Staking bij De Lijn: “De huidige dienstverlening is een schande”

Na jaren van tekorten werkt niets nog naar behoren bij De Lijn. De malaise is algemeen. Het personeel staakt op 12 maart. Sommige reizigers voelen zich bij een staking nog meer in de steek gelaten, maar beseffen meestal ook wel dat de chauffeurs gelijk hebben als ze protesteren. De schandalige afbouw van dienstverlening is immers niet de schuld van de chauffeurs, maar van een beleid dat al jarenlang te weinig investeert.

Vanaf 1 juli nog minder aanbod

De concrete aanleiding voor de staking is de invoering van de basisbereikbaarheid. Vanaf 1 juli volgt een vermindering van het aanbod en een verdere verpachting van ritten. De Lijn werkt voor heel wat ritten met externe bedrijven, pachters. Daar gelden andere arbeids- en loonvoorwaarden. Het gaat om private bedrijven, wat betekent dat een deel van de dienstverlening niet langer in publieke handen is.

De invoering van de basisbereikbaarheid komt neer op een aanpassing van het hele net. De focus ligt daarbij op vraaggestuurd openbaar vervoer, waarbij vooral ingezet wordt op de meest rendabele gebieden en lijnen. Drukke lijnen krijgen daarbij meer dienstverlening ten koste van lijnen waar minder gebruik van wordt gemaakt. Hierdoor dreigen meer afgelegen gebieden ‘vervoersarm’ te worden.

De hele hervorming moest immers budgetneutraal gebeuren. Met het tekort aan chauffeurs en aan materieel, zoals bussen waarmee effectief kan gereden worden (geen overbodige luxe in deze sector), zijn er sowieso meer middelen nodig. Zelfs het Rekenhof stelde in zijn conclusie van 28 maart 2024 dat “het beschikbare budget niet strookt met de intentie de openbaarvervoervraag te laten toenemen in het kader van de modal shift”. De directie van De Lijn kan niet zeggen dat ze niet op de hoogte is van de noden, vorig jaar stelde ze zelf dat er 370 miljoen euro extra nodig is om de taken naar behoren uit te voeren.

Om de hervorming tegen begin januari rond te krijgen werden er last-minute in het wilde weg ritten geschrapt. Dat leidde tot heel wat spontane stakingen. Nu volgt een structurele vermindering van het aanbod en een verdere verpachting. Ongeveer 2% van het aanbod wordt geschrapt.

Aanvallen op personeel

De vermindering van het aanbod zal sommige regio’s harder treffen dan andere. In de hardst getroffen regio’s zijn de gevolgen voor zowel reizigers als personeel rampzalig. Voor de reizigers betekent het minder dienstverlening. Voor het personeel een aanpassing van de dienstroosters waarbij nog meer flexibiliteit wordt geëist. Meer gesplitste diensten (bijvoorbeeld ’s ochtends vier uur rijden, nadien een onderbreking van enkele uren en dan nog de avondspits) en ook minder vaste uurroosters, maken de job minder aantrekkelijk. Met de huidige omstandigheden zijn de chauffeurs al bijzonder flexibel, hoeveel meer willen ze eigenlijk van ons?

Voor veel collega’s is de staking van 12 maart een protest tegen de algemene malaise. Er is een tekort aan alles. Terwijl de chauffeurs er alles aan doen om toch wat dienstverlening aan te bieden, zijn ze bovendien ook nog eens het eerste aanspreekpunt voor ontevreden reizigers. Die ontevredenheid is het gevolg van dezelfde malaise waartegen de chauffeurs protesteren.

De aankondiging van de minister om zo snel mogelijk flexijobs in te voeren en samen te werken met private veiligheidsdiensten in plaats van de eigen controleurs, doet nog een schep bovenop de woede van het personeel. Voor dit jaar wordt geschat dat er een tekort zal zijn dat kan oplopen tot 50 miljoen euro. Er zal binnen alle afdelingen en ook bij de bedienden geschrapt en bespaard worden.

Meer betalen voor minder dienstverlening

Reizigers denken misschien dat er verbetering op komst is nu de nieuwe regering heeft aangekondigd dat er vanaf 2026 jaarlijks 50 miljoen en vanaf 2027 zelfs 70 miljoen euro bijkomt. Het gaat om broodnodige middelen, die niet volstaan om degelijke dienstverlening aan te bieden.

Wat de Arizona-regering er in de aankondigingen niet bij vertelde, was waar dat geld vandaan zal komen. Op de ondernemingsraad van De Lijn werd verteld dat er in feite een verlaging van de dotatie is. Anders gezegd: De Lijn moet dit geld grotendeels zelf ophalen onder de reizigers… Het gaat om onrealistisch hoge bedragen en eigenlijk om een verkapte besparing.

