Duizend dagen na de Russische invasie in Oekraïne. Kan de oorlog stoppen?

Het leed dat werd veroorzaakt door de Russische invasie in Oekraïne in februari 2022 en het daaropvolgende conflict is uit het wereldwijde nieuws verdrongen door de gruwelijke genocide in Gaza, maar het is niet minder gruwelijk. Het aantal doden en gewonden, zowel militairen als burgers, overtreft nu ruimschoots de interetnische en burgeroorlogen die de voormalige Sovjet-Unie en het voormalige Joegoslavië teisterden na het herstel van het kapitalisme in de jaren negentig.

Er zijn nog steeds meer dan 10 miljoen Oekraïense oorlogsvluchtelingen in Europa of ontheemden in eigen land. 900.000 Russen zijn hun land ontvlucht, als tegenstanders van de oorlog of uit angst om ingelijfd te worden in het leger. Na het aanvankelijke warme welkom worden velen nu geconfronteerd met onzeker werk, torenhoge huisvestingskosten en inflatie bovenop hun zorgen over vrienden en familieleden die thuis achterbleven.

Hele steden zijn met de grond gelijk gemaakt door de onophoudelijke bombardementen en artilleriebeschietingen. De afgelopen weken zijn er massale bombardementen met drones en raketten geweest in een poging van de Russische strijdkrachten om de Oekraïense steden van stroom en verwarming te beroven nu de lange, koude winter begint.

Een grotere last wordt gedragen door vrouwen, die extra werk hebben omdat de mannen zijn opgeroepen, en die, nog beangstigender, worden geconfronteerd met een enorme toename van gendergerelateerd geweld nu mannen met oorlogstrauma’s naar huis terugkeren. Er zijn al meer dan 100 Russische vrouwen vermoord door terugkerende soldaten. De Oekraïense regering schat dat bijna de helft van de Oekraïense bevolking na de oorlog een vorm van psychische nood zal ervaren en heeft onvoldoende middelen om de crisis aan te pakken.

Internationale gevolgen

En natuurlijk heeft de oorlog wereldwijd de spanningen en polarisatie dramatisch doen toenemen, met een enorme stijging van de militaire uitgaven in alle grote landen. De oorlog in Oekraïne en de genocidale aanvallen op Gaza hebben de krantenkoppen gehaald, maar ze hebben de kans op conflicten elders doen escaleren, waaronder in Soedan, Myanmar, de staatsgrepen in de Sahel, oorlog tussen Armenië en Azerbeidzjan en meest recent de nieuwe uitbraak van oorlog in Aleppo. De inzet van Noord-Koreaanse troepen door Rusland verhoogde de spanningen op het Koreaanse schiereiland, een andere factor die de Zuid-Koreaanse president Yoon Suk Yeol ertoe aanzette zijn mislukte staatsgreep te plegen.

Het besluit van aftredend VS-president Joe Biden om het gebruik van westerse raketten in Rusland zelf toe te staan, verhoogt het gevaar van een verdere escalatie van de gevechten. Het gebruik van deze raketten in Brjansk en Koersk werd snel gevolgd door het gebruik door het Kremlin van een ballistische raket voor middellange afstand, zij het zonder kernkop, om Dnepro in Centraal-Oekraïne aan te vallen.

Huidige situatie aan het front

Hoewel de Russische troepen de afgelopen weken enkele overwinningen hebben geboekt in Oost-Oekraïne, omschrijft het Institute for the Study of War deze als “onbevestigd” of “marginaal” en meldt het dat het offensief dat het sinds maart 2024 voert met als doel Pokrovsk in te nemen “in geen van beide richtingen operationeel significante vooruitgang heeft geboekt”. Pokrovsk is een stad met een vooroorlogse bevolking van 60.000 inwoners, een belangrijk strategisch obstakel voor de verovering van de grotere steden Slovyansk en Kramatorsk en dus de hele Donetsk regio.

Ondanks de beweringen van sommige linkse partijen die de propaganda van het Russische regime herhalen en zeggen dat “de Oekraïners veel van hun overwinningen van 2022 zijn kwijtgeraakt”, is de realiteit dat het Oekraïense grondgebied dat sindsdien door Russische troepen is bezet, gebaseerd op informatie van het ‘Institute for the Study of War’, nog steeds ongeveer 87.000 vierkante kilometer bedraagt of 18% van het Oekraïense grondgebied. De recente kleine overwinningen van Rusland zijn overdreven door Zelensky om de druk op Westerse leiders op te voeren om meer wapens te leveren en worden tenietgedaan door de bijna duizend vierkante kilometer die door Oekraïense troepen is bezet in de regio Koersk in Rusland.

