Honduras. Regime treedt repressief op bij terugkeer afgezette president Zelaya
>De verkozen president van Honduras, Mel Zelaya, werd afgezet door een rechtse staatsgreep en werd op 28 juni het land uit gestuurd. Nu keerde hij onverwacht terug naar de hoofdstad Tegucigalpa. Het nieuws van zijn terugkeer raakte snel bekend waarop grote groepen aanhangers, vooral vanuit de arme regio’s op het platteland, naar de Braziliaanse ambassade trokken van waaruit Zelaya hen toesprak. In de nacht van 23 september ging het regime over tot brutaal geweld waarbij onder meer rubberkogels en traangas werden ingezet tegen de duizenden Zelaya-aanhangers die voor de ambassade stonden. Hierbij vielen tal van gewonden en naar verluidt ook twee doden.
Sinds de terugkeer van Zelaya afgelopen maandag heeft het regime onder leiding van Roberto Micheletti de noodtoestand uitgeroepen. Het recht om bijeenkomsten te houden, werd opgeschort. De buitenlandse media werden verteld dat ze het gebied rond de ambassade moesten verlaten. De burgerluchthavens werden onder militaire controle geplaatst en de grenzen zijn afgesloten. Het land ligt grotendeels plat, de scholen en heel wat winkels zijn dicht. Het leger zou het verkeer naar Tegucigalpa hebben afgesloten en de elektriciteitstoevoer van de televisiezender “36 Channel” werd afgesloten om te vermijden dat de zender het nieuws van de terugkeer van Zelaya zou brengen. Honderden aanhangers van Zelaya werden opgepakt. Ondanks de repressie en de censuur, raakten er toch berichten in de media over het moedige verzet van de bevolking. In arbeidersbuurten van Tegucigalpa en andere steden werden barricades opgezet.
Dit was de derde poging van Zelaya sinds de staatsgreep in juni om terug te keren naar Honduras. Tot voor kort was hij in Nicaragua. Zijn bondgenoot Hugo Chavez stelde dat Zelaya twee dagen lang had gereisd over het land, rivieren had overgestoken en over bergen was geklommen om uiteindelijk in Tegucigalpa binnen te geraken. De Braziliaanse regering gaf Zelaya toestemming om asiel te zoeken in hun ambassade.
Het was de afgelopen maanden woelig in Honduras met aanhoudende massaprotesten, meetings en stakingen van de arbeiders, studenten en armen. Het regime dacht dat een staatsgreep voldoende zou zijn om een einde te maken aan de “linkse” regering en dat het de massa’s voldoende zou intimideren om het nieuwe regime van de grootgrondbezitters en oligarchen te aanvaarden. De “zweep van de contrarevolutie” heeft echter geleid tot meer acties van de armen en arbeiders die gebukt gaan onder enorme sociale tegenstellingen, werkloosheid en armoede.
De helft van de bevolking leeft onder de armoedegrens en de officiële werkloosheid bedraagt 28%. Meer dan een miljoen van de 7,8 miljoen Hondurezen is de afgelopen jaren naar de VS geëmigreerd in de hoop daar werk te vinden.
Zelaya schuift naar links op
Zelaya is een rijke grootgrondbezitter. Hij werd in 2005 als president verkozen namens de centrum-rechtse Liberale Partij. Eens hij aan de macht was, ging hij onder druk van de massa’s over tot een aantal hervormingen om het ergste lijden van de armsten te verzachten. Zo trok hij het minimumloon met 60% op. In 2008 loodste Zelaya Honduras binnen in de regionale alliantie die vanuit Venezuela wordt gepromoot: het Bolivariaanse Alternatief voor de Amerika’s (ALBA). Er werd ook een akkoord over brandstofleveringen gesloten met Venezuela. Dat doorbrak het monopolie van de multinationals.
Het beleid van Zelaya leidde tot ongenoegen bij de heersende klasse van Honduras die sinds mensenheugenis nauwe banden heeft met het VS-imperialisme. In de jaren 1980 werd Honduras gebruikt om de campagnes van de rechtse door de VS-gesteunde terroristische Contras te lanceren in Nicaragua. Doorheen de geschiedenis van Honduras waren er tal van militaire staatsgrepen, de rijke elite doet er alles aan om een verdeling van de rijkdom aan de armen tegen te houden.
De poging van Zelaya om de grondwet te veranderen, vormde de directe aanleiding voor de staatsgreep in juni. De huidige grondwet werd opgesteld door een rechts militair regime in de jaren 1980. Hij had bovendien de commandant van het leger afgezet en aangekondigd dat er op de dag van de verkiezingen (29 november) ook een referendum zou worden gehouden. Het Hooggerechtshof, het door rechts gecontroleerde parlement en het leger (dat de verkiezingen organiseert in het land) waren allemaal tegen het referendum. Zelaya gaf evenwel niet toe waarop deze krachten hem aan de kant schoven.
De heersende klasse van Honduras vreesde dat zelfs de beperkte hervormingen van Zelaya een bedreiging vormden voor hun belangen. Ze vreesden ook dat een Grondwetgevende Vergadering (zoals voorgesteld in het referendum dat Zelaya wou organiseren) de hoop onder de massa’s zou opwekken en zou leiden tot een mobilisatie voor fundamentele sociale verandering.
De staatsgreep tegen Zelaya werd formeel veroordeeld door de meeste regeringen van andere Latijns-Amerikaanse landen en ook de regering-Obama in de VS zorgde voor voorzichtige kritiek. Maar Obama veroordeelde de staatsgreep niet en liet geen sancties opleggen. Er wordt gedacht dat minstens delen van het Amerikaanse leger en de inlichtingendiensten (delen die banden hebben met Hillary Clinton) op de hoogte waren van de staatsgreep van Micheletti.
Sinds juni is er een moedig verzet van de armen en onderdrukten in Honduras. De centrale leiding van de beweging komt van het Nationale Front van Verzet dat regelmatig massale acties heeft opgezet en arbeiders en armen bijeenbracht voor discussies. De verzetsbeweging riep deze week op tot een grote betoging op 23 september.
Een kritiek punt
De situatie in Honduras komt op een kritiek punt. De terugkeer van Zelaya heeft de massa’s nieuwe energie gegeven. Hoe zal het regime reageren? De Braziliaanse regering heeft de coupplegers gewaarschuwd voor iedere poging om haar ambassade te bestormen. Maar gezien de brutale geschiedenis van het Hondurese leger is zoiets niet uit te sluiten. Mogelijk zal de ambassade worden bestormd of zal worden geprobeerd om Zelaya op te pakken of zelfs te vermoorden. Het regime hoopt wellicht dat dit samen met een brutale nationale militaire repressie moet volstaan om de revolte van de massa’s te stoppen. Een dergelijk scenario zou op grote weerstand botsen en kan leiden tot een massale beweging of opstand. Zelfs indien het neerslaan van het protest zou lukken, dan nog zou dit geen blijvende “overwinning” zijn voor de heersende elite. Het zou slechts de eerste stenen leggen voor de ontwikkeling van nieuwe uitbarstingen en bewegingen van de massa’s.
Het regime van Micheletti vreest de ontwikkeling van een radicale en massale oppositiebeweging. Tegelijk is er een grote druk vanuit de VS en Latijns-Amerikaanse regimes om tot een akkoord te komen met Zelaya. Tot nu toe wilde Micheletti zodanige voorwaarden opleggen aan Zelaya dat een terugkeer onmogelijk was. Zo eiste hij dat Zelaya zou afzien van zijn presidentschap, dat de verkiezingen van 29 november door de coupplegers zouden worden georganiseerd en dat hij zelf voor de rechtbank zou verschijnen. Het regime van Micheletti, of toch belangrijke delen binnen dat regime, is mogelijk bereid tot een compromis met Zelaya om de opmars van een radicaliserende oppositie te stoppen. Deze opmars vormt immers een bedreiging voor het volledige regime en de heersende klasse.
Op 23 september waren er aanwijzingen van een koersverandering door Micheletti. Hij verklaarde bereid te zijn om met Zelaya te praten, maar dat Zelaya dan wel moet aanvaarden dat de geplande presidentsverkiezingen in november effectief zullen plaatsvinden.
