Hoe kunnen de vakbonden vermijden dat arbeidersgezinnen de crisis betalen?

Niet door “anders” te besparen, maar door een krachtsverhouding op te bouwen

De storm op de financiële markten is – voorlopig – gaan liggen. Nog voor het infuus van gemeenschapsmiddelen verwijderd is, beloven de gesubsidieerde banken alweer rijkelijke bonussen (1). Managers belonen zichzelf met lonen die wij in geen leven kunnen vergaren. Aandeelhouders denken terug aan zo hoog mogelijk rendement op zo kort mogelijke tijd. Voor hen lijkt de recessie voorbij. Voor ons moet de crisis nog op snelheid komen. De grote werkloosheidssprong komt er nog aan. Bovendien zijn de schulden verhuisd van de banken naar de overheid. Die wil ze doorschuiven naar de arbeiders en hun gezinnen. Hoe zullen we dat vermijden?

De overheid heeft miljarden euro’s in de banksector gepompt om “de val te breken” (2), tegelijk smolten de belastingsinkomsten weg en schoten de sociale uitgaven door het dak (3). Men trachtte de pil te vergulden met tijdelijke crisismaatregelen, hoofdzakelijk op kosten van onze sociale zekerheid (4). Het verklaart waarom één op vijf industrie-arbeiders nog altijd technisch werkloos is. De vakbonden aanvaardden het om erger te voorkomen. Het volstond echter niet om een explosie van de officiële werkloosheid te vermijden, bij jongeren zelfs tot 40% (5). Het ergste staat er bovendien nog aan te komen.

Gezondheidszorg

Bovendien hebben die crisismaatregelen bijgedragen aan een put in de sociale zekerheid van maar liefst 5 miljard €. Iemand zal de rekening moeten vereffenen. De zieken bijvoorbeeld. Om de meerkost van een steeds oudere bevolking op te vangen, wil het VBO de groeinorm van 4,5% voor gezondheidszorg bevriezen tot 2011 en daarna tot 2013 beperken tot 2,5%. Dat zou 10 miljard € opleveren op vier jaar tijd. Gedacht wordt aan een “franchise” van 150 euro voor consultaties, tandverzorging en voorschriften, op te hoesten door de patiënt. Volgens de mutualiteiten zullen daardoor nog meer mensen een doktersbezoek uitstellen, met op het einde van de rit een hogere factuur.

De vakbonden willen “anders” besparen, door het kiwi-model uit te breiden. Dat geeft de markt vrij spel in de prijsbepaling van geneesmiddelen, enkel het “beste” zou nog terugbetaald worden. Zo hoopt men de sociale zekerheid te ontlasten. Wij vrezen echter dat de farmabazen de belangen van de patiënten zullen inroepen om de arbeids- en looncondities van de werknemers onder druk te zetten. Waarom niet opnieuw de nationalisatie van de farmaceutische sector eisen als opstap naar een publieke nationale gezondheidsdienst om de prestatiegeneeskunde aan banden te leggen?

Pensioenen

De gepensioneerden liggen eveneens in de vuurlinie. De stelling van het patronaat luidt dat de ambtenarenpensioenen, de enige die welvaartvast zijn, onhoudbaar zijn. We zouden langer moeten werken of genoegen moeten nemen met een onvolledig pensioen. Dat de helft van de gepensioneerden maandelijks met minder dan 1000 € moet rond komen en één op vier het gevaar loopt in armoede te belanden, is blijkbaar wel “houdbaar”.

Luc Cortebeeck van het ACV: “Geen sprake van om terug te komen op de welvaartvastheid van de sociale uitkeringen”. Maar ook hij promoot “redelijkheid” met een voorstel tot vermindering van de fiscale aftrekbaarheid bij pensioensparen en dienstencheques. Al jaren stimuleert men arbeidersgezinnen om de afbouw van het wettelijk pensioen te compenseren met pensioensparen. Intussen zijn ze met 1,3 miljoen, 2,5 miljoen als men pensioensparen met een verzekeringsformule meetelt (6). Bovendien doen heel wat arbeidersgezinnen en gepensioneerden beroep op dienstencheques voor allerlei klusjes. Hun “voorrechten” aanvallen, is net als de aanval van het ABVV op de zelfstandigen (7), een geschenk voor rechts. Niet hen moeten we viseren, maar de rijke families wiens fortuin uitgedrukt wordt in honderden miljoenen tot een paar miljarden euro’s (8).