Dit bevestigt de inschatting die deze auteur voor het eerst maakte in mei 2022 dat de oorlog “een oorlog van brute uitputting” aan het worden was. Steeds grotere aantallen wapens worden door beide partijen ingezet, met als enige resultaat de dood van tienduizenden soldaten zoals in de ‘vleesmolen’ van Bachmoet en bij de volledige verwoesting van steden. Daarbij boekte geen van beide partijen echte winst.

Geen van de wapens die door het westen zijn geleverd, waardoor de vuurkracht van het Oekraïense leger telkens is toegenomen, te beginnen met de HIMARS, Abram tanks en vervolgens F16 gevechtsvliegtuigen, zijn “gamechangers” geweest. De meeste defensie-experts zijn het er nu over eens dat, hoewel het gebruik van westerse raketten in Rusland zelf een gevaarlijke reactie van het Kremlin riskeert, ze waarschijnlijk geen groot effect zullen hebben. Deze oorlog wordt gedomineerd door het gebruik van drones, waarvan het merendeel aan Oekraïense zijde in eigen land is geproduceerd.

Is dit een keerpunt in de oorlog?

Christopher Lockwood, Europees redacteur van The Economist schreef onlangs dat de oorlog in 2025 zou kunnen eindigen, omdat beide partijen bijna uitgeput zijn en de geldschieters van beide partijen het liefst zouden zien dat de gevechten stoppen. Is dit realistisch?

Nu de oorlog zich in een patstelling bevindt, waarbij geen van beide partijen noemenswaardige winst boekt ondanks de enorme menselijke en economische kosten, is het vrijwel uitgesloten dat een van beide partijen een regelrechte overwinning behaalt. Het gevaar van escalatie in een open oorlog tussen Rusland en de NAVO die het vooruitzicht van een nucleair conflict met zich meebrengt, kan niet volledig worden uitgesloten, maar dit zou vrijwel zeker leiden tot massale oppositie wereldwijd en tot verdeeldheid binnen het Russische regime, terwijl de eenheid in het Westen wordt ondermijnd door de verkiezingsoverwinning van NAVO-sceptische en rechts-populistische krachten in verschillende landen.

Of de oorlog zich voortsleept, mogelijk in een lagere intensiteit naarmate de partijen hun reserves uitputten, of dat er wordt onderhandeld over een regeling om de oorlog te “bevriezen” zodat de partijen hun krachten kunnen heropbouwen om in de toekomst opnieuw de oorlog op te drijven, hangt af van de balans van de sociale krachten, inclusief de klassenkrachten, aan alle kanten van het conflict.

In de commentaren over de mogelijkheid van onderhandelingen is de retoriek opgeschoven van “niet mogelijk” naar “wat als” en nu steeds meer “wanneer worden die opgestart?”.

Rusland botst op zijn grenzen

Een nuchtere beoordeling van de werkelijke situatie is noodzakelijk. Sommigen ter linkerzijde beweren dat de oorlogseconomie van Rusland, zijn bevolking die drie keer zo groot is als die van Oekraïne, en zijn schijnbare recente vooruitgang aan het front het mogelijk maken dat het nieuwe kapitalistische, imperialistische Rusland het opneemt tegen de gecombineerde macht van het Westerse imperialisme. Dit ontkent niet alleen het zelfbeschikkingsrecht van Oekraïne, maar het is ook wishful thinking.

De inzet door het Kremlin van troepen uit Noord-Korea en strijders uit Nepal, India, Sri Lanka en Jemen is een teken van wanhoop. De Russische verliezen aan het front zijn erg hoog en vorige week werd de generaal die de leiding had over de “zuidelijke groep” in de regio Donetsk uit zijn functie ontheven omdat hij de overwinningen rond Chasiv Yar had overdreven. Militaire bloggers zeggen dat de namen van dorpen die hij beweerde te hebben ingenomen simpelweg “synoniemen voor leugens en ongerechtvaardigde verliezen” waren.

