Spanje/Catalonië. Groeiende steun voor onafhankelijkheid in de aanloop naar de vervroegde verkiezingen

Op 13 en 14 oktober hielden de leden van Socialismo Revolucionario een nationale meeting in Barcelona. De bijeenkomst vond plaats te midden van een snel verdiepende economische crisis en een veranderende situatie. Belangrijke veranderingen zijn o.a. het naar voor komen van de nationale kwestie, vooral in Catalonië. Dit leidt tot een steeds explosievere confrontatie tussen de regionalistische rechtse regering van Convergentie en Unie (CiU), geleid door Artur Mas, en de centrale regering van de rechtse Volkspartij (PP). Hieronder publiceren we een tekst die werd bediscussieerd en goedgekeurd door de leden van Socialismo Revolucionario.

De pro-onafhankelijkheidsbetoging van 1,5 miljoen mensen op “la Diada” (11 september, traditionele “dag van Catalonië”), heeft de nationale kwestie naar het voorplan op de politieke agenda gekatapulteerd. De enorme opkomst en het politieke tumult dat eruit volgde, heeft zich toegevoegd aan de algemene politieke en economische crisis in de volledige Spaanse staat. In deze ontwikkelingen zien we de onopgeloste nationale tegenstellingen die diepgaand verstrengeld zijn met het Spaanse kapitalisme, gemengd met de economische crisis, de algemene desillusie met het politieke establishment en de massabeweging tegen het besparingsbeleid. Dit creëert een explosieve cocktail van voorwaarden die in de komende periode uitgespeeld zullen worden.

Groeiende steun voor onafhankelijkheid

Gedurende de periode van “stabiliteit” en economische groei, volgend op de “overgang” van Franco’s militaire regime, pochte het kapitalisme dat het de fundamentele problemen van het verleden had overkomen. Daaronder ook de nationale kwestie. Nochtans werd deze kwestie, die verdiept werd door de nationale onderdrukking onder Franco, nooit opgelost en is dat op basis van een verdelende kapitalistische samenleving ook niet mogelijk. Er is de laatste jaren een trage, maar gestage opgang van de steun voor onafhankelijkheid in Catalonië geweest. Door de impact van de crisis hebben we nu een verdere opgang gezien, met sommige opiniepeilingen die de steun voor onafhankelijkheid op meer dan 50% zetten. Als antwoord hierop moeten marxisten een weg voorwaarts zien aan te wijzen in de strijd voor democratische nationale rechten. Daarbij vertrekken we van de noden van de klassenstrijd en van de nodige arbeiderseenheid om tot echt socialisme en dus bevrijding voor allen te kunnen komen.

PP/CiU – fundamenteel gelijk, maar verdeeld

Terwijl de crisis zich verder zet, neemt de verdeeldheid tussen verschillende delen van de heersende klasse toe. Een uitdrukking hiervan zien we in de oplopende spanningen tussen delen van de heersende klasse die respectievelijk vertegenwoordigd worden door de Convergentie en Unie-Partij (CiU, een rechtse nationalistische regeringspartij in Catalonië) en de Volkspartij (PP). Fundamenteel delen deze twee partijen het geloof in een gezamenlijke “oplossing” van de crisis. Ze geloven beide dat de oplossing erin bestaat de arbeiders ervoor te laten opdraaien in de vorm van privatiseringen, besparingen en de afbraak van de arbeidscondities. Ze hebben samengewerkt rond anti-arbeidersbudgetten en –hervormingen zowel in Catalonië als in Madrid, en uiteindelijk zullen ze daar opnieuw toe bereid zijn als dit in hun imago past. Maar het verdiepen van de crisis en de strijd voor de afnemende middelen, samen met de oppositie van de arbeidersklasse, hebben geleid tot crisisdiplomatie tussen Mas en Rajoy, wat de nationale kwestie verder heeft opgehitst. De confrontatie tussen Mas en Rajoy is een symptoom van de impasse van de heersende klasse.

