Strijden om te winnen, dus voor een compleet ander maatschappijmodel

Eén van de kenmerken van dit tijdperk van wanorde is een terugslag in het bewustzijn van brede lagen van de werkende klasse, zeker inzake de mogelijkheid van een volledig ander samenlevingsmodel. De terugslag is gelukkig niet eenduidig. Zo worden er in verzet tegen onderdrukking stappen vooruit gezet, denk maar aan antiracistisch protest in de VS of de rebelse Pride in Boedapest tegen Orban eind juni 2025. Dat versterken met een programma van maatschappijverandering is cruciaal om het verzet te consolideren en om voorstellen van een socialistische samenleving te populariseren.

Zwakte zet aan tot agressie

Het kapitaal maakt gebruik van elke zwakte langs onze kant. Verkiezingen worden al te vaak beperkt tot een populariteitstest, een televoting na nietszeggende imago-profileringen. In het kader van een systeem in verval, kan extreemrechts scoren. Dat wordt op zijn beurt aangegrepen om het asociale en repressieve beleid nog een versnelling hoger te schakelen. Tot op het punt dat het zelfs voor extreemrechts moeilijk wordt om het reactionaire en asociale beleid nog te overtreffen. Wat ooit onmogelijk was en verontwaardiging wekte, is nu mainstream en wordt gewoon doorgevoerd. Zelfs door zogenaamde sociaaldemocraten. Op een ogenblik van weerzinwekkende genocide in Gaza worden er geen of amper vragen gesteld bij het opbod van het meest strenge asielbeleid ooit. De plegers van genocide aanpakken, is geen optie. De slachtoffers die ervan kunnen vluchten, worden daarentegen met alle mogelijke middelen bestreden. Op een actie van het Vlaams Belang tegen de mogelijke komst van een asielcentrum in de groene rand rond Antwerpen klonk het als volgt: “Straks vinden we zo’n gelukzoeker in ons zwembad” (Gazet van Antwerpen 30 mei).

Verzet is een noodzaak en biedt een uitweg richting echte verandering. Er is geen vrijgeleide voor rechts en extreemrechts, zelfs niet waar ze schijnbaar erg machtig staan. Strijd zorgt ervoor dat sommige aanvallen niet doorgevoerd worden en doet solidariteit van onderuit groeien. De mogelijkheid om langs deze weg positieve veranderingen en maatschappijverandering af te dwingen wordt echter niet meteen als realistisch gezien en is bijgevolg niet breed gedragen. Grote delen van de politieke en syndicale linkerzijde hebben het vandaag amper nog over socialisme. Maatschappijverandering is iets retorisch dat hoogstens op 1 mei of andere feestdagen opgerakeld wordt. Linkse militanten moeten daar bewust verandering in brengen, ook om de strijd vandaag te versterken en perspectief te geven. 

Rechtse regering in de aanval

Dat perspectief is ook noodzakelijk in de strijd tegen Arizona. De rechtse regering, met de actieve steun van Vooruit, gaat over tot zware aanvallen, in de eerste plaats op de zwaksten. Asociaal beleid en verdeeldheid zaaien gaan altijd samen. Dit maakt extreemrechts verder aanvaardbaar. Na de lokale machtsdeelname in voornamelijk kleine gemeenten, staat er nog weinig in de weg van een VB-machtsdeelname in grotere steden of op een hoger machtsniveau. 

De aanvallen op de zwaksten dienen om de lat verder naar beneden te halen. Alles wat ons verdeelt, verzwakt ons in de mogelijkheden van verzet tegen het beleid maar ook in het dagelijkse leven. Zonder enig wetenschappelijk onderzoek gaat Arizona ervan uit dat een derde van de 180.000 langdurig werklozen die vanaf 1.1.2026 hun uitkering verliezen wel op zichzelf zal rondkomen, dat een derde werk zal vinden (aan welke voorwaarden?) en dat een derde naar het OCMW trekt. Langdurig zieken worden voorgesteld als profiteurs, terwijl de toename van hun aantal vooral ingegeven is door de stijgende werkdruk en de ouder wordende werkende klasse. Waar in 1999 een kwart van de werkenden ouder was dan 45 jaar, was dit in 2019 al opgelopen tot 42%. Driekwart van de langdurig zieken is ouder dan 45 jaar. De afschaffing van het brugpensioen, moeilijker toegang tot eindeloopbaanregelingen en straks de druk om nog langer dan 67 jaar te werken om niet enkel een malus (straf) voor vervroegd pensioen te ontlopen maar ook om via de zogenaamde bonus aan een leefbaar pensioenbedrag te komen. Wie kan dit aan na jaren van werken in shifts, nachtarbeid of zwaar belastend werk? Eigenlijk willen ze dat we werken tot in de zerk en waag het niet om op weg naar de zerk ziek te worden!

