Als het ‘feest van democratie’ inhoudsloze schijnvertoning wordt, haken velen af
Het afschaffen van de opkomstplicht in Vlaanderen zorgde met 63,7% voor een veel lagere deelname dan vooraf aangenomen. Ook in Brussel, waar er wel opkomstplicht geldt, zijn er veel gemeenten waar meer dan een vijfde van de kiezers niet opdaagde. Alles samen waren diegenen die niet stemden en wie blanco of ongeldig stemden goed voor 22,7% van de Waalse kiesgerechtigden, het hoogste cijfer sinds 1919.
Algemeen stemrecht is afgedwongen na zware strijd door de arbeidersbeweging tegen diegenen die nu de ‘democratie’ claimen. Het werd toegekend, maar uiteindelijk geperverteerd tot om de paar jaar een bolletje kleuren terwijl de traditionele partijen nadien allemaal hetzelfde besparingsbeleid voeren. Niet toevallig haken veel jongeren en kortgeschoolden eerst af, zij herkennen zich vandaag het minst in de gevestigde politiek. Terwijl één op de acht burgemeesters banden heeft met vastgoedmakelaars en projectontwikkelaars, wordt de vraag over banden met kortgeschoolden of jongeren niet eens opgeworpen. Als de politiek zich niet in hen interesseert, hoe verwachten ze dan een politieke interesse van deze lagen die net het meeste nood hebben aan verandering?
Populaire lokale kopstukken redden vaak de meubelen voor de traditionele partijen, maar kunnen de verdere uitholling niet volledig verbergen. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog komt extreemrechts lokaal aan de macht. De PVDA ging globaal vooruit, met mooie scores in onder meer Brussel en Antwerpen, maar had de lat de afgelopen maanden hoger gelegd.
Extreemrechts aan de macht in Ninove
Het Vlaams Belang werd op 9 juni de grootste in 143 Vlaamse gemeenten, nu was dit in slechts twee het geval: Ninove en Denderleeuw. In steden als Antwerpen, Gent en Leuven blijft het VB op dit ogenblik achteruitgaan. Geconfronteerd met het rechtse discours van N-VA moet Dewinter in Antwerpen steeds ranziger uit de hoek komen, waardoor hij zeker tegen de achtergrond van een erg diverse bevolking een karikatuur van zichzelf lijkt. Extreemrechts afschrijven, is helaas voorbarig in een context van steeds grotere ongelijkheid en bijhorende sociale problemen.
In Ninove haalt Forza Ninove een absolute meerderheid. Op 9 juni gaf een kwart van de kiezers in Ninove een voorkeurstem aan Guy D’Haeseleer. Nu was dat bijna 40% van wie stemde. Waarom kan extreemrechts hier zo scoren? Er is een combinatie van factoren met het verdwijnen van lokale industrie en tewerkstelling, een afbouw van alle openbare (en private) dienstverlening, een hogere druk op de huisvestingsmarkt en openbare diensten door een snelle toename van de bevolking als gevolg van het asociale en onbetaalbare huisvestingsbeleid in Brussel en dan komt daar een enorme nadruk op racisme vanwege alle partijen bovenop. Verder is er een traditie van extreemrechts. Reeds bij de eerste doorbraken van het Vlaams Blok waren er actieve kernen in de Denderstreek. De afgelopen jaren heeft D’Haeseleer met Forza Ninove een lokale dienstverlening uitgebouwd. Van mensen helpen met het invullen van een belastingbrief tot het tekenen van elk rouwregister van een inwoner uit Ninove. Waar andere partijen zich steeds meer beperken tot marketing, is Forza Ninove lokaal ingeplant.