De doelstellingen van Zelaya zijn wat onduidelijk. Er waren tegenstrijdige verklaringen sinds zijn terugkeer. Hij heeft aan zijn aanhangers aan de Braziliaanse ambassade verklaard dat hij de dictatuur wil neer brengen (Guardian, 23 september) en dat het laatste voorstel van Micheletti pure “manipulatie” was. Maar tegelijk wordt gesteld dat Zelaya zou verklaren bereid te zijn tot een “grote dialoog” (El Pais, 23 september).
De VS steunt het voorstel van het “San Jose akkoord” dat naar voor wordt gebracht door de voormalige Costa Ricaanse president Oscar Arias. Die stelt voor om Zelaya te laten terugkeren naar het presidentieel paleis, maar als hoofd van een regering van “eenheid en verzoening” waarin ook de coupplegers zouden zetelen. Daarbij zouden de verantwoordelijken voor de staatsgreep niet worden gestraft en Zelaya zou moeten beloven dat hij de grondwet niet wil veranderen. Het voorstel van Arias dat de steun geniet van Hillary Clinton betekent in de praktijk een overwinning voor de coupplegers.
Voor de massa’s kan er geen sprake zijn van onderhandelingen of een compromis met een illegaal en brutaal regime dat ingaat tegen alle democratische, burgerlijke en mensenrechten. Dit regime zou er alles aan doen om het bewind van het grootkapitaal verder te zetten en dat ten koste van de arbeiders en armen.
Voor de werkenden, jongeren en werklozen zal het er op aankomen om het massaal verzet te ontwikkelen aan de hand van een eigen onafhankelijke politieke koers. De armoede en ongelijkheid zullen niet worden aangepakt door een regering “van nationale eenheid” of andere akkoorden met het regime van Micheletti, het VS-imperialisme en lokale kapitalistische machten (mogelijk via de Organisatie van Amerikaanse Staten en de VN). Er kan geen “eenheid” zijn met de kapitalisten, grootgrondbezitters en imperialistische belangen die lijnrecht tegenover de belangen van de Hondurese massa’s staan.
Nood aan massastrijd
Om het regime omver te werpen en daadwerkelijke veranderingen voor de arbeiders en armen te bekomen, is het nodig om het brede verzet te versterken en te ontwikkelen. De massa’s hebben hun moed en vastberadenheid getoond in de strijd voor hun democratische rechten, met inbegrip van het recht om zich te organiseren en onafhankelijke vakbonden op te zetten. Om een einde te maken aan het regime en echte en blijvende democratische rechten af te dwingen naast sociale vooruitgang, moet de beweging zich beroepen op de methoden van de massale strijd waarbij de georganiseerde arbeidersklasse op het voorplan staat: algemene stakingen, massabetogingen en uiteindelijk een opstand om het regime en de imperialisten aan de deur te zetten. In het kader van deze beweging moet het verzet een klassenoproep doen aan de gewone soldaten die voortkomen uit de arme bevolking: ‘Schiet niet op je broers en zussen, je vaders en moeders, maar sluit aan bij de strijd tegen de heersende oligarchie en de officierenkaste.’ De beweging moet zichzelf verdedigen, ook met wapens en onder democratische controle, tegen de aanhoudende aanvallen van de staat en rechtse paramilitaire krachten.
De massabeweging moet een oproep doen aan de arbeiders en armen in de buurlanden en de rest van het continent, ook in de VS, waarbij hun solidariteit wordt gevraagd alsook vakbondsacties om mee een einde te maken aan het regime van Micheletti.
De verzetsbeweging moet haar lokale comités in de wijken en andere structuren verder ontwikkelen op lokaal, regionaal en nationaal vlak en dat op democratische basis. Deze structuren moeten de lokale gemeenschappen, arbeiders, vakbonden, jongeren en studenten omvatten en kunnen de basis vormen voor de echte macht in het land en de basis voor een nieuwe nationale regering van arbeiders en armen: voor een revolutionaire grondwetgevende vergadering waarin de arbeiders en armen het voor het zeggen hebben!
Een nationale arbeidersregering met een socialistische politiek kan de situatie in Honduras fundamenteel veranderen. Ze zou de rijkdom van het land onder democratische controle en beheer van de arbeidersklasse plaatsen. Dat zou een enorme aantrekkingskracht uitoefenen op de massa’s van andere landen en bijdragen aan een versnelling van het radicaliseringsproces waarvan we de eerste stappen zien op het continent.
Artikel door Niall Mulholland