge prijs betalen, alleen is nog niet duidelijk welk niveau welk deel voor zijn rekening zal nemen.

Tenslotte heeft de regering de gemeenschap ook geëngageerd voor 54 miljard euro in de ‘bad bank’. Als daar iets fout loopt – de naam alleen wijst op het grote risico – komt de gemeenschap tussen. Onder de 200 miljard euro activa in deze ‘bad bank’ zit voor 12 miljard euro aan Zuid-Europese overheidsobligaties en 7,7 miljard euro rommelkredieten. Econoom Van de Cloot: “Als er alleen maar goede brokken zouden in zitten, waarom was de staatsgarantie dan nodig?”

De ratingkantoren zullen er vlug bij zijn om de kredietwaardigheid van België te verlagen nu een hoop onzekere kredieten door een staatsgarantie worden ondersteund. Het verhaal dat de gemeenschap aan een ‘bad bank’ zal verdienen, wordt in economische kringen niet ernstig genomen

‘Bad bank’ als opstap naar Grieks scenario?

In De Morgen noemt de culinaire specialist Yves Desmet de waarborgen voor de ‘bad bank’ een enorme gok: “Als het fout afloopt, dan zadelt deze regering de volgende generatie op met een vergelijkbare schuldslavernij als die in Griekenland of Ierland. Het is een gigantische gok om te nemen, het is niet meer of niet minder dan het op het spel zetten van een toekomst.”

Een Grieks scenario in België als gevolg van het uiteenspatten van een zeepbel van speculatie en krediet, dat is waartoe de ‘bad bank’ ons kan brengen. Even ter herinnering wat dit Griekse scenario concreet betekent: een verdubbeling van de werkloosheid, het gemiddelde inkomen van een Grieks gezin is de afgelopen vier jaar met 50% afgenomen, tal van nieuwe belastingen, de afschaffing van schoolboeken omdat deze onbetaalbaar zijn, 200.000 ambtenaren afgedankt,…

Cynische journalisten leggen de verantwoordelijkheid voor dat Griekse scenario bij de Grieken zelf. Steven De Foer van De Standaard Weekblad op 7 oktober: “Dat geweld, dat arrogant protest tegen de internationale instellingen, die vermoorde onschuld; alsof het hen allemaal slechts overkomen is. (…) Natuurlijk slaat het nergens op jarenlang corrupte politici te herverkiezen en mee te profiteren van zwartwerk, vriendjespolitiek, ambtenaritis en wanbeleid, en dat achteraf te huilen dat het jouw schuld niet was.” Het kapitalisme brengt inderdaad het slechtste in de mens naar boven. Zou De Foer bij een Grieks scenario in ons land mea culpa slaan omdat zijn krant de herverkiezing van de gevestigde politici steeds in de hand heeft gewerkt?

Wie volgt na Dexia?

Dexia heeft de dans geopend in deze tweede fase van de financiële crisis. Velen zagen het van ver aankomen, maar de verantwoordelijken deden alsof ze alles onder controle hadden. Dehaene zegt nu dat Dexia eerder een hedgefunds was, maar verklaarde enkele maanden geleden nog dat er geen vuiltje aan de lucht was.

De staatswaarborg voor de bad bank van Dexia (in ons land goed voor 15% van het bbp) is nog maar een begin. Wat indien straks ook andere banken volgen?

Het IMF schatte, voor de Dexia-episode, dat er 200 miljard euro nodig is om de bankensector te beschermen tegen de gevolgen van de schuldencrisis in de Eurozone. Hoeveel er nodig is wanneer na Griekenland ook Portugal, Italië en Spanje in de problemen komen, kan niemand echt schatten. Maar alles lijkt erop te wijzen dat we daar binnenkort wel een beeld op zullen krijgen. Hoeveel gemeenschapsgeld is men bereid te besteden om het vel, de rijkdom en de machtspositie van de grote aandeelhouders en speculanten van de financiële sector te redden?