In 2018 haalde Forza Ninove net geen absolute meerderheid en vormden alle andere partijen een coalitie. Bij N-VA was daar enige overredingskracht voor nodig. Nu haalt Forza Ninove 18 van de 35 zetels. D’Haeseleer kondigde aan met N-VA (dat 1 van haar 2 zetels verloor) te zullen spreken, maar de kans op een coalitie is onbestaande. Forza Ninove heeft dat gesprek vooral voor de propaganda nodig. Als De Wever deze deur opent, dreigt zijn partij ook buiten Ninove leeggezogen te worden door extreemrechts. Dat N-VA de partij van de harde asociale Arizona-aanvallen op de werkende klasse is, vormt voor het Vlaams Belang geen probleem. Wel integendeel.
Forza Ninove zegt op te komen voor sociale diensten zoals een nieuw ziekenhuis en een extra woonzorgcentrum. Beter gezegd: het wil dit laten onderzoeken. Wel concreet zijn de beperkingen op de toegang tot sociale woningen en sociale hulp (voorgesteld als te vrijgevig en een ´Win-for-life´) en strikte controle op de catalogus van de bibliotheek, de menu van de schoolmaaltijden, de taal van marktkramers, de schmink tijdens het sinterklaasfeest… Besparingen op de sociale sector gaan hand in hand met een toename van repressie, de inzet van private veiligheidsdiensten, GAS-boetes en verplichte gemeenschapsdienst voor wie beroep doet op het OCMW. Als extreemrechts schrijft dat het “meer GAS wil geven”, zijn wij wellicht niet de enigen die de walgelijke historische connotatie daarvan opmerken. Forza Ninove wil een doorgedreven controle op het leven van de Ninovieters: “Voor mensen die hier al legaal verblijven, is er slechts plaats in onze samenleving voor zover ze zich integreren, bijdragen tot onze welvaart, zich schikken naar onze wetten en normen en respect hebben voor onze waarden, cultuur en tradities.” Hoeveel GAS zal de waardenpolitie straks geven? Forza Ninove wil een open jacht op mensen zonder papieren. Subsidies voor culturele of sportclubs kunnen enkel als er uitsluitend Nederlands wordt gesproken. Beloften van strijd tegen corruptie en vriendjespolitiek zijn doorgaans de eerste die gebroken worden eens extreemrechts zelf postjes en contracten kan uitdelen. Dit zagen we onder meer in Franse gemeenten waar extreemrechts aan de macht kwam.
In Denderleeuw stelt zich ondertussen hetzelfde scenario als in Ninove zes jaar geleden. Het VB werd hier de grootste met net geen 40%. Ofwel komt er een coalitie van het VB met N-VA, ofwel de meest waarschijnlijke optie van een coalitie van alle andere partijen tegen het VB. Zoals Ninove leert, volstaat dit niet om een verdere groei van extreemrechts te stoppen. Zonder collectieve antwoorden vanuit de arbeidersbeweging op de voedingsbodem voor extreemrechts en een daadwerkelijke aanpak van sociale problemen, kan extreemrechts verder groeien. Een sterke, strijdbare linkse oppositie is nodig om op te boksen tegen de scores van extreemrechts. Een PVDA-lijst in Ninove had mogelijk een links alternatief geboden aan wie een proteststem wilde uitbrengen. Meer dan dat is er ook sociale strijd nodig om op te boksen tegen de verdeel-en heerspolitiek en haatzaaierij van extreemrechts. Met de asociale plannen van de aankomende Arizona-regering zal de voedingsbodem voor extreemrechts enkel groter worden.
Een week voor de verkiezingen verklaarde Van Grieken triomfantelijk dat het cordon sanitaire “op springen staat.” Dat leek vooral bedoeld om zijn troepen moed in te spreken. Met de ‘overwinningsnederlaag’ van 9 juni was de springplank naar grootschalige lokale bestuursdeelname al verdwenen. Nu moet Van Grieken het hebben van Ninove, een overwinning die hij snel claimde om het niet over de andere resultaten te moeten hebben. Mogelijk komt er daarnaast nog een doorbraak in gemeenten met lokale lijsten, het is in het bijzonder uitkijken naar Middelkerke waar Jean-Marie Dedecker (onafhankelijk parlementslid verkozen op een N-VA-lijst) zijn absolute meerderheid verloor en not amused was dat N-VA een eigen lijst indiende tegen die van burgemeester Dedecker. Rancune kan de drijfveer zijn om de ene VB-verkozene in Middelkerke aan boord te halen, zeker met een figuur als Dedecker.
