Terug van niet weg geweest – de Egyptische revolutie

Egypte. Massaal protest tegen Morsi. Neen aan de interventie van het leger, voor een arbeidersregering!

De eerste verjaardag van het aan de macht komen van Morsi ging gepaard met zelfs grotere betogingen dan diegene die het regime van Hosni Moebarak in januari 2011 ten val brachten. Volgens bronnen van het leger en het ministerie van Binnenlandse Zaken waren er enorm veel betogers, de cijfers variëren van 14 tot 17 miljoen betogers op 30 juni in tal van steden en dorpen in heel het land. Een analyse door DAVID JOHNSON.

Met een petitie waarbij een controle van de identiteitskaart gebeurde werden 22 miljoen handtekeningen opgehaald voor de eis van het ontslag van Morsi. Dat is meer dan een kwart van de bevolking en veel meer dan de 13,2 miljoen mensen die voor Morsi stemden in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in 2012.

Er waren grote groepen betogers op de pleinen van Caïro, Alexandrië en andere steden die de hele nacht ter plaatse bleven. Er werd voor morgen een nieuwe grote betoging aangekondigd. Kantoren van de Moslim Broeders werden aangevallen en er vielen doden toen vanuit deze gebouwen werd geschoten.

De enorme betogingen vormen een nieuwe fase in de revolutie. Maar zoals we de voorbije jaren merkten, is het bij afwezigheid van een sterke socialistische beweging mogelijk dat andere krachten voordeel halen uit de beweging halen.

Er zijn heel wat redenen voor de woede tegenover de regering van Morsi. Chauffeurs moeten tot zeven uur in de rij staan om te tanken. In heel wat gebieden wordt de stroom meer dan 10 uur per dag onderbroken. De Egyptische munt verloor 20% van haar waarde. Hierdoor schieten de voedselprijzen veel sneller de hoogte in dan de officiële inflatiecijfers, nu op 8,2% per jaar vastgesteld. De werkloosheid blijft alomtegenwoordig terwijl de economische groei vertraagt, onder meer door een daling van de buitenlandse investeringen en het toerisme. De bezettingsgraad in de hotels bedraagt amper 15% in Caïro en minder dan 5% in Luxor. Enkel rond de Rode Zee doen de resorts het nog goed.

Beleid van Moebarak wordt verdergezet – protest zwelt aan

Een aantal zakenlui die bevriend waren met Moebarak worden door de regering aangehaald. Sommige zakenlui die vervolgd werden voor corruptie onder Moebarak, worden nu buiten vervolging gesteld. De Egyptian Business Development Association, opgezet door een prominente zakenman van de Moslim Broederschap (MB), Hassan Malek, brengt kapitalisten bijeen om de regering te beïnvloeden. Dat gebeurt op dezelfde manier als Gamal, de zoon van Moebarak, het vroeger deed.

Heel wat mensen zijn bang dat een nieuw corrupt regime onder leiding van de Moslim Broederschap wordt gecreëerd. Er is woede tegenover het feit dat Morsi leden van MB aanstelt op publieke posten, zoals gouverneurs maar ook op leidinggevende posities in de officiële vakbondsfederatie. Journalisten liggen onder vuur als ze berichten over betogingen en acties tegen het regime, een aantal gekende critici van de MB hebben hun job in de staatsmedia verloren. Komieken werden opgepakt omdat ze de president beledigden. Zelfs zangers en muzikanten van de opera van Caïro gingen in staking uit solidariteit met de directeur die in mei werd afgedankt.

Het aantal protestacties lag volgens het International Development Centre nog nooit zo hoog. In het laatste jaar van het Moebarak-regime waren er gemiddeld 176 protestacties per maand. In 2013 zijn dat er 1.140 per maand, met een totaal van 9.427 acties in het eerste jaar van het presidentschap van Morsi. De helft waren arbeidersacties met 1013 stakingen en 811 zitstakingen. Er waren 500 betogingen en 150 wegblokkades.

Diegenen die hoopten dat de val van Moebarak het begin zou vormen van een tijdperk van democratische rechten, kwamen bedrogen uit. Het nieuwe regime neemt immers steeds meer repressieve maatregelen. Terwijl de zakenlui die met Moebarak bevriend waren vriendschappelijk worden behandeld, gaf de minister van Luchtvaart bevel om 15 arbeiders van de luchthaven van Caïro af te danken na hun deelname aan een staking. Vijf dokwerkers in Alexandrië werden veroordeeld tot drie jaar celstraf omdat ze in oktober 2011 een staking leidden. In beroep werd die straf ingetrokken.

Op 26 juni beloofde Morsi nieuwe maatregelen tegen het ‘overlast’ en ‘terrorisme’, waarbij onder meer over wegblokkades werd gesproken. Het is een weinig bedekt dreigement dat er bijkomende repressie komt tegen arbeiders die in actie komen om hun leven en hun gemeenschappen te verdedigen.