Winnaars en verliezers

Ondanks het vele gemeenschapsgeld dat de banken in 2008 werd toegestopt, bleef dezelfde graaicultuur schering in inslag. Speculatie en topbonussen vormden de norm. Manager Mariani was in 2009 goed voor 1,95 miljoen euro en kreeg in 2010 bovenop zijn vaste loon van 1 miljoen euro een pensioensnoepje van 200.000 euro en een bonus van 600.000 euro. De man had ongetwijfeld hard gewerkt? Uit zijn hotelrekening – bij het Brusselse vijfsterrenhotel ‘Amigo’ – blijkt dat Dexia gemiddeld twee keer per week 185 euro moest betalen voor een overnachting van de topman. Ongetwijfeld zullen Mariani en Dehaene nu met een riante opzegpremie het gezonken schip verlaten.

De politici willen nu de ravage van de aasgieren opruimen met gemeenschapsgeld. Het puin wordt zorgvuldig gesorteerd in een ‘toxisch’ (lees: verlieslatend) deel voor de gemeenschap en een winstgevend deel dat nadien terug aan dezelfde aasgieren kan worden uitgedeeld. Terwijl de speculanten worden gered, zullen wij de factuur gepresenteerd krijgen via besparingen in de sociale zekerheid, gezondheidzorg, sociale en openbare diensten, onderwijs,…

De grote aandeelhouders hebben jarenlang rijkelijk dividenden geïncasseerd en hebben zich bewust als parasieten gedragen. Hun handlangers in de media en de politiek hebben de publieke opinie voorgelogen en sommigen verleid om met hun beetje spaargeld mee te doen aan het feest. Dat wordt nu aangegrepen om te stellen dat iedereen verantwoordelijk is, ook de goede huisvader die zich liet misleiden door de massale propagandacampagne.

De verantwoordelijken voor de speculatie, de grote aandeelhouders en managers, hoeven geen enkele schadevergoeding te ontvangen als ze door het publiek worden onteigend. Voor kleine aandeelhouders kan een vergoeding worden voorzien op basis van bewezen noden – wie had gehoopt om de lage pensioenen in ons land aan te vullen met de opbrengst van een paar aandelen willen we uiteraard niet nog dieper in de put te duwen.

Ook moeten de spaargelden en leningen van gewone werkende gezinnen gegarandeerd worden. De holding Arco wordt best ontbonden met schadeloosstelling voor de 700.000 vennoten die het slachtoffer werden van de deelname van het management van Arco aan het Dexia-casino.

Een socialistisch alternatief

De volledige en definitieve nationalisatie van Dexia als eerste stap naar een financiële sector in publieke handen en in democratisch beheer

De eerste bank die volledig in handen is gekomen van de staat is een feit. Minister Reynders stelt dat deze best een aantal jaren in overheidshanden blijft. In De Standaard komt op dat vlak tegengas van redacteur Guy Tegenbos:“bankieren is geen kerntaak van de overheid”. Het veilig bewaren van spaargeld en dit benutten om leningen te verschaffen aan wie bijvoorbeeld wil investeren in de aankoop van woning of aan de overheid om te investeren in publieke werken, dat zou dus geen kerntaak van de overheid zijn?

Het bank- en kredietwezen is te belangrijk om over te laten aan aasgieren die uit zijn op snelle winsten. Het klopt dat dit niet wordt opgelost door (ex-)politici aan te stellen om exact hetzelfde te doen. Tegenbos schrijft: “Zelfs als de overheid haar bestuurders de opdracht geeft om ‘objectief te bankieren’, zal er altijd de verleiding zijn tegelijk andere eerbiedwaardige of minder eerbiedwaardige doelen na te streven.”

Een bank in overheidshanden betekent inderdaad niet automatisch dat deze functioneert ten dienste van de meerderheid van de bevolking. Vele diensten en bedrijven in overheidshanden zijn de afgelopen decennia gebruikt als springplank naar de privésector. Ze werden opgezadeld met nutteloze aankopen, met politiek wanbeleid en een agenda waar het dienen van een elite centraal stond. Denk maar aan het mismanagement en het waterhoofd aan de top van de NMBS. Of het georchestreerde faillissement van Sabena waarna de privé met de hapklare brok Brussels Airlines kon gaan lopen.