Wiens broekriem wordt aangehaald?

De bankencrisis heeft niet alleen de sociale zekerheid, maar heel de economie ontwricht. Om de markteconomie te redden, heeft de overheid een gat van 25 miljard € geslagen. Dicht ze dat niet, dan zal de staatsschuld die nu al 321 miljard € bedraagt, tegen 2010 oplopen tot 100% van het BBP en bij ongewijzigd beleid zelfs tot 137% in 2020, een record voor ons land (9). Kapitaalbezitters zijn niet snel geneigd te lenen aan een land met zoveel schulden. Dat de Belgische overheidsschuld zich hoofdzakelijk bij binnenlandse institutionele beleggers bevindt, zal hieraan niets veranderen. Om toch aan geld te raken, zal de overheid een hogere rente moeten betalen en als die stijgt, wordt de afbetaling zwaarder. Er dreigt dan een sneeuwbaleffect waarbij de rentelasten ieder beleid onmogelijk maken. Om dat te vermijden, zullen wij gevraagd worden de broekriem fors aan te trekken. Ga er maar van uit dat de burgerlijke pers ons de komende weken voortdurend met die argumentatie zal bestoken (10).

De katholieke patroons van het VKW lichtten alvast en tipje van de sluier. Zij willen de “happy few” (11), ze bedoelen diegenen die wel werk hebben, ervoor laten opdraaien via een “doorgedreven loonmatiging, gekoppeld aan een versobering van de overheid” (12). Bij het laatste IPA hebben de vakbonden zich hieraan laten vangen. ABVV-voorzitter De Leeuw had nochtans op 6 oktober vorig jaar op Indymedia verklaard dat de beste manier om de crisis aan te pakken erin bestond de koopkracht te verhogen.

Met versobering van de overheid viseert men de 800.000 ambtenaren, waarvan er tussen 2010 en 2020 500.000 op pensioen vertrekken. Geen wonder dat men de ambtenarenpensioenen op de agenda plaatst. In Wallonië hebben de bonden berekend dat de uitgelekte nota van onderwijsminister Simonet 3.000 arbeidsplaatsen kost. Vlaams begrotingsminister Philippe Muyters wil het komende jaar zelfs 1,7 miljard snoeien, maar hij voert dat a-sociaal beleid naar verluidt enkel om nadien een sociaal beleid te kunnen voeren. Hij kan alvast rekenen op de “begrotingsexpert” van de SPa die vindt dat “iedereen eenzelfde inspanning als Vlaanderen zou moeten doen.” (13)

Betaalt iedereen mee?

Om dat verkocht te krijgen, zijn de regeringen verplicht de illusie te wekken dat “iedereen” mee betaalt, vooral in Wallonië. PS-voorzitter Di Rupo wil speculatieve beurstransacties belasten; de banken een verzekeringspremie laten betalen aan de staat; de notionele interest beperken tot het gedeelte van het kapitaal dat het wettelijke minimum overstijgt; fiscale fraude bestrijden; en de hoogste belastingsvoet van 55% herstellen voor wie meer dan 200 tot 250.000 euro per jaar verdient. De PS heeft sedert 1993 “zin voor verantwoordelijkheid” aan de dag gelegd, beweert hij, door het land mee in de Eurozone binnen te loodsen en door de schuldgraad van 136% terug te saneren tot 80%. Maar die inspanning werd, aldus Di Rupo, volledig teniet gedaan door de jongste bankencrisis. Kortom: wie meestapt in de neoliberale logica komt bedrogen uit.

De vakbonden moeten hieruit lessen trekken. Sociaal saneren keert als een boemerang terug. We waren bijzonder verheugd over de verklaringen van Thierry Bodson (14), voorzitter van het Waals ABVV. Volgens hem moet de federale regering een einde stellen aan de notionele interest en de fiscale fraude, aan de banken een rechtstreekse crisisbijdrage opleggen, de bevrijdende voorheffing afschaffen en de hoogste aanslagvoet op inkomens boven de 60.000 euro per jaar terug naar 55% brengen. Dat levert, aldus Bodson, 15 miljard op of twee derde van de inspanning, maar het vereist politieke wil. Ondanks de opvallende gelijkenissen met de retoriek van Di Rupo zal Bodson ook bij de PS deze politieke wil niet vinden.

De rol van de vakbonden bestaat er niet in een sociaal “aanvaardbaar” besparingsbeleid uit te vlooien. We moeten integendeel de belangen van de arbeiders en hun gezinnen met evenveel ijver verdedigen als de patroonsorganisaties die van hun klasse verdedigen. Dat vereist een actieplan. De onderwijsbonden in Wallonië hebben met hun werkonderbreking om de leraars in te lichten over de plannen van de olijfboomcoalitie alvast een belangrijke eerste stap gezet. Ze vergelijken het jobverlies met dat bij Opel, zonder illusies in politiek gelobby, en betrekken van bij het begin hun achterban. Op 9 oktober komt daar de militantenvergadering te Brussel bij, helaas terug met quota per bond. Hopelijk komt men daar met een nationaal intersectorieel actieplan naar buiten en ordewoorden waardoor wij niet langer opdraaien voor deze crisis.

Artikel door Eric Byl

Voetnoten

1. Le Soir – 16 september ’09 – Les bonus: beaucoup de bruit pour rien en Le Soir – 18 september ’09 – L’Europe veut brider les bonus
2. De Standaard – 16 september ’09 – Banken kunnen begroting niet redden. Volgens dit artikel zou de federale overheid uiteindelijk 15,1 miljard € in de banken hebben gepompt. Op de leningen die ze daarvoor moest aangaan, betaalt ze jaarlijks naar schatting 450 miljoen € rente, een stuk meer dan de verwachte opbrengst uit dividenden.
3. Het verlies aan belastingsinkomsten bedroeg voor het eerste semester van 2009 ongeveer 8,2 miljard €, waarvan voor 1,7 miljard € minder aan voorafbetalingen van de bedrijven en 800 miljoen € minder aan BTW-inkomsten. De uitgaven voor werkloosheid stijgen dit jaar met 1,3 miljard € terwijl de inkomsten van de sociale zekerheid in haar geheel afnemen met 3 miljard €.
4. Voor een overzicht: De Nieuwe Werker van 29 mei ’09
5. Interview met Luc Cortebeeck op 3 september ’09 https://www.acv-online.be/default.html
6. De Standaard – 17 september ’09 – ‘Pensioensparen jonger en democratischer’
7. De Nieuwe Werker – 4 september ‘09
8. Le Soir – 9 september ’09 – Année noir pour les riches
9. Le Soir – 15 september ’09 –Dette publique: le retour du fardeau?
10. Zoals in De Standaard – 17 september 2009 – ‘Vergrijzingsschok veel groter dan financiële crisis’
11. “Het is veel belangrijker dat een grote groep mensen aan de slag kan dan dat de happy few, die een job heeft, wat meer krijgt.”, zei Caroline Ven in een interview in Kanck. Ven is kabinetschef van Van Rompuy, maar werd destijds door Leterme weggeplukt van de studiedienst van het VKW.
12. De Standaard – 17 september ’09 – Ondernemersplatform VKW pleit voor ‘interne devaluatie’
13. De Tijd – 9 september ’09 – ‘We mogen ons niet neerleggen bij tekort van 25 miljard euro’
14. Le Soir, 17 september ’09 – “la recette Fiscale!”