Betogingen van 30 juni

In april hebben voormalige leden van Kefaya – de groep die acties voor democratische rechten organiseerde onder Moebarak – een nieuwe actiegroep opgezet: Tamarod (Rebel). De campagne stelde zich tot doel om 15 miljoen handtekeningen op te halen in een petitie voor het ontslag van Morsi. De petitie benadrukte de dringende democratische, sociale en economische thema’s. De tekst stelde dat er geen gerechtigheid is voor de martelaars die vermoord werden door de veiligheidsdiensten van Moebarak tijdens de opstand. De ‘armen hebben geen plaats in de samenleving’, de economie is ‘ineengestort’ en de regering moet bij het IMF ‘smeken’ voor leningen. Het regime van Morsi is veroordeeld tot het slaafs ‘volgen van de VS’. Op een paar weken tijd waren er 6.000 vrijwilligers om met de petitie rond te gaan en waren er op Facebook 100.000 volgers. Heel wat bestaande politieke oppositiekrachten hebben de campagne ondersteund. Het ging onder meer om de Jongerenbeweging van 6 april, de liberale Grondwettelijke Partij, de Socialistische Volksalliantie en de partij Sterk Egypte rond de voormalige MB-leider Abdel-Moneim Abul-Fotouh die in de presidentsverkiezingen tegen Morsi was gekant.

Het doel van de actiegroep is om “de fouten van de afgelopen periode te vermijden en de weg van de revolutie van 25 januari verder te bewandelen”. Dat is hoe Mohamed Abdel Aziz, mede-oprichter van Tamarod, het omschreef. De organisatoren van de betogingen van 30 juni stelden dat er “geen vlaggen of spandoeken” zouden meegedragen worden, “met uitzondering van Egyptische vlaggen en foto’s van de martelaren van Egypte, in het bijzonder die van de revolutie van 25 januari”.

Nood aan arbeiderspartij

Er is een begrijpelijke roep naar eenheid en het anti-partijgevoel weerspiegelt de breed gedragen ontgoocheling tegenover de tientallen partijen die ontstonden na de val van Moebarak. De meeste partijen riepen op tot een vorm van kapitalistische democratie, zonder in te gaan tegen de echte heersers in Egypte – de niet verkozen grote zakenlui en generaals. Het enthousiasme van de partijleiders voor goed betaalde postjes heeft het vertrouwen onder de arbeiders en armen niet bepaald versterkt.

Diegenen ter linkerzijde die in Morsi in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen vorig jaar steunden tegen de kandidaat die uit het Moebarak-regime kwam, hebben de verwarring verder versterkt. Het gaat onder meer om de Revolutionaire Socialisten (RS). De ontwikkeling van onafhankelijke acties en de organisatie van de arbeidersklasse en de armen is belangrijk, ze moeten een eigen massapartij vormen om op te komen voor hun belangen en democratische rechten.

Tamarod roept op voor het ontslag van Morsi om hem gedurende zes maanden te vervangen door een onafhankelijke premier die aan het hoofd zal staan van “een technocratische regering die als belangrijkste doel heeft om een dringend economisch plan op te maken om de Egyptische economie te redden en een beleid van sociale rechtvaardigheid te voeren.”

Het ‘redden van de Egyptische economie’ betekent onder het kapitalisme dat er extra aanvallen komen op de arbeiders en armen met besparingen op de overheidssubsidies voor basisproducten en meer privatiseringen om het IMF tevreden te stellen. Dit gaat regelrecht in tegen de eisen van januari 2011 voor brood, vrijheid en sociale rechtvaardigheid.

De arbeiders en armen willen een leefbaar minimumloon, een kortere arbeidsweek zonder loonverlies, een massaal programma van investeringen in huisvesting, onderwijs, gezondheidszorg en openbaar vervoer. Dat zou ook de broodnodige jobs creËren. Socialistische eisen gecombineerd met een programma van democratische rechten zouden een brede steun krijgen als een arbeiderspartij deze naar voor zou brengen. Zo’n partij kan opgebouwd worden vanuit de groeiende vakbonden.

Als er geen dergelijk programma naar voren wordt geschoven, dan kunnen de MB-leiders zich op een conservatieve laag onder de arme massa’s blijven baseren, zeker op het platteland is dat geval. Net zoals Erdogan in Turkije in staat was om significante aantallen betogers te mobiliseren – er waren grote betogingen om Morsi te ondersteunen. Zo waren er op 21 juni ongeveer 100.000 betogers in Caïro, maar op 30 juni zou dat aantal al veel lager gelegen hebben. Een socialistisch programma dat zich baseert op de klassenbelangen van de armen en dat ingaat tegen de zakelijke belangen van verschillende leidinggevende MB-leden zou een groot deel van de steun voor Morsi kunnen ondermijnen.

Militaire staatsgreep?

Generaal Abdul Fattah Al-Sisi, de bevelhebber van het leger en minister van Defensie, stelde op 23 juni dat het leger mogelijk moet tussenkomen om te vermijden dat het land “weg glijdt in een donkere tunnel van criminaliteit, verraad, sectaire tegenstelling of een instorting van de staatsinstellingen.” Op maandag 1 juli gaven topofficieren van het leger een ultimatum aan Morsi en de leiders van de politieke oppositie. Ze moeten binnen de 48 uur een akkoord sluiten en de polarisatie in het land stoppen.

