Litouwen: Wanneer het kapitalisme failliet gaat…

In Oost-Europa sloeg de economische crisis hard toe. Vooral de Baltische staten zagen hun economie de dieperik in duiken, met economische recessies in dubbele cijfers. Deze landen zijn zo goed als failliet. Armoede, zware loondalingen, slechte woonvoorzieningen, onbetaalbaar onderwijs,… treffen er de meeste arbeiders en hun gezinnen. Wij spraken met Vyte, een Litouwse in België. Ze is lid van LSP en heeft nog regelmatig contacten met haar familie in haar thuisland. Het verhaal van Litouwen zou op korte termijn wel eens in landen als Griekenland, Spanje, Portugal,… herhaald kunnen worden.

“Ik zou drie voorbeelden van de crisis in Litouwen willen geven: de situatie van de leraars, verpleegkundigen en journalisten. Mijn zus is lerares in een middelbare school. Onlangs werd ze in de directiekamer geroepen. Ze stelden haar een nieuw contract voor met een loondaling van 20% omwille van de crisis! Haar loon is slechts 1000 litas, ongeveer 290 euro per maand. Daarvan moet ze een studio betalen, die haar 600 litas kost, zonder elektriciteit of verwarming. Als ze haar die loondaling opleggen, heeft ze nog maar 200 litas om van te overleven – dat is ongeveer 2 euro per dag!

“Eén op de tien mensen in Litouwen heeft geen geld voor voedsel. Bovendien legt de staat een hoge BTW op voor voedingsproducten. Ik ben eens samen met een andere zus, toen die hier op bezoek was in België, naar een supermarkt geweest. De prijs van een kilo appelsienen, of van ander voedsel, verschilt niet zo veel van die in Litouwen, terwijl de lonen ginder veel lager liggen. Veel mensen trekken dan ook naar Polen om daar pasta, koekjes, rijst,… te kopen. Voeding is daar goedkoper omdat de BTW er lager ligt.

“Vanuit de vakbond hadden ze mijn zus, de lerares, aangeraden het nieuwe contract niet te tekenen omdat het niet wettelijk zou zijn. Maar mijn zus werd gewoon gechanteerd: ‘Er zijn genoeg mensen om je te vervangen’, werd haar botweg meegedeeld. Het is trouwens een algemene regeringsdoelstelling om de lonen van leraars met 20% te verminderen. De staatskas is immers leeg.

“Als je werkt en nog bij je ouders woont, is de situatie nog min of meer OK. Veel jongeren worden daar dan ook toe gedwongen. Studeren aan de universiteit kost zo’n 1000 litas. Voor dokters en ingenieurs zelfs nog meer. Als je moeder of vader gewone arbeiders zijn, vergeet hogere studies dan maar. Daar is simpelweg geen geld voor. In Vilnius richt de universiteit studentenhomes in, waar studenten met vier of zes in een kamer samen zitten. Het zijn bijna kazernes. “Verplegers verdienen nog minder dan de leraars: in de staatsziekenhuizen niet meer dan 700 litas. In private ziekenhuizen, op voorwaarde dat je gespecialiseerd bent en assistent van een dokter, krijg je 1000 litas per maand.

“Mijn andere zus in Litouwen is free lance journaliste. Zo hoopt ze haar studiekosten te kunnen dragen. Als je een zekere naam hebt, kan je als journalist tot 2000 litas verdienen. Maar daarvoor wordt wel verwacht dat je 14 tot 16 uur per dag in touw bent. Je moet je artikels voorbereiden, meetings bijwonen,… Het is zelfs zo dat journalisten na hun werk nog rondbellen om publiciteit voor hun artikels te werven. Anders is er te weinig geld om rond te komen.

“De laatste maanden was er een schandaal in Litouwen. De ministers hadden zichzelf, in volle crisis, bonussen toebedeeld van 30.000 euro op jaarbasis! En zij krijgen al een maandloon van 3000 euro. Hoe durven ze?! Tegelijkertijd willen deze politici de alimentatie voor gescheiden vrouwen volledig afschaffen. Veel mensen in Litouwen leven enkel van boekweit en rijst, omdat ze zich geen vlees kunnen permitteren.

“In september en oktober waren er acties van buschauffeurs in Kaunas voor hogere lonen. Ook de bibliotheekwerkers kwamen op straat. Betogen voor het parlement in Vilnius is verboden. Je wordt verplicht te betogen in het park! Op 4 november was er een algemene staking aangekondigd door de vakbonden, maar die werd uitgesteld door de vakbondsleiding. Sommige groepen van arbeiders gingen echter wel in staking.

“Het algemene gevoel is dat de bevolking onder het regime van de Sovjetunie wel een aantal basisvoorzieningen had, hoewel er een sterke politieke repressie was. Ik ben zelf te jong om me die tijd te herinneren. Nu, onder het kapitalisme, is het bevolkingsaantal al gedaald tot 3 miljoen in Litouwen. 700.000 mensen zijn uit het land weggetrokken.”

Interview door Peter Delsing