Zweden. Discussie over nationalisatie van automobielindustrie
De afgelopen weken was er een tsunami van afdankingen in Zweden. Zowel Ford als General Motors besloten om hun Zweedse bedrijven, Volvo Cars en Saab Automobile, te koop te zetten. Dat heeft veel arbeiders geschokt en het leidde tot een plots debat over de noodzaak van de nationalisatie van de automobielsector.
De verkoop van Volvo Cars aan Ford in 1999 en van Saab aan GM in 2000 worden nu algemeen gezien als enorme mislukkingen in wat ongetwijfeld de belangrijkste industriële sector in Zweden is. De beslissing om de Zweedse bedrijven opnieuw in de uitverkoop te plaatsen, is nu een voorwaarde voor Ford en GM om steun te krijgen van het Amerikaanse parlement en de regering om zo een bankroet te vermijden.
De gecombineerde effecten van de financiële crisis van het kapitalisme, de overproductiecapaciteit van de automobielsector, de oliecrisis en klimaatproblemen hebben een dramatische crisis veroorzaakt in de sector. Er is geen rij van geïnteresseerde kopers die de productie van de Zweedse automobielbedrijven willen overnemen. Tegelijk is er een mogelijkheid en bereidheid om de nodige ecologische investeringen te doen in de Zweedse automobielsector. Dat is nog meer het geval nu het voortbestaan van de sector in dit land op het spel staat. Het gaat daarbij niet alleen om Volvo Cars en Saab, maar ook de vele onderaannemers en de cluster van bedrijven die ook wordt gebruikt door Volvo Trucks en Scania.
De afgelopen weken stond Rättvisepartiet Socialisterna (de Zweedse zusterpartij van LSP/PSL) alleen met haar eis voor de nationalisatie van Volvo en Saab, maar deze eis werd steeds meer overgenomen en staat nu centraal in het politieke debat. Zonder een grote overheidsinterventie kan de volledige Zweedse automobielindustrie in de nabije toekomst verdwijnen. Vorig jaar waren er 140.000 arbeiders actief in de auto-industrie en was deze sector goed voor een zesde van de totale export. Een volledige afbouw zou catastrofale gevolgen hebben voor de arbeiders en hun gezinnen. Een massale werkloosheid zou mee leiden tot een diepe en lange depressie waarbij hetgeen dat overblijft van de “welvaartstaat” verder zou worden afgebouwd.
De Sveriges Ingenjörer (de vakbond van Zweedse ingenieurs) liet een peiling uitvoeren en daaruit bleek dat 68% van de bevolking voorstander was van een snelle nationalisatie (“verstaatsing” in het Zweeds) van Volvo Cars, ook al werd deze maatregel in de peiling voorgesteld als iets tijdelijk. Dit is een uitdrukking van een scherpe toename van het bewustzijn over de diepte van de kapitalistische crisis en ook een bocht in de publieke opinie over nationalisaties en publiek bezit.
Rolf Wolff, hoofd van de Handelshögskolan in Göteborg (een belangrijke zakenuniversiteit), stelde in het zakenblad Dagens Industri eind november (27 november) nog dat de crisisperiode ook “een periode van kansen” vormt om “op een radicale wijze anders te denken of dingen te herdenken.” Hij vervolgde: “Terwijl de VS, het land dat de ideologische machine vormde voor het lanceren van het neoliberalisme, overgaat tot het nationaliseren van kredietmaatschappijen, banken en verzekeringsinstellingen om deze te redden, blijven wij ons in Zweden verzetten tegen een discussie over het toekomstige overleven van onze belangrijkste industrieën.”
Het debat is de afgelopen weken sterk ontwikkeld. Er werd gepleit voor een overheidstussenkomst en dat door onder meer Hans-Olov Olsson, voormalige CEO van Volvo Cars, en een andere voormalige Volvo-baas, Bo Ekman, die voorstelde dat de regering Volvo Cars en Saab zou opkopen voor “één of twee krona” (krona is de Zweedse munt). De vakbond van ingenieurs en de metaalbond waarschuwen dat een verdwijnen van de automobielindustrie verregaande gevolgen zou hebben. Ook zij pleiten nu voor een grote staatsinterventie met minstens een tijdelijke nationalisatie. Zelfs de leiding van de sociaal-democraten nam een gelijkaardig standpunt in met een voorstel om de bedrijven over te nemen met pensioenfondsen van de overheid in samenwerking met Zweedse kapitalisten.
Volgens de Financial Times hebben FM en Ford leningen gevraagd voor hun Zweedse bedrijven om de waarde ervan op te drijven vooraleer tot verkoop wordt overgegaan. Staatsleningen zonder enige controle op het bedrijf zal enkel gevolgen hebben voor de prijs die aan Ford en GM moet worden betaald indien deze er al in slagen om te verkopen. Het biedt echter geen enkele garantie voor het overleven van de bedrijven.
De rechtse regering en de minister van industrie, Maud Olofsson, herhalen momenteel steeds dat de overheid minder bedrijven moet bezitten, dat de overheid niet beter is dan de internationale auto-industrie en dat de middelen van de belastingbetalers en gepensioneerden niet mogen bedreigd worden. Wat er zou gebeuren met de belastingsinkomsten of pensioenen indien de automobielindustrie verdwijnt, werd uiteraard niet beantwoord.
In een interview met een krant in Göteborg stelde Rolf Wolff dat deze argumenten niet opgaan. Hij stelde dat het zou volstaan om Volvo Cars voor één dollar te kopen, de grootste kost zou bestaan uit de investeringen. In een polemiek tegen financiële verantwoordelijken en management consultants die “enorme winsten hebben gemaakt door regeringen te bedrigen”, stelde hij: “De overheid kan energiebedrijven en banken bezitten, het kan dus ook automobielbedrijven bezitten… Er is geen economisch onderzoek dat stelde dat de overheid op zich een slechte eigenaar zou zijn.”
Campagne van Rättvisepartiet Socialisterna
Onze leden hebben intensief campagne gevoerd voor een massale vakbondscampagne tegen de afdankingen, voor een onderzoeksprogramma, een kortere arbeidsweek en de nationalisatie van de automobielindustrie. Een aantal weken geleden haalden enkele ontslagen automobielarbeiders in Göteborg het nationale nieuws toen ze met 130 betoogden voor deze eisen. Nu krijgen die arbeiders de steun van honderden andere arbeiders uit de sector.
Na de eerste schok kwamen er verschillende protestacties. Zo was er een betoging met 1.000 aanwezigen georganiseerd door de lokale metaalvakbond bij Volvo Trucks in Umeå. Deze betoging werd gesteund door familieleden en arbeiders van andere fabrieken. Er werd van het bedrijf naar het centrum van de stad getrokken. De arbeiders eisten een verbod om gedurende twee jaar over te gaan tot afdankingen, een betere arbeidsbeschermingswetgeving, een verkorting van de arbeidsduur,… In een toespraak op het einde werden die eisen verbonden met de eis voor een nationale campagne voor het publieke bezit van de banken en de grote bedrijven.
RS verwelkomt het feit dat de kwestie van het publiek bezit van de industrie nu op de agenda wordt gezet. Het is noodzakelijk om een campagne op te zetten voor een massale en nationale vakbondsmobilisatie om jobs, sociale zekerheid en milieu te verdedigen. Dat moet verbonden worden aan een snelle nationalisatie van de volledige automobielsector.
Dit zou natuurlijk geen tijdelijke maatregel mogen zijn, maar moet gezien worden als een maatregel op lange termijn om jobs te redden en tegelijk ook de nodige ecologische veranderingen in de transportsector door te voeren. Dat zal enkel mogelijk zijn indien wordt gebroken met het kapitalisme.
De transportsector zal niet aangepast worden indien het gebeurt op basis van de winst voor de kapitalisten. Er zal een massale overheidsinterventie nodig zijn om te investeren in wagens met een beperktere uitstoot en tegelijk een enorme ontwikkeling van collectief transport, snelle treinen die een alternatief kunnen vormen op binnenlandse of korte vluchten, comfortabele en gratis bussen in de plaats van onnodige verplaatsingen met de wagen,… Het zou mogelijk zijn om de middelen van de automobielindustrie aan te wenden om ook te investeren in alternatieve vormen van energie.
Meer dan 100 ingenieurs van Volvo Cars hebben, in hun vrije tijd en zonder enige betaling, enkele honderden ecologische voorstellen gelanceerd. 13 daarvan werden overgenomen door de onderzoeks- en ontwikkelingsafdeling van het bedrijf. Er waren lange tijd scherpe kritieken op het gebrek aan management en fouten van de managers van Ford en GM die alle voorstellen voor meer energiezuinige wagens afblokten. Dat zijn allemaal argumenten om over te gaan tot een nationalisatie onder arbeiderscontrole en arbeidersbeheer onder een toekomstige socialistische regering.
Wij verwelkomen de discussie over de nationalisatie van de banken en de automobielsector. Er zijn echter nog tal van problemen die zullen opduiken in deze crisis. In de bouwsector is er een quasi stopzetting van alle activiteiten en dat ondanks het feit dat er dringend nood is aan een programma van sociale huisvesting en het renoveren van honderdduizenden sociale woningen die in de jaren 1960 en 1970 werden gebouwd. Een dergelijke renovatie zou gepaard kunnen gaan met het doorvoeren van betere isolatie zodat het energievriendelijker wordt. Tegelijk moet het voor arbeiders en jongeren toegang bieden tot betaalbare huisvesting.
Eisen
Het komt er nu voor arbeiders en socialisten op aan om te pleiten voor een offensieve vakbondscampagne voor jobs, sociale zekerheid en milieu. Dat moet verbonden worden met de eis van een dringende nationalisatie van de banken en de automobielindustrie onder arbeiderscontrole. Het betekent ook dat we moeten opkomen voor eisen tegen afdankingen, voor een kortere arbeidsweek, hogere werkloosheidsvergoedingen en meer publieke middelen voor alle aspecten van sociale zekerheid (inclusief onderwijs, gezondheidszorg, bejaardenzorg,…). Dat moet gepaard gaan met een massaal programma van publieke investeringen voor het klimaat.
Naschrift
Sinds het schrijven van dit artikel voor het weekblad Offensiv, kwam de regering naar buiten met een voorstel om 28 miljard krona te investeren in de automobielindustrie. Dat geld zal gebruikt worden om leningen te garanderen en onderzoek en ontwikkeling in de sector onder overheidscontrole te laten uitvoeren om zo de private bedrijven te steunen. Dit gaat uiteraard niet zo ver als de eisen van de arbeiders en het zal slechts tijdelijk een effect hebben. De bediendenbond in Saab en Volvo Cars heeft nu ook de eis naar voor gebracht van een fusie van beide bedrijven onder een nieuwe eigenaar, wat moeilijk haalbaar lijkt zonder een nationalisatie.