Extreemrechts aan de macht in Ninove moet een wake-up call zijn voor alle antifascisten. Het is een gevaar voor alle mensen met een migratie-achtergrond. Laten we de vervreemding door jarenlang antisociaal beleid en de woede daarover misbruiken door partijen die enkel haat en verdeeldheid aanwakkeren? Of organiseren we een ernstig verzet tegen de asociale maatregelen op alle niveaus, gekoppeld aan een antifascistische inspanning in Ninove en de Denderstreek? Dat kan door het stelselmatig opvolgen van het lokale beleid; het bijeenbrengen van alle slachtoffers van rechts beleid, jongeren, onderdrukten en alle uitgebuitenen samen met activisten uit de arbeidersbeweging; de versterking van lokale organisatie-initiatieven en het uitwerken van campagnes gericht op de belangen van de werkende klasse in al haar diversiteit.
Aan Franstalige kant moet extreemrechts het stellen met één verkozene van Chez Nous in Moeskroen. In 2018 waren er een honderdtal lijsten van vier extreemrechtse formaties, met 13 verkozenen in 10 gemeenten. Nu waren er met veel moeite 6 lijsten. In Luik, Amay en zelfs Fleurus, waar Nicotra er niet in slaagde herkozen te worden, leverde dit geen enkele verkozene op. Dit kan mee verklaard worden door de Trumpisering van de MR, waarbij deze partij kiezers aantrekt die anders voor extreemrechts kiezen. Het is ook mee het resultaat van de consistente activiteiten van antifascistische netwerken en groepen, die bijdragen tot het blokkeren van extreemrechts. De dynamiek van de Coördinatie van Antifascisten in België (CAB) versterkt dit.
Arizona versterkt, strijd ertegen op straat voeren
De Wever triomfeerde eens te meer. Met 37% hield hij zijn uitdager Jos D’Haese van de PVDA ver achter zich. De N-VA blijft aan zet in Antwerpen in een coalitie met Vooruit, dat wel erg enthousiast staat te springen om dit te doen. Het is erg pijnlijk dat een deel van de Antwerpse ABVV-leiding zich volop in de Vooruit-campagne gooide en kandidaat was, terwijl Vooruit het bedje spreidt voor De Wever op zowel lokaal, regionaal als federaal niveau. Vooruit voert liever een rechts beleid met N-VA dan dat het een progressieve coalitie overweegt. Zelfs wat Borgerhout betreft, waar PVDA met Groen en Vooruit 67% van de stemmen haalt, kan er voor Van Brempt geen sprake zijn van een bestuur ‘in oppositie tegen het stadsbestuur’. De deelname van vakbondsverantwoordelijken aan de Vooruit-campagne is geen hulp om het verzet tegen de komende Arizona-regering te organiseren. Hoe zullen ze dit uitleggen aan de werklozen die straks hun uitkering verliezen? Aan de werkenden die nieuwe aanvallen op hun pensioenen en lonen over zich heen krijgen? Of aan de jongeren die geen betaalbare woonplaats vinden in de stad omdat de wensen van de vastgoedmaffia wet zijn?
De Wever kon zich eens te meer als de centrale winnaar opwerpen en waant zich stilaan een elitaire Romeinse heerser. Er waren de afgelopen 12 jaar wel lokale campagnes tegen het asociale en kille bestuur, maar een brede beweging bleef uit. Dat speelt ons kamp parten, zelfs indien het historische resultaat van de PVDA eens te meer op het potentieel wijst.
Op een walgelijke islamofobe racistische wijze verklaarde De Wever dat de PVDA stemmen haalt op basis van Gaza en de hoofddoek. Alsof de stem van mensen met een migratie-achtergrond minder telt. Alsof actieve betrokkenheid bij de strijd tegen de genocide in Gaza en de escalatie tot een regionale oorlog iets negatief is. De Wever zegt dit natuurlijk vanuit zijn totaal gebrek aan empathie voor de slachtpartij onder de Palestijnen en de Libanezenen, en vanuit een duidelijke steun aan het rechtse en extreemrechtse Israëlische regime, een steun die overigens deels door electorale redenen is ingegeven. Wij denken dat het net een sterkte is dat de aanhoudende massale protesten rond Gaza zich ook politiek vertalen. Strijd en verkiezingen staan nooit los van elkaar, actieve betrokkenheid van bredere lagen in strijd is de beste manier om te mobiliseren, ook bij verkiezingen.
Met zijn Antwerpse overwinning staat De Wever sterk in de onderhandelingen voor een federale regering. Eerder kondigde hij aan dat zijn supernota onder een andere naam op 14 oktober terug op tafel ligt. Het Antwerpse resultaat overschaduwt de zwaktes in het N-VA-resultaat. De sterkhouders van de Vlaamse regering deden het niet goed. In Brasschaat behoudt Jambon zijn absolute meerderheid, maar verloor hij als lijsttrekker bijna de helft van zijn voorkeurstemmen. In Beersel verliest Ben Weyts twee derden van zijn voorkeurstemmen. Ook de nieuwe minister-president Mathias Diependaele in Zottegem en Zuhal Demir in Genk verliezen voorkeurstemmen. In Brussel verloor N-VA haar zes gemeenteraadsleden, waaronder minister Cieltje Van Achter in Schaarbeek. De achillespees van de campagnemachine van De Wever is het beleid van zijn partij. In Antwerpen kon hij daar de aandacht van afleiden, als premier wordt dat straks moeilijker. Zeker met de horrorlijst die hij al voorlegde met zijn supernota.
De Franstalige liberalen van Georges-Louis Bouchez hebben de blauwe golf van 9 juni doorgezet, maar niet op de manier die de MR hoopte. Het kan de PS-macht in Bergen, Charleroi en Luik niet breken. Ook in Brussel houdt de PS stand. De erosie van de PS zet zich door, maar de MR en Les Engagés kunnen niet zomaar het resultaat van 9 juni op lokaal vlak vertalen. Les Engagés komen zeker versterkt uit de verkiezingen, MR ging eveneens vooruit maar had, de arrogantie van Bouchez getrouw, de lat veel hoger gelegd.
De PS legde in haar campagne nadruk op het verzet tegen Arizona en de rechtse plannen. Na de verkiezingen werden ondertussen pijlsnel coalities gevormd met dezelfde MR. Dit was zelfs het geval in Evere, waar de PS een absolute meerderheid heeft. Ecolo aarzelt niet om hetzelfde te doen: in Doornik werd meteen een coalitie met de MR en Les Engagés gesloten om de PS naar de oppositie te verwijzen en Marie-Christine Marghem burgemeester te laten worden. De voormalige energieminister van de MR staat bekend als lobbyist van de nucleaire industrie: “We moeten de levensduur van de centrales zoveel mogelijk verlengen om de markten te kalmeren.”
De andere Arizona-partners claimen een overwinning. CD&V hield stand op het platteland en blijft de grootste in 108 Vlaamse gemeenten (tegenover 113 in 2018), met bastions in West-Vlaanderen, Limburg, delen van Oost-Vlaanderen en de Kempen. Voorzitter Sammy Mahdi haalde een persoonlijk succes door met een kartellijst van CD&V en Open Vld in Vilvoorde de grootste te worden. Vooruit deed het goed in een aantal centrumsteden en wordt de grootste in Oostende, Turnhout, Leuven en Herentals. In Sint-Niklaas was dit nipt niet het geval. In Gent is Vooruit de grootste binnen het kartel met de liberalen van burgemeester De Clercq. Langs de andere kant kon Conner Rousseau zijn burgemeestersambities niet waarmaken en haalde Vlaams minister Gennez in Mechelen als tweede op de lijst fors minder voorkeurstemmen dan als lijsttrekster in 2018.