Arizona is bijzonder asociaal. Het versterkt de maffioze werkgevers die misbruik maken van wanhopige werkenden in laagbetaalde precaire jobs, denk aan dienstencheques, horeca of schoonmaak. Verzet is meer dan nodig. De betogingen en stakingen tegen het huidige beleid zijn telkens een succes. Er zijn echter ook zwaktes die we moeten durven bespreken en aanpakken.

Krachtsverhouding opbouwen

Het succes van de acties, zowel die tegen Arizona als bijvoorbeeld het massale protest tegen de genocide in Gaza, tonen een potentieel om een krachtsverhouding van onderuit op te bouwen. Dat kunnen we versterken door onze eisen te verduidelijken: wat willen we, hoe zien we de noodzakelijke stappen vooruit (bijvoorbeeld pensioen op 60 jaar, collectieve arbeidsduurvermindering zonder loonverlies en met bijkomende aanwervingen, massale investeringen in openbare diensten …). Dergelijke eisen stellen, betekent natuurlijk breken met Arizona. De algemeen secretaris van het ABVV, Bert Engelaar, had gelijk toen hij zei dat Vooruit uit de regering moet. De tegenstemmen van (bijna gepensioneerde) vakbondsleiders uit het ABVV tegen deze uitspraak verzwakken ons. 

Daarnaast is het noodzakelijk om de steun op te bouwen en bredere lagen te betrekken. Langs Nederlandstalige kant steunde ongeveer een derde van de bevolking de staking van 31 maart, langs Franstalige kant was dat ongeveer de helft. Dat verschil is groot, we moeten er rekening mee houden. Niet om in de val van de verdeeldheid te trappen, maar om met de sterkste strijdbaarheid de rest van de werkende klasse mee te trekken. Het protest versterken kan door de eisen en de steun te concretiseren. Informatievergaderingen, acties per sector, volkse infocampagnes … kunnen daarbij een grote rol spelen. In sectoren waar dit gebeurde, waren de acties de afgelopen maanden indrukwekkend sterk. Denk maar aan het onderwijs, de zorg of het spoor. 

Vanuit informatiecampagnes moet een ernstig actieplan voortkomen. Veel vakbondsleiders spreken over het feit dat ons verzet een marathon is, geen sprint. Het idee mag echter niet zijn dat we vier jaar lang af en toe acties voeren om nadien nog erger te krijgen, de inzet is de val van de regering en het besparingsbeleid. Eenmalige acties zullen daarvoor niet volstaan, er is een actieplan nodig. Wie ooit een marathon liep, weet dat regelmatige training en het opvoeren van de inspanning essentieel zijn. 

In deze strijd hebben we iedereen nodig en is alles met elkaar verbonden. De miljarden die gevonden worden voor oorlogsvoering en vernietiging, maken duidelijk dat de miljarden die op onze sociale bescherming bespaard worden een politieke keuze zijn. Een keuze ingegeven door de winstlogica van het kapitalisme, een systeem dat steeds oorlog in zich draagt zoals donkere wolken regen. Verzet tegen de aanvallen op pensioenen, openbare diensten en sociale bescherming is onlosmakelijk verbonden met strijd tegen onderdrukking en genocide. De grootste Palestina-betogingen trekken meer aanwezigen dan vakbondsbetogingen. Ze bieden uitstekende kansen om solidariteit onder collega’s, buren en familie te versterken. Strijd is altijd de beste voedingsbodem voor solidariteit.

Socialisme

Een belangrijke zwakte van ons verzet vandaag is de afwezigheid van een ideologisch alternatief, waardoor de dominante ideeën van de heersende klasse een grotere impact hebben, ook binnen onze klasse. Verzet wordt bijna iets technisch, over details van de eindeloopbaan of over symbolische maatregelen. Niet alleen blauwe vakbondsleiders vinden eigenlijk dat staken achterhaald is en dat we ‘allemaal de broeksriem moeten aanhalen’. Iedereen, behalve de aandeelhouders van pakweg de defensie-industrie uiteraard.

Het gaat over het volledige systeem: het kapitalisme dat geld heeft voor defensie maar niet voor pensioenen en openbare diensten. Om eisen af te dwingen, moeten we een confrontatie aangaan met het kapitalisme. Daartoe hebben we ideologische fundamenten nodig waarmee we een socialistisch alternatief populariseren, durven spreken over democratisch bezit en controle van de centrale productiemiddelen, vertrouwen in de werkende klasse om dit te realiseren en de mogelijkheid van een samenleving waarin uitbuiting en onderdrukking tot in de wortels uitgeroeid worden. Als de huidige technologische kennis bevrijd wordt van het kapitalisme, dan kunnen we eindelijk de dringende maatregelen nemen die nodig zijn om de leefbaarheid van de planeet te herstellen. 

We staan nog steeds voor de keuze tussen socialisme of barbarij. De elementen van barbarij ontvouwen zich voor onze ogen, aan ons om het alternatief op te bouwen. 

Artikel geschreven door Geert Cool naar aanleiding van een bijeenkomst van de Cercle Rosa Luxemburg in Brussel op 14 juni