Opnieuw verschijnen er berichten over troepen die bevelen weigeren of deserteren – in één geval werd eerder een heel regiment van 1000 soldaten, inclusief hoge officieren, als vermist opgegeven. Pogingen om nieuwe soldaten te werven concurreren met een ernstig tekort aan arbeidskrachten, ook voor de productie van wapens. Het Kremlin vreest nieuwe protesten en ernstige problemen als het een verdere verplichte mobilisatie doorvoert. Tijdens de aankondiging van president Poetin dat hij een ballistische raket zou gebruiken om Oekraïne aan te vallen, vertienvoudigde de prijs van vliegtickets vanuit het land, wat de potentiële problemen illustreert!

Internationale sancties hebben niet gewerkt. De poging om de olie- en gasinkomsten van Rusland te beperken heeft het tegenovergestelde effect gehad. De inkomsten liggen op koers om in 2024 28% hoger te zijn dan in 2023, en 25% hoger dan in 2021. Ze zouden dit jaar 128 miljard dollar bereiken. De steun van het Westerse imperialisme aan Israël heeft hier een grote rol in gespeeld. Saoedi-Arabië wil de olieprijs verlagen om zijn marktaandeel te vergroten (aangezien Iran en Rusland hogere productiekosten hebben), maar de instabiliteit in het Midden-Oosten heeft zijn succes beperkt. Elke aanval op de Iraanse olievelden zou de prijs drastisch doen stijgen, waardoor de inkomsten van Rusland zouden toenemen. Tegelijkertijd importeert Rusland de hightech chips die het nodig heeft van Amerikaanse fabrikanten via derden.

Ruslands stagnerende economie

Rusland is nu een oorlogseconomie, maar geen sterke economie. Volgend jaar zal het defensiebudget met 25% stijgen tot 142 miljard dollar. Veiligheidsgerelateerde uitgaven zullen meer dan 40% van de federale begroting opslokken. Er zijn enorme bedragen nodig om de troepen in Oekraïne zelf te financieren en regionale regeringen moeten enorme bonussen betalen om nieuwe rekruten te vinden. Moskovieten die zich aanmelden wordt gedurende het eerste jaar een inkomen van 5,2 miljoen roebel (52.000 dollar) beloofd.

Maar de echte aderlating is het ondersteunen en verhogen van de wapenproductie. De vervanging van minister van Defensie Sergej Sjoigu in mei, samen met de arrestatie van minstens twaalf generaals door de econoom Andrej Belousov, was een poging om de corruptie terug te dringen en de defensiesector efficiënter te maken.

Nu spreken economen echter van een vertraging van de Russische economie. Er zijn enorme tekorten, niet in de laatste plaats een tekort aan arbeiders als gevolg van de rekrutering en mobilisatie van het leger, de vlucht van tegenstanders van de oorlog naar het buitenland en de verminderde migratie uit Centraal-Azië. Het tekort aan arbeidskrachten ligt ergens tussen de 2 en 5 miljoen, naast ernstige tekorten aan productieapparatuur, onderdelen en grondstoffen. Door geld in de defensie-industrie te pompen, wakkert de regering de inflatie aan zonder dat daar een productiestijging tegenover staat.

Na een daling van het BBP in 2022 herstelde Rusland zich in 2023 met een groei van 3,6%. Dit jaar vertraagt de groei echter en het IMF voorspelt dat de groei in 2025 1,3% zal zijn. Volgens de Russische centrale bank kan de groei volgend jaar zelfs dalen tot 0,25%. De geldhoeveelheid (M2) is sinds 2022 met 66% gestegen, wat de inflatie heeft aangewakkerd. De Centrale Bank erkent dat de inflatie inmiddels 10% op jaarbasis bedraagt, veel hoger dan haar doelstelling van 4%. In oktober verhoogde ze haar belangrijkste rentetarief tot 21%.

