“De opstandige en revolutionaire algemene staking van de winter van ‘60-‘61”

Ons land werd vijftig jaar geleden opgeschrikt door een bijzonder woelige en opstandige algemene staking. Gustave Dache was toen een jonge arbeider in de glassector in Charleroi. Hij was syndicaal actief bij het ABVV en politiek bij de Belgische afdeling van de Vierde Internationale. Nu getuigt hij over de staking van ‘60-’61 en gaat hij in op de politieke discussies in het kader van deze beweging.

Het is eigenlijk vreemd dat er niet meer boeken zijn verschenen over wat de “staking van de eeuw” werd genoemd. Vanuit de arbeidersbeweging zijn er weinig pogingen ondernomen om de ervaringen en de lessen van deze grote stakingsbeweging mee te geven aan de jongeren. Het boek van Gustave heeft niet als doel om een “neutrale” visie op de staking te brengen, het is een getuigenis door een arbeider vanuit de voorste gelederen van de staking. LSP heeft Gustave aangemoedigd om dit boek af te werken en we hebben zelf ook tijd, middelen en energie geïnvesteerd om de uiteindelijke publicatie mogelijk te maken. Gustave is geen lid van LSP, maar een politiek en syndicaal militant met heel wat strijdervaring en veel raakvlakken met onze partij.

In het boek brengt Gustave de achtergrond waartegen de staking is losgebarsten, zowel de economische en sociale situatie in het land als de sfeer op de werkvloer bij Glaverbel waar hij als glasarbeider werkte. Ook wordt ruimte gemaakt voor een balans van de staking en de verschillende politieke stromingen die daarin betrokken waren. De staking was een spontane uitbarsting van woede en verzet waarbij er een snelle radicalisering was. Vanuit de basis werd een Mars op Brussel geëist, een roep om naar Brussel te trekken en daar alle instellingen van de gevestigde orde te confronteren en vooral te contesteren. Deze eis werd overal geroepen, maar niemand durfde het aan deze eis over te nemen. Ook de radicale linkerzijde deed dit niet. De KPB (Communistische partij) volgde de ordewoorden en adviezen van de grote broer BSP (sociaal-democratie, de voorloper van SP.a en PS). De strekking rond het blad ‘La Gauche’ deed wel een oproep voor een Mars op Brussel, maar dan enkel in de vorm van delegaties die de hoofdstad geleidelijk zouden infiltreren. In het daaropvolgende nummer werd al teruggekomen op die oproep.

Het gebrek aan ordewoorden om de beweging verder te ontwikkelen tot de logische volgende stap van een revolutionaire confrontatie met het kapitalisme, leidde tot frustratie en ruimte voor afleidingsmanoeuvres. André Renard heeft daar handig gebruik van gemaakt om een regionalistisch discours de bovenhand te laten halen. Het idee was dat de Waalse arbeiders strijdbaarder waren en dat in Wallonië een socialistische meerderheid mogelijk was. Vijftig jaar later hoeft het weinig commentaar om het failliet van die regionalistische benadering duidelijk te maken. Vandaag hebben de regio’s meer macht en is de PS oppermachtig langs Franstalige kant. Maar de werkloosheid en armoede zijn niet aangepakt. De regionalistische benadering van Renard heeft de beweging vooral verdeeld. De radicale retoriek ten spijt, werd uiteindelijk geprobeerd om de beweging te laten “landen” op een voor de burgerij veilige manier.

Het boek van Gustave biedt een harde kritiek op dergelijke foute ordewoorden en eisen die de beweging op een zijspoor hebben gezet. Hij benadrukt het potentieel en wijst daarbij op de spontane uitbarsting van arbeidersverzet, de creativiteit van de stakers in het opbouwen van de beweging,… De algemene staking was daarbij niet beperkt tot Wallonië. Uit het dag-aan-dag verslag van de staking op basis van kranten uit die tijd wordt duidelijk dat ook in Vlaanderen massaal werd betoogd en gestaakt. Antwerpen en Gent lagen volledig plat, maar ook in kleinere steden werd gestaakt.

De revolutionaire en opstandige algemene staking heeft het engagement en het inzicht van Gustave versterkt. Hij breekt met de strekking van Mandel binnen de Vierde Internationale. Gustave is het samen met een groep oudere trotskisten uit Charleroi en jonge arbeidersmilitanten niet eens met de wijze waarop de organisatie van Mandel had gefaald om in te gaan tegen Renard door de Mars op Brussel te propageren en te pleiten voor een nationaal congres van stakerscomités om de volgende stappen in de strijd democratisch te bediscussiëren en te beslissen. Ook is er heel wat kritiek op het entrisme van Mandel. Dat was niet het soort entrisme dat onze organisatie lange tijd heeft beoefend binnen de sociaal-democratie. Onze strekking stond steeds op haar politieke eigenheid en aarzelde niet om linkse reformisten en centristen van antwoord te dienen. De nadruk lag steeds op de eigen opvattingen, terwijl het entrisme van Mandel de banden met ‘medestanders’ zoals linkse reformisten centraal stelde. Gustave en een groep rond hem brak met Mandel en zocht naar politieke antwoorden op de politieke koers van de leiding van de Vierde Internationale. Ze dachten deze te vinden bij de strekking van Posadas, een politieke strekking van trotskisten voornamelijk uit Latijns-Amerika met kritiek op de leiding van de Vierde Internationale. Achteraf gezien bleek deze strekking politiek gezien niet bepaald sterk te staan. Gustave legt in het boek uit waarom hij politiek moest breken met deze organisatie.

Het boek brengt een analyse van de mogelijkheden en het potentieel van de algemene staking van 60-61. Daarmee wordt ook een antwoord geboden op diegenen die tot de conclusie komen dat werd gestaakt zonder resultaat (zoals de titel luidde van een artikel door Marc Reynebeau eerder deze week in De Standaard). De Eenheidswet waartegen werd gestaakt, was niet van de baan. Maar de ervaring die door de arbeidersbeweging werd opgedaan was evenmin verdwenen. Er werd ervaring opgedaan met stakerscomités, met betogingen, met het bestrijden van repressie,… En vooral: het potentieel en de snelle ontwikkeling van arbeidersstrijd werd duidelijk gemaakt. Met boeken zoals dit van Gustave Dache wordt deze ervaring, dit bijzonder belangrijke onderdeel van onze arbeidersgeschiedenis, doorgegeven. Ook dat is een sterke kant van dit boek: het is geen nostalgische terugblik op lang vervlogen strijd, het is in essentie het trekken van lessen om in de komende bewegingen sterker te staan. Op een ogenblik dat de klassenstrijd in Europa een opmars kent, is dat geen overbodige luxe.

LSP is trots op het feit dat we dit boek van Gustave kunnen uitbrengen. Het versterkt de arbeidersbeweging en het begrip van de jonge activisten die vandaag de strijd tegen het kapitalisme willen aangaan. Die jongeren zullen in Gustave een strijdgenoot vinden. Uiteraard is deze site al evenmin neutraal als het boek van Gustave dat is. Het zal niemand verwonderen dat we de lezers oproepen om het boek te lezen en te herlezen. We doen dat niet enkel omdat we het boek zelf – in eigen beheer – uitbrengen, maar vooral omdat het essentiële lessen uit de arbeidersstrijd brengt. Je kan het boek via onze redactie kopen (15 euro) en dat kan uiteraard ook op de boekvoorstellingen die we in verschillende steden organiseren en waar de auteur komt spreken.

Hieronder vind je een overzicht van de inhoudstafel van het boek: