Politieke crisis. En de poppenkast gaat maar door… De arbeidersbeweging moet zich voorbereiden op haar eigen strijd
Daarnet, om 13u, toonde het VRT-nieuws beelden van de persconferentie van Jo Vandeurzen (voorzitter CD&V) en Bart De Wever (voorzitter NVA). Hun boodschap: er moet een staatshervorming komen en veeleer dan dat de Vlaamse partijen na de stemming rond BHV een “geste” moeten doen om het vertrouwen te herstellen, was juist die stemming een vraag om een “geste” van hun kant.
Kortom: de Franstalige liberalen moeten er niet op rekenen dat zo openlijk erkend zal worden dat van een grote staatshervorming in deze omstandigheden geen sprake kan zijn. De logica van het Belgische compromis is immers: allebei met de billen bloot op hetzelfde moment en daarna allebei de pluimen opstrijken voor hun bereidheid tot compromis, hét ultieme bewijs van politieke ernst en staatsmanschap.
De uitspraken van Frank Vandenbroucke, de flamingant van dienst bij SP.a, dat CD&V/NVA een heel gedoe opzetten om niet te moeten tonen dat ze op de buik gaan rond de staatshervorming, heeft zeker elementen van waarheid. Ook nieuw SP.a-voorzitter Caroline Genez hintte op de ongeloofwaardigheid van CD&V en NVA op het communautaire vlak. We kunnen enkel hopen – voor de SP.a zelf – dat dit niet de centrale boodschap van hun “oppositie” wordt, als het tenminste de bedoeling is om ook wat stemmen van arbeiders terug te winnen.
De hele episode maakt nog maar eens duidelijk dat de arbeidersbeweging van deze partij niets meer te verwachten heeft. Oh ja, ze zal misschien wel eens piepen tegen een minimumdienst tijdens stakingen in de openbare diensten (hoewel zo’n akkoord over een minimumdienst al is ondertekend in De Lijn, onder hun beleid), maar zoals Jannie Haeck, ex-kabinetschef van Vande Lanotte en vandaag grote baas van de NMBS al zei: het zou beter zijn om een minimumtermijn te overwegen waarin stakingen moeten worden aangevraagd. Met andere woorden: vakbonden zouden wettelijk niet meer in staat mogen zijn om spontane stakingen erkennen. Zelfs buiten de federale regering en met een uitgesproken perspectief er ook geen deel van uit te maken, kunnen de SP.a-topmensen het niet laten om het huiswerk van de burgerij te verbeteren!
En hoewel de PS zeker meer van zich zal laten horen als het ook om sociale thema’s gaat, kan ze het moeilijk maken zich volledig los te maken van de neoliberale politiek die ze zelf 19 jaar heeft gevoerd op federaal vlak en die ze met haar Marshallplan ook vandaag nog voert op regionaal vlak. Van hen kan zeker verwacht worden dat het communautaire terrein de centrale plaats van haar oppositie wordt. Maar op zijn minst zal ze in die positie gezien worden als de verdedigende ploeg, terwijl de SP.a gewoon de revanchisten aan Vlaamse zijde vervoegt.
Wat nu met de formatie?
De stemming in de Kamercommissie rond BHV, waar de Vlaamse meerderheid eenzijdig haar wil heeft opgelegd, met slechts één onthouding (van het Brusselse Groen-parlementslid Tinne Van der Straeten) is een ernstig feit. Het gaat in tegen alle evenwichten die in België werden opgebouwd: de bescherming van de Franstalige minderheid in België in ruil voor de bescherming van de Vlaamse minderheid in Brussel.
De Franstaligen grijpen nu dan ook naar de beschermingsmechanismen die voor de diverse minderheden zijn ingebouwd, te beginnen met het belangenconflict dat daags na de stemming over BHV door het parlement van de Franse Gemeenschap werd ingeroepen. Die procedure betekent nu dat de kwestie BHV op parlementair vlak wordt stilgelegd en dat de zaak terug verschoven worden naar onderhandelingen tussen de gemeenschappen, waarbij nu dus ook PS betrokken zal worden. Dit uitstel kan in het beste geval voor de regeringsonderhandelaars, Leterme op kop, wat tijd kopen om de regeringsformatie op poten te krijgen. Als men in het verleden een “gevoel van crisis” als nodig achtte om tot communautaire akkoorden te kunnen komen, dan kan dit tellen als crisis.