Dit heeft geleid tot een nieuwe golf van ontevredenheid binnen de elite. Het Kremlin gebruikte moord en gevangenisstraf om af te rekenen met de hardliners na de Wagner-revolte. Ontslagen en strafrechtelijke aanklachten werden ingezet tegen de militaire hiërarchie. Nu wordt het geconfronteerd met openlijk verzet van belangrijke oligarchen, zelfs van Sergej Tsjmezov, het machtige hoofd van het staatsbedrijf voor wapens en technologie “Rostec”. In een kritiek op de Centrale Bank waarschuwde hij dat “de nieuwe renteverhoging het faillissement van de meeste bedrijven zal veroorzaken.” Zelfs het oliepijpleidingenmonopolie “Transneft”, dat in handen is van de staat, heeft gezegd dat het grote investeringsprojecten zal stopzetten nadat de vennootschapsbelasting verdubbeld is tot 40%.

Nu betalen sommige bedrijven hun lonen niet op tijd – alleen al in de afgelopen week hebben arbeiders in de woningbouw in Brjansk, mijnwerkers in Koezbas, arbeiders in een handelsbedrijf in Rostov, bouwvakkers in Oeljanovsk en zelfs voetballers in Moskou gerechtelijke stappen ondernomen wegens het niet-betalen van hun loon. Uit officiële statistieken blijkt dat het aantal arbeidsconflicten in de eerste negen maanden van dit jaar met 44% is toegenomen. Ontevredenheid komt ook tot uiting in aanhoudende protesten van familieleden van gemobiliseerden, bewoners die hun huis in Koersk zijn kwijtgeraakt en anderen in het verre oosten die klagen over nieuwe aanvallen op democratische rechten. Deze protesten zijn nog op een zeer laag niveau, maar ze wijzen op een nieuwe dynamiek die zich kan ontwikkelen naarmate de economie stagneert.

Omslag in stemming in Oekraïne

De toon van de verklaringen van de Oekraïense leiding is duidelijk veranderd, vooral na de overwinning van Trump. In 2022 ondertekende Zelensky een decreet dat het voeren van onderhandelingen met Rusland verbood zolang Poetin president was. Op 16 november van dit jaar zei hij tegen de Oekraïense publieke omroep ‘Suspilne’: “We moeten er alles aan doen om deze oorlog volgend jaar langs diplomatieke weg te beëindigen”. Hoewel hij gelooft dat Poetin zelf geen vrede wil, moet hij uit zijn internationale isolement geraken. Serieuze onderhandelingen, zei hij, vereisen de deelname van de Amerikaanse president, waarmee hij Donald Trump bedoelde.

Dit weerspiegelt de veranderingen die plaatsvinden in Oekraïne zelf, evenals de erkenning van een verandering in de positie van de VS na de verkiezing van Trump.

De Russische invasie heeft in 2022 vreselijke schade toegebracht aan de Oekraïense economie – het BBP daalde met 29%, maar kent nu een bescheiden groei die gebaseerd is op de wederopbouw van de verwoesting die werd veroorzaakt door het onophoudelijke spervuur van Russische raketten, op transport en natuurlijk op wapenproductie.

Zelensky heeft het over de eenheid van de hele natie. De realiteit is dat de rode loper is uitgerold voor het bedrijfsleven, voornamelijk uit het Westen, om de wederopbouw van Oekraïne te gebruiken als een gouden kans om winst te maken. Hij wordt daarin gesteund door westerse ‘donoren’ die deregulering, privatisering en stijgende energietarieven eisen, terwijl de regering doorgaat met het ondermijnen van vakbondsrechten. Het is de arbeidersklasse die lijdt onder de lonen die worden opgevreten door de inflatie.

Aan de staalfabriek van ArcelorMittal in Kryvyi Rih hangt een groot spandoek met de tekst “samen naar de overwinning”. Dat is een typisch voorbeeld van de hypocrisie van het grootkapitaal. Veel van de arbeiders zijn gedood en degenen die nog werken hebben al twee jaar geen loonsverhoging gehad terwijl de inflatie 35% bedraagt. Andere delen van het Mittal-imperium kochten ondertussen Russische kolen en olie, waarmee ze miljarden bijdroegen aan de oorlogsinspanningen van Rusland.

De aanvankelijke feestvreugde na de Oekraïense inval in de Russische Koersk-regio is snel weggeëbd omdat de gevechten moeizaam verlopen zijn en veel mensenlevens hebben gekost. De stemming en het moreel van de Oekraïners is nog steeds erg tegenstrijdig. Voor het eerst sinds 2022 geven peilingen aan dat het aantal mensen dat bereid is om de oorlog te tolereren zolang dat nodig is, is gedaald tot 38%. Het leger heeft ook steeds meer moeite om troepen te mobiliseren. Tegelijkertijd is het aantal mensen dat vindt dat “Oekraïne zo snel mogelijk moet proberen te onderhandelen over een beëindiging van de oorlog” gegroeid en vormt nu een meerderheid.