Ondertussen blijven Open Vld en Groen klappen krijgen. Uittredend premier De Croo kon nipt zijn absolute meerderheid in Brakel behouden. De liberalen verliezen Oostende, staan in Gent minder sterk binnen het kartel (Mathias De Clercq haalde opmerkelijk minder voorkeurstemmen) en zijn in Antwerpen voor het eerst zelfs helemaal uit de gemeenteraad verdwenen. Co-voorzitster Nadia Naji van Groen stelde dat haar partij na 9 juni onvoldoende tijd had om de zaken recht te trekken. Wat ze er niet bij vertelde, is dat Groen met Ecolo in Brussel terrein verliest. In Oostende deelt Groen in de klappen van Open Vld waar het een stadslijst mee vormde. In Leuven en Antwerpen is er forse achteruitgang. De hoop in Oudenaarde met Elisabeth Meuleman werd niet waargemaakt. Gelukkig voor Groen waren er het resultaat in Gent, dat van het kartel met Vooruit in Mortsel en dat met N-VA in het Horebeke van Petra De Sutter. Gelukkig voor Ecolo blijft het in Luik grotendeels overeind. In Elsene behield Ecolo de koppositie, maar valt buiten de coalitie. Ook in Ottignies-Louvain-la-Neuve gaat Ecolo voor het eerst sinds 2000 naar de oppositie.
De spectaculaire doorbraak van Team Fouad Ahidar in juni zette zich door in Brussel, met hoge scores in onder meer Anderlecht en Molenbeek. Op lokaal vlak blijft de doorbraak voorlopig beperkt tot het Brussels Gewest, maar elders is er ook een breed wantrouwen tegenover de gevestigde politiek. De lijsten van Team Fouad Ahidar in Brussel werden door veel mensen met een migratie-achtergrond gezien als iets van hen, terwijl andere partijen kandidaten met een migratie-achtergrond vooral of enkel op de lijst zetten om stemmen te halen, maar niet om de strijd tegen dagelijkse discriminatie aan te gaan, een discriminatie die steeds meer toeneemt naarmate de tekorten aan alles de pan uitswingen, tekorten waar de armste en meest onderdrukte lagen van de bevolking het hardst door geraakt worden. Na de hoge score van Fouad Ahidar in juni reageerden de gevestigde partijen met een wansmakelijke islamofobe campagne. Dat zal de vervreemding tegenover de traditionele politiek enkel vergroten. Zelf met lijsten opkomen, is een stap vooruit. Zeker met eisen rond betaalbaar wonen, investeringen in onderwijs en toegankelijke zorg. Langs de andere kant is het verzet tegen een betere toegang tot abortus en LGBTQIA+rechten ( wat opmerkelijk was in de Antwerpse campagne) problematisch. Niet dat de traditionele partijen Fouad Ahidar lessen kunnen geven op dat vlak: het zijn CD&V en N-VA die een versoepeling van de abortusrechten tegenhouden en de liberalen, sociaaldemocraten en groenen dat ook jarenlang hebben toegestaan in regeringsvorming na regeringsvorming ondanks een parlementaire meerderheid. Vooruit blijft dit overigens doen in het kader van de Arizona-coalitie. De islamofobe reacties van de gevestigde partijen dienen vooral om niet te moeten antwoorden op het terechte wantrouwen van een deel van de bevolking en de terechte afkeer van de witte racistische politiek van dagelijkse discriminatie. Vanuit de stem tegen onderdrukking die tot uiting kwam in het resultaat van Fouad Ahidar, kunnen verdere stappen gezet worden om in te gaan tegen alle vormen van onderdrukking. Dat is iets waar de volledige arbeidersklasse in al haar diversiteit een rol in te spelen heeft.