Maar dat betekent geenszins dat het nu gemakkelijk wordt. Beide sterke partijen in de onderhandelingen, CD&V en MR, zijn verbonden aan balorige partners die ze nauwelijks in toom kunnen houden, met name NVA en FDF. Hun aanhoudende verklaringen en provocaties breken steeds opnieuw de zorgvuldig gecreëerde illusie van “vertrouwen”, hoeveel Reynders en Leterme dan ook samen naar de voetbal gaan kijken. Beide zijn ook afhankelijk van deze partners om hun positie als dominante partij in hun taalgroep te kunnen handhaven.
Meteen na de stemming viel Reynders in de plooi met een herhaling van zijn pleidooi voor een voornamelijk socio-economische regering: BHV is naar de onderhandelingen tussen de gemeenschappen, de staatshervorming met tweederde meerderheid kan naar een “commissie van wijzen”. Toen dit bevestigd leek te worden door de communicatie van koning en formateur leidde het zoveelste gerommel in de CD&V- en NVA-rangen echter onmiddellijk tot de hierboven vernoemde persconferentie. Reynders moet niet denken dat hij de CD&V in een positie kan wringen waarbij zij alleen met de billen bloot gaan.
Maar hoe langer die poppenkast duurt, hoe sterker de druk om tot een regering te komen. Het begrotingstekort begint schrikbarend op te lopen, slechte economische vooruitzichten worden gepubliceerd,… Uiteindelijk zal een oplossing gevonden worden, die kan gaan van een “gewone regering” (wat CD&V wil) tot een “socio-economische regering” die naast zich een aantal fora opzet voor de communautaire discussie (wat de MR wil, maar voor CD&V gezichtsverlies brengt), wat dan tevens meteen een regering van korte duur zal zijn, ttz met een regeerakkoord tot in 2009. Meer exotische varianten zijn ook: een (deels) technocratische regering (van het tweede type) of een totaal asymmetrische federale coalitie. Of uiteraard hetgeen in België het dichtst bij een regering van nationale eenheid komt: de klassieke tripartite, die quasi altijd een crisisregering is.
Maar ze zullen tot een oplossing komen om de simpele reden dat het door de NVA en het Vlaams Belang gewilde alternatief, Vlaamse onafhankelijkheid, slechts door een kleine minderheid wordt gewild, zowel bij de werkende bevolking, zowel bij de burgerij. Die laatste gebruikt de nationale kwestie graag om de arbeidersbeweging te verdelen op het moment van de aanval, maar ze houden er helemaal niet van dat de nationale kwestie de uitvoering van haar programma zou blokkeren – al was het maar dat ze zonder regering ook geen aanval kunnen inzetten op de restanten van de welvaartstaat. Hun mening, ook wel “het gezonde verstand” genoemd, zal uiteindelijk door zowel CD&V als door MR overgenomen worden of straffe van het vertrouwen te verliezen van de klasse die ze wil verdedigen. Diegene die niet bereid is tot compromis zal daar een zware prijs voor betalen eens het zover is: Reynders kan alsnog de regering vervoegd zien door de door hem gehate PS, de CD&V kan in geval van totale chaos een electorale prijs betalen als zij gezien wordt als de verantwoordelijke voor de chaos.