Wat de generaals en de volledige heersende klasse vooral vrezen, is onafhankelijke massa-actie door de arbeiders en jongeren. Dat zou hun centrale belangen bedreigen. Daarbovenop zijn er elementen verbonden met het oude regime die hun belangen verdedigen en er is ook het VS-imperialisme. De generaals lijken niet zelfzeker genoeg om een directe militaire tussenkomst te organiseren. Maar dat is een momentopname. Ze lijken zich te willen opstellen als ‘scheidsrechters’ die proberen een vorm van regering van ‘nationale eenheid’ op te zetten.

Sommige leiders van Tamarod nemen een gevaarlijk standpunt in als ze ruimte openlaten voor een eventuele steun aan een militair regime. Mahmoud Badr, een woordvoerder van de groep, verwelkomde de verklaring van de militaire leiders. “Het leger beantwoordt de eisen van de bevolking”, stelde hij. De betogers op Tahrir juichten toen ze het nieuws hoorden. Ze riepen de slogan: “Het leger en het volk staan aan dezelfde kant”.

Het ziet er naar uit dat de VS-regering achter de schermen haar steun aan Morsi heeft opgezegd om op het leger in te zetten als beste manier om het land en de kapitalistische economie te stabiliseren. Op 1 juli namen tien ministers ontslag, wat er op kan wijzen dat Morsi de strijd wil aangaan om langer aan de macht te blijven. Morsi probeert de aandacht van de kritiek van de MB af te leiden en wijst op de verantwoordelijkheid van de “vroegere medestanders” van het oude regime die zouden samenzweren tegen zijn regime. Op 2 juli verwierp hij de eisen van het leger.

De meeste hooggeplaatste militairen willen geen directe verantwoordelijkheid voor de regering opnemen. Toch niet op dit ogenblik. Maar er zijn ongetwijfeld elementen in het leger en de veiligheidsdiensten die hun vroegere machtspositie terug willen heroveren. Het leger bezit sleutelsectoren van de economie, topmilitairen verdienen daar fortuinen mee. Ze willen economische en politieke stabiliteit, net zoals andere kapitalistische zakenlui dat willen.

Het is slechts 18 maanden geleden dat het leger op betogers schoot in Caïro. Gelijk welke regering – of die nu islamistisch of seculier, burgerlijk of militair is – die de verderzetting van het kapitalisme verdedigt, zal steeds ingaan tegen de belangen van de overgrote meerderheid van de Egyptische bevolking.

Dreiging van sectaire confrontaties

De afwezigheid van een programma dat op de dagelijkse bekommernissen van de arbeiders inspeelt, laat een gevaarlijk vacuüm vallen waarin het sectaire gif een sterke verspreiding kan kennen. Koptische christenen voelden zich al bedreigd door het programma van islamisering onder het MB-bewind en door de aanvallen op kerken.

Morsi en de MB hebben steun gegeven aan de reactionaire sjeiks uit Saoedi-Arabië en de Arabische Golf in het ondersteunen van de Soennitische oppositie tegen het regime van Assad in Syrië. Er zijn drie miljoen sjiieten in Egypte. Extremistische salafisten hebben uitgehaald naar de sjiieten in het land, een parlementslid omschreef hen als “gevaarlijker dan naakte vrouwen” en een bedreiging voor de nationale veiligheid. Deze sectaire tegenstellingen zorgden ervoor dat er op 23 juni een aanval door een 3.000-tal mensen was op huizen van sjiieten in het dorp Zawyat Abu Musulam. Daarbij werden vier mannen uit hun huizen gesleurd en vermoord.

Voor een arbeidersregering en socialistische democratie

Socialisten en syndicalisten kunnen bouwen aan bewegingen die de sectaire tegenstellingen overstijgen. Dat kan rond een programma van solidariteit van onderdrukten tegen de gezamenlijke vijand van de grote bedrijven, zowel uit eigen als uit andere landen. De massastrijd die begon met de revolutie in 2011 gaat verder. Er werden heel wat onafhankelijke vakbonden opgezet. Morsi wees er zelf op dat er de afgelopen 12 maanden 4.900 stakingsacties waren. Een algemene staking kan de onderdrukte lagen van de samenleving bijeenbrengen en kan heel wat steun krijgen van grote delen van de middenklasse. Een algemene staking mag zich echter niet beperken tot het omverwerpen van een dictator om die te vervangen door een andere, los van de vraag of het een generaal, zakenman of een andere kapitalistische politicus is.

Met democratisch verkozen stakerscomités en massale actiecomités in de werkplaatsen, op lokaal vlak en in de scholen, kan een programma van echte revolutionaire verandering worden uitgewerkt. Deze comités kunnen zich op lokaal en nationaal niveau verenigen en de basis leggen voor een regering van vertegenwoordigers van arbeiders en armen.

Een oproep aan de arbeiders en armen in de hele regio om gelijkaardige acties tegen armoede, sectarisme en repressie op te zetten, kan de basis vormen voor een beweging voor socialisme doorheen het Midden-Oosten en Noord-Afrika.

Dit vind je misschien ook leuk...