Wat betekenen deze resultaten voor de komende periode? De kans dat de Arizona-regering er komt, is groter geworden. De Wever, Rousseau, Mahdi en Prévot komen vol zelfvertrouwen uit de verkiezingen. De elementen van de supernota van De Wever bij de regeringsvorming wijzen echter op een hard asociaal beleid dat de de georganiseerde arbeidersbeweging aanpakt om de positie van het kapitaal te versterken, met als gevolg een collectieve verarming en een isolement en repressie tegen de zwaksten. Dat is een beproefd recept voor een groei van extreemrechts. Met de MR die zich Trumpiaans opstelt, is dat ook langs Franstalige kant het geval. Zelfs indien het resultaat van Chez Nous beperkt blijft (1 zetel in Moeskroen), is het een waarschuwing. Tenzij de arbeidersbeweging er zich mee bemoeit natuurlijk. De ABVV-krant over de supernota was een uitstekend initiatief voor een informatiecampagne. Deze krant is vooral op de militanten gericht, maar het kan een opstap zijn naar een meer toegankelijke krant in gemeenschappelijk vakbondsfront, zoals ten tijde van de uiteindelijk succesvolle strijd tegen het puntenpensioen. Als de vakbondsleiders zich blind staren op de aanwezigheid van Vooruit en CD&V in de regeringen, dreigen ze de vervreemding in hun eigen organisaties enkel te vergroten. De strijd beginnen organiseren, is nu de inzet.
PVDA gaat vooruit, maar verwachtte meer
De debatten tussen Bart De Wever en Jos D’Haese domineerden de aanloop naar de verkiezingen langs Nederlandstalige kant. Met 20,2% wordt de PVDA de tweede partij van Antwerpen, een historisch resultaat. In de districten van Antwerpen is er een verdubbeling van het aantal PVDA-verkozenen van 19 naar 43. In Borgerhout is de PVDA met 28,8% de grootste, in Hoboken (26,2%) en Deurne (22,2%) de tweede. Dat is fenomenaal! Tegelijk moet de PVDA erkennen dat de verwachtingen hoger waren. Het breken van de N-VA-coalitie was de inzet, er werd hier en daar zelfs gedroomd dat de PVDA de grootste kon worden. Dat is niet gerealiseerd, met 37% is de N-VA bijna dubbel zo groot als de PVDA.
In een eerste reactie wijst Jos D’Haese op de afschaffing van de stemplicht. Dat is zeker een factor. Tegelijk moeten we nagaan hoe we de steun voor de PVDA, zeker in de volkswijken, omzetten in een meer actieve betrokkenheid bij zowel strijd als verkiezingen. De afgelopen 12 jaar waren er kleine acties, waaronder enkele succesvolle, tegen het kille en asociale bestuur in Antwerpen. Het uitblijven van een bredere protestbeweging tegen De Wever maakte echter dat hij wegkwam met zijn koude oorlogsretoriek en zijn Romeinse fantasieën kon inzetten om het niet over het asociale beleid te moeten hebben. Mobilisatie op andere vlakken, kan ook de deelname aan verkiezingen stimuleren om ook via die weg tegen het gevoerde beleid in te gaan.
In 2018 haalde de PVDA nationaal 142 verkozen gemeenteraadsleden. Op Manifiesta zei Raoul Hedebouw dat ze dit aantal wilde verdubbelen. Uiteindelijk haalt de PVDA 197 gemeenteraadszetels, naast de 43 hierboven vermelde districtsraadsleden. Er zijn eerste verkozenen in Oostende, Aalst, Ronse, Boom, Mortsel, Heist-op-den-Berg, Halle, Asse en Dilbeek langs Nederlandstalige kant; Moeskroen, Doornik, Binche, Ath, Tubeke, Châtelet, Sambreville en Fleurus langs Franstalige kant en Jette en Etterbeek in Brussel. Met 20% is de PVDA de opvallendste nieuwkomer in Moeskroen, de gemeente waar het extreemrechtse Chez Nous een zetel haalde. Langs de andere kant verliest de PVDA haar zetel in Lommel en is er in Zelzate een zetel verlies.