Beide partijen zullen de les moeten leren die de (toen nog) SP en PS in de vorige grote formatiecrisis (’87-’88, of het vorige record van 148 dagen) hebben geleerd: om in de regering te komen, is het niet voldoende de verkiezingen te winnen, je moet ook bereid zijn de politiek van je broodheren te voeren en dus… af en toe eens met de billen bloot te gaan voor wat betreft het niet houden van verkiezingsbeloftes. De meeste punten krijg je als je dat bovendien kunt zonder dat iemand durft roepen dat de keizer wel degelijk geen kleren aanheeft, als je het maw goed kunt verbergen. De CD&V was daar in haar CVP-periode het meest ultieme voorbeeld van, PS en SP.a hebben in de laatste 19 jaar bewezen dat blote billen en schaamrood op de kaken voor hen geen bezwaar zijn.
Wat wordt het, meneer De Wever en meneer Maingain: een ministerpost of de politieke isolatie? Want zoals CD&V en MR NVA en FDF nodig hebben, hebben die laatsten ook die eersten nodig. NVA heeft vandaag maar liefst 5 zitjes in de Senaat, de laatste maal dat ze als afzonderlijke partij aan verkiezingen deelnam, had ze amper 5%! En ook het FDF zit niet bij de MR uit grote liefde en grote eensgezindheid over het programma, maar omdat het relatief comfortabele carrières biedt. De reële vraag is natuurlijk niet over De Wever en Maingain – de Belgische politiek heeft nooit een gebrek gehad aan hofnarren van dienst – maar over Leterme en Reynders. Beiden kunnen hun carrière dag met het handje zeggen indien ze vandaag verliezen in het politieke pokerspel dat het land nu al vijf maanden bezighoudt.
Vakbonden waarschuwen terecht
De leiding van ABVV en ACV heeft in een gezamenlijke persconferentie terecht gewaarschuwd voor wat er gaande is achter de schermen – de lijm tussen Leterme en Reynders is duidelijk hun bereidheid om een aantal structurele aanvallen te lanceren in dienst van de superwinsten van het patronaat. Of ze daarin zullen slagen, zal meer afhangen van de strijd van de arbeidersbeweging tegen een nieuwe aanval op de restanten van de door strijd verworven “welvaartstaat” dan van de communautaire verdeeldheid en het poppenspel waarnaar we nu al maanden moeten kijken.
Het klimaat wordt alvast voorbereid: cijfers verschijnen over een budgettair tekort van 1,5 miljard euro, 3 à 4 miljard euro voor 20008 “bij ongewijzigd beleid”; er kwam een herziening naar beneden van de economische groeiverwachtingen voor 2008; de “50 grijze leugens” van de vorige regering rond het pensioendossier zijn weer volop in alle media aanwezig. En daarbovenop moet dan nog de kost gerekend worden van 2 miljard voor de verhoging van de laagste uitkering (het zoethoudertje dat CD&V wil bieden) en opnieuw enkele miljarden voor belastings- en lastenverlagingen (o.a. opnieuw op de overuren). De notionele intrest, die bijvoorbeeld maakte dat Electrabel maar liefst 30 miljoen euro aan belastingen ontliep, wordt ook al door geen enkele van de regeringsonderhandelaars in vraag gesteld.
Als ze eruit komen met de regeringsvorming – en op de een of de andere manier zal dat lukken – zullen de aanvallen op de arbeidersbeweging niet lang op zich laten wachten. Dat is ook de reden voor al die voorstellen die circuleren over het inperken van het stakingsrecht. Langs de zijde zal de communautaire poppenkast verder duren met een commissie, met woelige zittingen in Kamer en Senaat, met sterke verklaringen en alles erop en eraan en dat minstens tot aan de verkiezingen van 2009. Als de arbeidersbeweging zich ook maar enigszins laat foppen door die communautaire verdeeldheid, gaan we nederlagen tegemoet.
Daarom is het een goede zaak dat het ABVV oproept voor een militantenconcentratie op 16 november. Maar een concentratie van 1000 syndicalisten zal weinig indruk maken en heeft enkel zin als startpunt van een brede informatiecampagne onder het brede lidmaatschap om de syndicalisten voor te bereiden op de strijd die moet aangegaan worden. Dat moet dan weer het startpunt vormen van een actie- en mobilisatieplan om collectief te reageren op iedere aanval van een zonder enige twijfel onstabiele regering.