De volledige financiële sector moet uit de handen van de privé worden gehaald zodat ze een maatschappelijk nuttige rol kan spelen. Van Dexia een publieke bank maken, mag slechts een eerste opstap zijn om de volledige sector uit de handen van de speculanten te halen.

Maar zolang de staat ten dienste staat van de belangen van de kapitalistische elite, zal ze geen dergelijke politiek voeren in die delen van de economie die ze in eigendom heeft. Om te kunnen ontsnappen aan de logica en de drijfveer van de vrije markt, moet een bank of elke andere onderneming of sector in publieke handen ook onder democratische controle van de werkenden staan.

Had een openbare bank ons kunnen redden van deze crisis?

Het is een illusie te denken dat een openbare bank die niet meedeed aan risicovolle beleggingen zich had kunnen rechthouden in de periode voor 2008. Deze illusie, die ook een ingang vond ter linkerzijde, gaat ervan uit dat een bank die een intrest van 2% beloofde op spaargelden zou kunnen concurreren met banken die 4 tot 6% beloofden, weliswaar op basis van grote onderliggende risico’s.

Indien er een openbare bank had bestaan, was dit een eilandje te midden van een zee van kapitalistische logica waarvan de speculatieve golven het eiland hadden overspoeld. Wie zou tegen het propagandabombardement van media en experts in en tegen de aanlokkelijke voorgespiegelde opbrengsten in, bij deze openbare bank zijn gebleven? De druk zou er al snel groot zijn om ook bij deze openbare bank volledig mee te stappen in de logica van speculatie.

Dat is waarom het Gemeentekrediet en de ASLK werden opgedoekt om door de privésector te worden overgenomen. De openbare banken bleken niet afdoende als antwoord op de neoliberale financiële speculatiegolf.

Wie beheert een publieke bank of bankensector?

Hoe kunnen we vermijden dat het beheer van banken terug in kapitalistisch vaarwater terecht komt met managers wiens taak erin bestaat om snelle winsten en bonussen binnen te halen? Wij pleiten ervoor om het beheer in handen te plaatsen van een verkozen comité van vertegenwoordigers van de werknemers, de klanten en de arbeidersgemeenschap in het algemeen. Deze verkozenen mogen geen enkel privilege overhouden aan de uitoefening van hun functie, werknemers moeten vrijgesteld worden om deze taak op te nemen, vertegenwoordigers van de overheden worden daar al vergoed.

Maar het is niet enkel een kwestie van een nieuwe structuur. Een nationalisatie van Dexia en de volledige financiële sector moet onderdeel zijn van de opbouw van een andere samenleving waarin niet de winsten van een minderheid centraal staan, maar de behoeften van de meerderheid.

Dat is niet wat de ‘vertegenwoordigers’ van de gemeenschap de afgelopen jaren hebben verdedigd binnen Dexia. Neen, ze zijn bewust meegestapt in de neoliberale illusie dat de risico’s werden beperkt door ze te spreiden. En om deze leugens mee kracht bij te zetten werden ze rijkelijk beloond. Hierdoor was het onduidelijk of ze vertegenwoordigers van de gemeenschap bij Dexia waren, of vertegenwoordigers van Dexia bij de gemeenschap. Geen enkele ‘publieke’ vertegenwoordiger binnen Dexia – en het zijn niet van de minste, ook de Europese president Van Rompuy zit in dit selecte groepje – heeft gewaarschuwd voor de gevaren in de sector. Zullen deze politici zich vandaag beperken tot een nationalisatie van Dexia om de rotzooi naar de gemeenschap door te schuiven en met de goede brokken de winsthonger van de privé verder aan te wakkeren?