De tweede doelstelling was het vormen van progressieve meerderheden in vier of vijf gemeenten. Conner Rousseau en Vooruit blokten dit in de laatste dagen voor de verkiezingen uitdrukkelijk af. Met net geen absolute meerderheid kan Vooruit in Zelzate voor een kleinere partner kiezen (mogelijk het kartel van CD&V en N-VA om de federale regeringsvorming te smeren?). Kathleen Van Brempt verzet zich tegen een progressieve coalitie in Borgerhout. Daar is de PVDA als grootste aan zet, maar hangt het van Groen af. Die kan met PVDA een meerderheid vormen ofwel met Vooruit en N-VA. Welke prijs is N-VA bereid om daarvoor te betalen op het Antwerps stadhuis?
In Brussel en Wallonië zijn er meer mogelijkheden, waaronder in de steden Bergen en La Louvière. Catherine Moureaux van de PS in Molenbeek bleef nipt de grootste en wil net als in 2018 met de PVDA praten. In St Gillis is de coalitie van PS en Ecolo al gevormd. Er is een kleine kans in Vorst. In Seraing heeft de PS een absolute meerderheid, maar komt er mogelijk toch een coalitie. Herstal wordt interessant: daar is er net geen absolute meerderheid voor de PS en moet die kiezen om ofwel met de MR ofwel met de PVDA te besturen. Er zijn dus mogelijkheden voor deelname aan coalities. Daarbij moet opnieuw de aandacht gevestigd worden dat het gaat om gemeenten die onder financieel voogdijschap van het gewest staan en dus bitter weinig manoeuvreerruimte hebben.
De lichte achteruitgang voor de PVDA in Zelzate werpt de vraag op of deelname aan het beleid geen ambitieuzere resultaten moet opleveren. Tegen een achtergrond van een groeiend wantrouwen in de gevestigde politiek – in feite in alle gevestigde instellingen – is het duidelijk dat een benadering die zich beperkt tot het electorale en institutionele terrein te beperkt is. Beeld je in dat de enorme organisatie van activisten die de PVDA het voorbije jaar in kiescampagnes stak, wordt gebruikt om de basis te leggen voor actiecomités en campagnes voor een vermogensbelasting, een massaal plan van publieke investeringen in sociale huisvesting, zorg en onderwijs, campagnes voor meer en gratis openbaar vervoer of in het verzet tegen Arizona?
Enkel door het actief maken van passief ongenoegen, wat kan doorheen acties en campagnes, kunnen we het wantrouwen inzetten in een strijd tegen het volledige kapitalistische systeem. Doorheen strijd kunnen we een krachtsverhouding opbouwen voor maatschappijverandering.
Actief verzet nodig!
De horrorlijst van Arizona gaat gepaard met asociaal kil beleid op regionaal vlak. De nieuwe Vlaamse regering probeert dit te verbergen en beweert extra te investeren in sociaal beleid en sociale huisvesting, maar heeft geen antwoord op de enorme tekorten en staat vooral voor een verdelend beleid gericht tegen de zwaksten in de samenleving. De nieuwe Franstalige regering staat onder meer voor een harde aanval op het onderwijspersoneel. In Brussel zitten de besprekingen nog vast, maar erkent iedereen dat de kas leeg is. Dit is ook op lokaal niveau het geval. Het beperken van de werkloosheidsuitkering in de tijd zal de gemeentelijke financiën verder onder druk zetten en dit nadat in veel gemeenten alles wat los zit al geprivatiseerd is en het sociaal-culturele middenveld tot een woestijn werd herschapen.
Op alle niveaus krijgen de rijksten de rode loper uitgerold, toekomstig premier De Wever is zelfs trots op het feit dat hij nauwe banden heeft met de vastgoedmagnaten en grote werkgevers. Eén op de acht burgemeesters heeft connecties met de vastgoedsector, raakte in de dagen voor de verkiezingen bekend in de Vlaamse media. Hoeveel burgemeesters hebben er connecties met de wereld van kansarmoede?
We staan voor enkele jaren zonder verkiezingen. De lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen geeft aan dat de hoop om via die weg verandering te bekomen beperkt is. Dit mag echter niet leiden tot fataliteit of pessimisme. De werkende klasse kan eigen standpunten en eisen op de agenda zetten. Dit was de weg die in 2014 werd ingeslagen met een sterk oplopend actieplan tegen de ergste rechtse regering sinds de jaren 1980. Enkel het gebrek aan vastberadenheid aan de top van de vakbonden om de strijd voort te zetten na het momentum van de nationale massale algemene staking op 15 december, stelde de regering Michel in staat om het initiatief terug te winnen. Het ontbrak de beweging aan een kracht die in staat was om op brede schaal een alternatief voorstel te verdedigen voor de doodlopende benadering van de vakbondsleiding. Dit weerhield de arbeidersbeweging er echter niet van om het puntenpensioen in 2018 te begraven.
Dit is ook mogelijk en nodig rond thema’s op gemeentelijk niveau, zoals investeringen in betaalbaar wonen in plaats van prestigeprojecten en citymarketing, uitgebreide dienstverlening (dat ook mee de veiligheid bepaalt), het behoud en de verbetering van arbeidsvoorwaarden en pensioenen van het gemeentepersoneel.
Het zal nodig zijn. In het kader van het Oxygène-plan om Waalse gemeenten in financiële moeilijkheden (momenteel 28) te helpen, had het Waals Gewest, via het Centre régional d’aide aux communes (Crac), gepland om 350 miljoen euro op te halen bij banken in 2024. Alleen ING reageerde, maar slechts voor een totaal van 82 miljoen euro en met een weigering om kredieten te voorzien voor zeven Waalse steden, en niet de minste: Luik, Charleroi, Bergen, Ath, Namen, La Louvière en Verviers. Hierdoor blijft er een tekort van 268 miljoen over, bovenop de vele andere uitdagingen waar de gemeenten voor staan, zoals de financiering van het OCMW en de pensioenen van lokale ambtenaren en brandweerlieden. Dit is een duidelijke indicatie van het soort strijd dat nodig zal zijn, met een vastberaden strijd om het budgettaire keurslijf van de lokale overheden te doorbreken, om te weigeren de schuld van de lokale overheden aan speculatieve bankiers te betalen en om alle zaken die aan de privésector zijn verkocht, terug in publieke handen van de gemeenschap te brengen.
De illusies van een deel van de vakbondsleidingen in Vooruit en de PS zijn een uitdrukking van een breder aanwezige zwakte van een gebrek aan antwoorden op de multicrises van het kapitalisme. Dit is een obstakel voor strijd. Zelfs na de aankondiging van de collectieve afdankingen bij Audi kwam er amper een strijd die naam waardig. Een perspectief om te winnen, is essentieel voor een engagement in bewegingen. Het voeren van gesprekken over onze eisen en benadering met zoveel mogelijk werkenden en activisten, is een cruciale prioriteit.
Actieve mobilisatie van onderuit tegen de aanvallen van bovenaf en strijd voor fundamentele verandering, voor een ander maatschappijmodel, zijn nodig. LSP riep bij deze verkiezingen op om voor PVDA te stemmen, de beste stem om de positie van de werkende klasse te versterken. We zullen deze constructieve benadering verderzetten en in strijd samen met kameraden van verschillende achtergronden blijven discussiëren over de noodzaak van een socialistische samenleving.
