Venezuela: welke weg naar het socialisme?
Op elke straathoek in Venezuela wordt vandaag de discussie gevoerd over welke weg vooruit en over socialisme. Onder de Venezolaanse massa’s is er een enorme haat tegenover het neoliberalisme en imperialisme, wat zorgt voor een zoektocht naar alternatieven. Chavez noemde zichzelf recent “trotskist” en een aanhanger van de permanente revolutie. Maar tegelijk roept hij de Venezolaanse ondernemers op om de revolutie te steunen.
Ruimte voor toegevingen
Tijdens zijn eedaflegging, na zijn herverkiezing eind vorig jaar, noemde Chavez zich niet alleen trotskist. Hij kondigde ook aan dat hij de mogelijkheid wil creëren voor de nationalisatie van belangrijke sectoren van de economie, waarbij hij achteraf o.a. het grootste private electriciteitsbedrijf Electricidad de Caracas en het telecombedrijf CANTV noemde. Verder kondigde hij aan dat er nood was aan een “verenigde socialistische partij van Venezuela”, om de krachten van de revolutie te verenigen.
Chavez heeft door de hoge olieprijzen de voorbije jaren enige ruimte gehad om hervormingen door te voeren. Er werden programma’s opgezet voor de armsten, onder meer op het vlak van onderwijs, gezondheidszorg en voedselvoorziening. Maar toch moet nog steeds 25% van de bevolking leven met minder dan 1 dollar per dag, terwijl de rijkste 10% instaan voor meer dan 50% van het nationale inkomen.
Onder druk van de Venezolaanse massa’s moet Chavez een reeks maatregelen doorvoeren. Hij heeft het regelmatig over de nationalisatie van de sleutelsectoren, maar op dat vlak zijn de woorden van Chavez verregaander dan zijn daden. In de oliesector ging voorheen 84% van de inkomsten naar de private sector, nu is dat verminderd tot 70%. Er zijn strengere contracten voor de multinationals, maar die kunnen dus wel nog steeds op 70% van de inkomsten rekenen.
Druk van onderuit om verder te gaan
Het telecombedrijf CANTV staat bovenaan de lijst van te onteigenen en nationaliseren bedrijven. Er is reeds maandenlang een harde strijd in dat bedrijf, waarbij de arbeiders eisen dat er effectief wordt genationaliseerd en dat het bedrijf onder arbeiderscontrole wordt geplaatst. Elders zijn er nog voorbeelden van gelijkaardige strijdbewegingen.
Het enthousiasme voor de hervormingen van Chavez is erg groot onder brede lagen van de bevolking. Maar er is ook een bezorgdheid omwille van de bureaucratie, die strijd tegengaat en die zichzelf verrijkt op basis van corruptie. Het is in die context dat Chavez stelde dat er nood is aan een Verenigde Socialistische Partij die van onderop wordt opgebouwd met democratische structuren. De discussies hierover lijken zich echter teveel te beperken tot een toplaag zonder actieve betrokkenheid van de massa’s.
Verenigde Socialistische Partij?
Drie kleinere pro-Chavez partijen hebben geweigerd om zich op te lossen in de Verenigde Socialistische Partij van Venezuela (VSPV). Hierop heeft Chavez een comité opgezet om de partij te promoten onder de arbeiders en in de armste wijken.
Het feit dat niet alle regeringsgezinde formaties bij de nieuwe partij aansluiten, was een slag in het gezicht voor Chavez. Naast twee rechtsere partijen in het Chavez-kamp heeft ook de communistische partij PCV besloten niet in de VSPV op te gaan. Het valt nog af te wachten of de VSPV echt democratische structuren zal krijgen en of er een echte betrokkenheid van onderuit zal zijn.
Breken met het kapitalisme
De maatregelen van de Venezolaanse regering om toegevingen te doen aan de armsten zijn een belangrijke stap vooruit. Maar om deze stappen vooruit te kunnen behouden en uit te breiden, zal er een breuk met het kapitalisme nodig zijn. Zoniet wordt ruimte gelaten voor de ontwikkeling van de contrarevolutie.
Er worden enorme verwachtingen gesteld in Chavez en het Venezolaanse regime. Dat is niet enkel in Venezuela het geval, maar in heel het continent en ook daarbuiten. Bij een recente tournee van Bush door Latijns-Amerika botste de Amerikaanse president overal op weerstand, terwijl Chavez op een grote aanhang kon rekenen toen hij gelijktijdig onder meer naar Argentinië trok.
De massa’s zien het verschil tussen de oorlogszuchtige imperialist Bush en Chavez, die een reeks hervormingen in het belang van de arbeiders doorvoert. De burgerij daarentegen is bang van het Venezolaanse voorbeeld en van de radicalisering die het regime tot verdergaande toegevingen kan dwingen. De Venezolaanse elite, met de steun van het VS-imperialisme, zal proberen de hervormingen teniet te doen en haar heerschappij opnieuw ten volle te vestigen.
De Venezolaanse massa’s zijn reeds verschillende keren in opstand gekomen tegen de burgerij, onder meer met hun verzet tegen de door de VS gesteunde staatsgreep. Maar zolang niet volledig gebroken wordt met het kapitalisme, zullen er nieuwe pogingen zijn om de klok terug te draaien.
Daar tegenover zal er nood zijn aan een actieve en massale deelname van de arbeiders en de armen aan het politieke debat. De massa’s zullen hun eigen organen nodig hebben, maar ook een politiek programma gericht op het vervolledigen van het revolutionair proces met een omverwerping van het kapitalisme en de opbouw van een socialistische samenleving.