Deze statistieken onderschatten de woede die naar boven komt wanneer de oorlog op de meest brute manier wordt gevoerd. Na een raketaanval op Lviv in september, waarbij een hele familie onder het puin werd achtergelaten, verweten de inwoners Zelensky dat hij meer geïnteresseerd was in het politieke spelletjes dan in het beschermen van de mensen. Familieleden van degenen die vanaf het begin aan het front waren, protesteren nog steeds tegen de omstandigheden.

De aanval op Lviv viel samen met een grootschalige reorganisatie van de regering door Zelensky. Nadat hij eerder in het jaar de relatief populaire Valerii Zaluzhnyi als opperbevelhebber had ontslagen, ontsloeg Zelensky begin september nog eens zeven ministers, waaronder minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Kuleba, die hij ervan beschuldigde niet energiek genoeg wapens te eisen. De veranderingen zorgden enkel voor een stoelendans, waardoor de kring rond Zelensky zelf kleiner werd.

De steun voor Zelensky is, ondanks de wijdverspreide kritiek, nog steeds relatief hoog, maar is gedaald van meer dan 90% in 2022 naar 59%. Aangezien zowel de parlementsverkiezingen van 2023 als de presidentsverkiezingen van dit jaar zijn uitgesteld, groeit de druk om volgend jaar verkiezingen te houden. Zelensky zou wel eens serieuze concurrentie kunnen ondervinden van kandidaten zoals Valerii Zaluzhnyi, die zich profileert als een sterke militaire leider.

Westerse steun neemt af

Wereldwijd blijft de steun voor Oekraïne groot, zij het tegenstrijdig. Volgens een peiling van The Economist en Globespan in 29 landen wilde 54% een Oekraïense overwinning tegenover 20% die Rusland steunde. Velen geloven echter dat Oekraïne niet kan winnen en dat het tijd is om te gaan onderhandelen. Ongetwijfeld heeft de steun van het Amerikaanse imperialisme aan Netanyahu en de gelijktijdige steun aan Oekraïne de verwarring vergroot en veel mensen gedwongen om de dominante verhalen in twijfel te trekken en kritischer te onderzoeken welke krachten en agenda er achter de ‘Oekraïense kant’ schuilgaan.

Waar in 2022 solidariteit met de Oekraïners nog gezien werd als een prioriteit, hebben andere kwesties nu voorrang. In het ene land na het andere winnen rechtspopulisten en NAVO-sceptici verkiezingen en andere regeringen verminderen hun steun. Het meest recente voorbeeld is Roemenië – dat een 613 kilometer lange grens met Oekraïne deelt – waar de Russisch-gezinde nationalistische partijen een aanzienlijke vooruitgang kenden in de parlementsverkiezingen en de anti-NAVO extreemrechtse populist Călin Georgescu als winnaar uit de bus kwam in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. In tegenstelling tot wat sommige commentatoren suggereren, heeft dit fenomeen meer te maken met de economische realiteit van de oorlog die thuis aankomt, en met de ontevredenheid over het establishment, dan met de groei van ‘pro-Russische sentimenten’ in Europa.

De VS hebben 108 miljard euro toegezegd aan Oekraïne in 2022, niets in 2023 en 57 miljard in 2024, waarvan slechts 30 miljard, inclusief een schuldafschrijving van 5 miljard, daadwerkelijk naar Oekraïne gaat. De steun aan Oekraïne is in toenemende mate bedoeld om de begrotingsuitgaven te ondersteunen. Nu Duitsland zijn budget voor militaire hulp voor volgend jaar met de helft vermindert en er moeilijke verkiezingen aankomen waarin de extreemrechtse AfD (Alternative für Deutschland) het goed kan doen, heeft het Kiel Institute for the World Economy waarschijnlijk gelijk als het zegt dat “de hulp vanaf 2025 aanzienlijk zou kunnen dalen”.