Op 1 april dit jaar gaat een eerste prijsverhoging van start. De tarieven stijgen met gemiddeld 18%. Een enkel ticket zal 3 euro kosten in plaats van 2,5, een tienrittenkaart zal 21 euro kosten in plaats van 17. De directie stelt dat dit “nog steeds voordelig geprijsd is”. Dat is een voorbereiding op nog meer prijsstijgingen.

Het huidige beleid kan voor de reizigers als volgt samengevat worden: meer betalen voor minder dienstverlening.

Strijd organiseren, nood aan programma en plan

Na jaren van verslechtering wil de regering op hetzelfde pad verdergaan. De Lijn dreigt het met minder middelen te moeten doen, alleszins komt er geen investering aangepast aan de noden inzake mobiliteit en milieu.

Het ongenoegen is groot en leidde al tot heel veel acties. Toch is er weinig idee over hoe we onze strijd zo efficiënt mogelijk kunnen voeren. Het volstaat niet om telkens te reageren op wat verkeerd loopt, we hebben nood aan een eigen programma van beter openbaar vervoer. Met een duidelijk standpunt tegen de verhoging van de tarieven kunnen we reizigers betrekken en mobiliseren.

Rond een programma voor beter openbaar vervoer in het belang van zowel het personeel als de reizigers is het mogelijk om een campagne op te zetten die opbouwt naar acties, van petities over betogingen tot staking

Brief van het gemeenschappelijk vakbondsfront aan de minister van Mobiliteit bij haar bezoek aan de stelplaats in Mortsel (25 februari)

Vandaag bezoekt u onze stelplaats—een moderne locatie, maar met een pijnlijk tekort aan rijvaardige bussen. Vandaag zal dat tekort misschien minder opvallen, omdat er tijdelijk extra bussen uit andere regio’s zijn overgebracht. Maar de realiteit blijft: er zijn te weinig bussen en de dienstverlening kreunt onder jarenlange besparingen.

In het Vlaams Parlement beweert u dat het “riedeltje” dat De Lijn kapot bespaard werd niet klopt. Wij denken daar anders over. En wij niet alleen. Uw partijgenoot Marc Descheemaecker, voormalig voorzitter van De Lijn, zegt in zijn boek Dood spoor letterlijk dat De Lijn kapot bespaard is. In Het Nieuwsblad (21/02/2021) verklaarde hij al dat er in tien jaar tijd 20% van de werkingsmiddelen verdwenen zijn. Dit zijn geen loze kreten van vakbonden, maar de feiten, bevestigd door iemand uit uw eigen partij.

Maar het probleem stopt niet bij besparingen alleen. Terwijl cruciale middelen verdwijnen, stijgen andere kosten. Miljoenen gaan naar externe consultants en bij techniek betalen we nu de prijs van eerdere reorganisaties. De beschikbaarheidsvergoedingen voor PPS-projecten, zoals stelplaatsen en infrastructuur, slorpten vorig jaar 46 miljoen euro op en zullen de komende jaren nog stijgen. PPS is op lange termijn een peperdure constructie die de werkingsmiddelen onder druk zet —ook dat bevestigt uw partijgenoot Descheemaecker.

En wat stelt u daar tegenover? 400 miljoen euro voor nieuwe bussen en trams. Dat klinkt goed, maar het is onvoldoende om de vergroening door te voeren. Daarnaast kondigt u een “groeipad” aan van 125 miljoen extra werkingsmiddelen, verspreid over vier jaar. Maar in de begroting zien we iets anders: vanaf 2026 worden de inkomsten uit openbaar vervoer met 50 miljoen verhoogd, vanaf 2027 zelfs met 70 miljoen per jaar. Op onze ondernemingsraad kregen we te horen dat dit in feite een verlaging van de dotatie betekent. Met andere woorden: De Lijn moet deze middelen grotendeels zelf ophalen bij de reizigers. Niet alleen zijn de bedragen onrealistisch hoog, dit is eigenlijk een verkapte besparing.

Wij eisen:

• Dringend extra middelen en een serieus investeringsplan. Zonder structurele financiering blijft openbaar vervoer een lege belofte.
• Respect voor het personeel. Degelijke arbeidsomstandigheden en sociaal overleg moeten een evidentie zijn.
• Stopzetting van de privatisering. Openbaar vervoer is een basisrecht, geen verdienmodel.

De huidige dienstverlening is een schande. En straks moeten reizigers hier nog heel wat extra voor betalen. Het schaamrood komt ons op de wangen.

Wij zullen niet rusten tot er een sterk, degelijk openbaar vervoer staat, met respect voor zowel reizigers als personeel.