Eens de financiële sector in publieke handen is, mag ze niet op hetzelfde spoor komen als vroegere banken waar de overheden de belangrijkste aandeelhouders waren en die volledig in de logica van het kapitalisme werkten. De sector moet onder directe controle en beheer van de werknemers en klanten staan. Dit moet toelaten om erover te waken dat de bank- en kredietsector een maatschappelijk nuttige rol speelt.

Wij eisen en stellen voor dat:

• alle politieke vertegenwoordigers in het bestuur van Dexia hun vergoedingen van de laatste 10 jaar terugstorten
• alle bonussen voor managers, zoals Mariani, teruggevorderd worden
• Dexia definitief in publieke handen komt
• op basis van een publieke audit onder arbeiderscontrole wordt bepaald welke aandelen-en effectenhouders recht hebben op een billijke vergoeding namens de gemeenschap
• de boeken van alle banken worden geopend
• de volledige sector in publieke handen wordt gebracht
• het beheer van deze sector en de controle hierop gebeurt door een verkozen comité bestaande uit verkozen vertegenwoordigers van de werknemers, de klanten en de werkende gemeenschap in het algemeen
• wordt gebroken met het kapitalisme dat zijn failliet steeds meer aantoont en wordt begonnen met de opbouw van een socialistisch alternatief waarin de behoeften en noden van de meerderheid van de bevolking centraal staan.

Allemaal medeplichtig

Wie zijn de vertegenwoordigers van de gemeenschap die ons zogezegd vertegenwoordigd hebben in de raad van bestuur van Dexia? Een overzicht van enkele medeplichtigen.

De voorzitter van de raad van bestuur is Jean-Luc Dehaene, tevens Europees parlementslid van CD&V. Francis Vermeiren trekt naast zijn wedde als VLD-burgemeester van Zaventem 46.000 euro per jaar als voorzitter van de Gemeentelijke Holding en een gelijkaardig bedrag als bestuurder van Dexia. Verschillende politici hebben deel uitgemaakt van het bestuur van Dexia. Onder hen ook Europees president Herman Van Rompuy.

Doorheen de jaren zaten volgende politici in de raad van bestuur van Dexia:

• SP.a: Frank Beke, Patrick Janssens, Jean Vandecasteele, Geert Bervoets
• Open VLD: Louis Bril, Francis Vermeiren, Patrick Lachaert, Karel De Gucht, Rik Daems, Jaak Gabriëls
• CD&V: Wivina Demeester, Herman Van Rompuy, Tony Van Parys, Luc Martens, Jef Gabriëls, Stefaan Declerck
• PS: Marc Deconinck, Elio Di Rupo,
• cdH: Benoît Drèze, Jean-Jacques Viseur
• MR: Antoine Duquesne, Serge Kubla.

Dehaene: politicus of zakenman, of is dat hetzelfde?

Yves Leterme versprak zich toen hij het op de radio had over de ex-politicus Dehaene. Het Vilvoordse kopstuk van CD&V is nog steeds Europees parlementslid, goed voor een maandloon van 6.080 euro en tot 4.500 euro onkosten en reisvergoedingen.

Als voorzitter van Dexia kreeg Dehaene een vergoeding van 88.000 euro per jaar (zonder premies en bonussen). In de Raad van Bestuur van Inbev incasseert hij 79.000 euro, bij Umicore 33.000 euro, bij Lotus 17.500 per jaar,… Bij de Fifa zou hij volgens sommigen 70.000 euro per jaar krijgen. Het bedrag werd onlangs verdubbeld wegens de hoge werkdruk. Deze inkomsten alleen zijn goed voor ongeveer 30.000 euro per maand. Het terugbetalen van de vergoedingen die hij bij Dexia kreeg, zou dan ook geen probleem mogen vormen.

Jean Luc Dehaene behoort officieel tot de ACW-vleugel van CD&V. Denken de ACW’ers (met inbegrip van de Arco-vennoten) dat de belangen van de werkende bevolking worden verdedigd door dit soort vertegenwoordigers?

Artikel door Bart Vandersteene