Deze combinatie van een patstelling aan het front, afnemende middelen aan beide kanten en oorlogsmoeheid betekent dat onderhandelingen over een of andere vorm van vredesakkoord, hoe moeilijk ook, het meest waarschijnlijke vooruitzicht is in de komende maanden.

Het is veelzeggend dat voor het eerst de meerderheid van zowel de Oekraïners (52%) als de Russen (79%) voorstander is van onderhandelingen om tot een vredesakkoord te komen.

Zijn onderhandelingen mogelijk?

De verkeerd genaamde Carnegie Endowment for International Peace stelt: “Ondanks verheven steunbetuigingen zijn de belangrijkste geldschieters van Oekraïne steeds meer gericht op het leggen van de basis voor onderhandelingen tussen Kiev en Moskou.” Tony Brenton, voormalig Brits ambassadeur in Moskou, zei onlangs dat functionarissen in het Kremlin wisten dat ze in Oekraïne in de knoei zaten en dat ze graag een proces van gesprekken wilden aanmoedigen.

De komende weken en misschien wel maanden zullen waarschijnlijk erg moeilijk worden, omdat beide partijen de gevechten zullen opvoeren om hun positie te versterken voor die mogelijke onderhandelingen worden opgestart. Er zijn wel 25 verschillende vredesplannen voorgesteld.

Waaruit het plan van Trump precies zal bestaan is nog steeds niet duidelijk, behalve dat hij denkt dat hij Rusland met geweld kan bedreigen en zijn steun aan Oekraïne kan intrekken totdat ze onderhandelen. Het platform ‘vrienden van de vrede’ van China en Brazilië, gesteund door verschillende landen uit het ‘globale zuiden’, roept op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren, de-escalatie en onderhandelingen.

In het openbaar verwijst Zelensky naar het ‘Tienpuntenplan’ van Oekraïne, dat is gebaseerd op de volledige terugtrekking van alle Russische troepen uit alle gebieden, inclusief de Krim, en een Veiligheidsverdrag. In de afgelopen week heeft hij echter op de Oekraïense radio gezegd: “Van onze kant moeten we er alles aan doen om ervoor te zorgen dat deze oorlog volgend jaar eindigt. We moeten er langs diplomatieke weg een einde aan maken…We moeten begrijpen wat de Russen willen.” Hij ging verder in een interview met Sky News toen hij zei: “Als we de warme fase van de oorlog willen stoppen, moeten we het grondgebied van Oekraïne dat we onder onze controle hebben, onder de paraplu van de NAVO brengen.” Hij heeft verder gezegd dat Oekraïne niet de kracht heeft om de bezette gebieden met geweld terug te nemen, ze zouden moeten worden teruggegeven “door middel van diplomatie”.

In het openbaar blijft Rusland aandringen op erkenning van alle vier de regio’s die het gedeeltelijk heeft bezet en dat Oekraïne nooit lid mag worden van de NAVO. Privé zeggen insiders echter dat Rusland kan onderhandelen over regionale grenzen en dat het een of andere veiligheidsregeling voor Oekraïne zou accepteren zolang het neutraal blijft. Nu meldt de Russische pers dat de PR-goeroes van het Kremlin het verhaal voorbereiden dat het een overwinning heeft behaald.

De overeenkomst tussen het Kremlin en Noord-Korea heeft een deuk geslagen in de relatie tussen Rusland en China, hoewel deze relatie strategisch erg belangrijk blijft voor beide partijen. Maar het feit dat het Chinese regime publiekelijk heeft gezwegen over de nieuwe alliantie van Noord-Korea met Rusland en zijn militaire betrokkenheid in Oekraïne, duidt op onrust in Peking. China probeert nu grenzen te stellen aan zijn “no limits agreement” nu het steeds wantrouwiger wordt over de betrouwbaarheid van Rusland als sterke militaire partner.

Terwijl in verschillende landen nieuwe NAVO-sceptische krachten steun verwerven, verliest Rusland zelf bondgenoten in zijn “invloedssfeer”. Afgezien van de grote klap voor de Russische belangen in Syrië, heeft het steun verloren in Armenië na de oorlog met Azerbeidzjan en wordt het geconfronteerd met ernstige anti-Russische protesten in Georgië. In de pro-Russische enclave Abchazië in Georgië heeft een massaprotest het aftreden van de regering afgedwongen als gevolg van haar promotie van het Russische bedrijfsleven. De Wit-Russische president Loekasjenko ging deze maand zo ver om te zeggen dat er oorlog zou uitbreken als Rusland probeert Wit-Rusland te annexeren.

In Kazachstan, waar het regime slechts een maand voor de Russische invasie in Oekraïne een beroep deed op Russische troepen om een massale opstand neer te slaan, snauwde president Tokajev Poetin af door Kazachs te spreken op een officiële receptie voor laatstgenoemde. Rusland heeft het Saoedische regime voor het hoofd gestoten door Houthi-soldaten uit Jemen te rekruteren. Als Saoedi-Arabië de olieproductie verhoogt, zoals het vorig jaar dreigde, zou dat rampzalig zijn voor de Russische economie.

Waar zouden onderhandelingen toe leiden?

De VS zeggen niet langer dat er geen overeenkomst kan zijn zonder Oekraïne. De druk zal de komende maanden aanhouden om onderhandelingen af te dwingen. Het meest waarschijnlijke resultaat zal het bevriezen van het conflict langs de huidige frontlinies zijn, een overeenkomst dat Oekraïne in ieder geval voor vele jaren geen lid wordt van de NAVO, een veiligheidspact tussen Oekraïne en een groep bondgenoten, en mogelijk een gedemilitariseerde zone langs het huidige front.

Het voorstel van Trump om de gepensioneerde generaal Keith Kellogg te benoemen tot speciale gezant voor Oekraïne en Rusland maakt deze aanpak waarschijnlijker. Hij heeft betoogd dat Oekraïne aan de onderhandelingstafel kan worden gedwongen door te dreigen alle wapenleveranties stop te zetten, en dat Rusland kan worden aangemoedigd door de sancties te verminderen.

In Oekraïne zal er natuurlijk woede heersen over het gevoel in de steek gelaten te zijn, over het feit dat Rusland delen van het land blijft bezetten, en degenen die nog steeds in de bezette gebieden wonen, zullen onder autoritair militair bewind moeten leven. Tegelijkertijd zullen velen opgelucht zijn dat er na drie jaar brute oorlog een soort vrede komt, met de hoop dat de wederopbouw kan plaatsvinden.

Maar we moeten ons geen illusies maken. Net zoals het Minsk-akkoord en het overleg van de ‘Normandië-groep’ na 2014 alleen maar een veel intensiever gewapend conflict naar de toekomst verschoven, zal elk akkoord op dit moment de oorlog slechts tijdelijk bevriezen. Hierna staat het klaar om weer uit te barsten, misschien op een nog brutalere manier naarmate de conflicten tussen de imperialistische machten van de wereld zich de komende jaren verdiepen. Tegelijkertijd zullen westerse organisaties die bereid waren om Oekraïne te “steunen” om het Russische imperialisme te weerstaan, niet zo happig zijn om te helpen met de wederopbouw van Oekraïne, tenzij het gaat om het maken van enorme winsten.

Een periode zonder direct militair conflict geeft de werkende klasse de kans om lessen te trekken en een alternatief op te bouwen. Een alternatief voor de werkende klasse dat begrijpt dat noch de nationale elite, noch de imperialistische machten in staat zijn om het recht op zelfbeschikking te verdedigen.

Tegelijkertijd wordt ook van de Russische werkende klasse verwacht dat ze opdraait voor de gevolgen van de oorlog. Er zijn al aanwijzingen voor een scherpe omslag in de stemming. Terwijl een Levada-enquête in februari nog aangaf dat een meerderheid de oorlog steunde, gaf een andere enquête in september aan dat 49% van de Russen de onmiddellijke terugtrekking van troepen en onderhandelingen steunt. In de nasleep van de oorlog, wanneer de soldaten terugkeren en merken dat hun job weg is, de inflatie hoogtij viert en de regering worstelt om de crises te boven te komen die veroorzaakt zijn door de oorlogseconomie, zal er vraag zijn naar antwoorden. Dit zal een gelegenheid zijn om een echt verzet van de werkende klasse op te bouwen en om samen met de werkenden in Oekraïne en internationaal een sterke kracht op te bouwen die in staat is om het recht op zelfbeschikking te verdedigen en zich te verzetten tegen het kapitalisme en imperialisme, de krachten die de wereld in een oorlog blijven meesleuren.