De verschillen tussen hen moeten echter niet overdreven of misbegrepen worden. Beide mannen hebben een vlag in de ene hand om hun steun te verkrijgen en een bijl in de andere hand waarmee ze via het besparingsbeleid de arbeidersklasse aanvallen. Hun huidige zogenaamde confrontatie biedt grote voordelen voor hun opportunistische belangen: Rajoy in het opdrijven van de “Espanolista”-stem (Spaans nationalisme) en het voortbrengen van een grotere polarisatie, en Mas in het verbergen van zijn eigen besparingen achter de Catalaanse Estrella-vlag. Hun woordenoorlog heeft een element van een geënsceneerd theater. Wat zich echter afspeelt, zijn niet enkel hun politieke manoeuvres maar echte sociale krachten en sentimenten, die aan hun controle kunnen beginnen te ontsnappen.

Met de verwerping van de eisen van de CiU rond het “fiscaal pact” staat Rajoy onder druk om voor de ene regio geen betere fiscale regeling toe staan dan voor de andere gezien de crisis van het begrotingstekort en de schulden in alle regio’s, waarvan er vele door de PP zelf worden geleid. Akkoord gaan met het fiscaal pact zou leiden tot een burgeroorlog in de rangen van de PP, zelfs enkel over de kwestie van de financiering van de regio’s. Bovendien betekenen de “espanolista”-gevoelens waarop de PP zich baseert dat elke verder toegeving op het vlak van rechten van regio’s als Catalonië en het Baskenland door Rajoy de regering van binnenuit zouden kunnen breken. Enige versoepeling van de centrale macht om de regio’s de uitvoering van het besparingsbeleid op te leggen, zou de agenda van de bazen moeilijker maken, wat dan weer “de markten” boos zou maken.

De greep van Mas en de CiU op de beweging voor zelfbeschikking is echter ook bijzonder onstabiel. Het is waarschijnlijk dat er binnen de rangen van CiU delen zijn, zoals de laag die geleid wordt door Duran Llieda, die denken dat Artur Mas te ver gaat. Maar die lagen zullen zwijgen gezien de aankomende verkiezingen. CiU is zelf nooit uitgesproken voorstander geweest van onafhankelijkheid, ze vinden er nu een vehikel in waarmee Madrid geraakt kan worden en waarmee ze gunstiger voorwaarden kunnen behalen. De angsten voor de winst van de Catalaanse grote bedrijven hebben al gemaakt dat enkele grote burgerlijke leiders, zoals het hoofd van La Planeta, het Catalaanse nationalisme in toom probeerden te houden uit angst dat het een slecht effect zou hebben op de winstmarges. Het Catalaanse nationalisme gaat echter dieper dan dat en het proces zal niet gemakkelijk gecontroleerd kunnen worden door krachten als de CiU, zeker indien het in een linkse richting gaat. Nu reeds zal de verandering in toon van Mas, die niet zover gaat om een programma voor te stellen voor de zuivere afsplitsing van de Spaanse staat en enkel een referendum belooft binnen de vier jaar, door velen gezien worden als “onvoldoende”.

Betaalt Catalonië meer dan het zou moeten? De band tussen de oppositie tegen besparingen en nationalistische gevoelens

Het is duidelijk dat de simplistische argumenten die door de CiU naar voor worden gebracht – dat Madrid meer neemt dan het geeft in termen van financiering – op dit moment een zeker effect hebben op mensen die boos zijn omwille van de besparingen in Catalonië. Deze retoriek heeft een brede steun verkregen. Op de basis van steun voor deze argumenten is het zeer waarschijnlijk dat de CiU, ondanks haar onpopulariteit onder brede lagen van de arbeidersklasse, de vervroegde verkiezingen van 25 november zal winnen, mogelijk met een grotere meerderheid.

De arbeidersbeweging en links moeten duidelijk zijn en enig mogelijk anti-besparingsimago van CiU aanvallen. CiU is ideologisch voorstander van meer massale besparingen bovenop de vier grote besparingspakketten dat het reeds heeft doorgevoerd. Onder hun controle zouden nieuwe middelen uit Madrid naar het uitbetalen van de schulden van de rijken gaan, naar het redden van de banken en grote bedrijven, terwijl het vertrappelen van de rechten en de omstandigheden van de arbeiders zou verdergaan. Zou de arbeidersklasse iets extra bekomen op financieel vlak of minder besparingen in diensten vanwege een onafhankelijk kapitalistisch Catalonië geleid door de CiU krijgen – of uit een “fiscaal pact” onderhandeld door de CiU? NEEN! Het debat rond de financiering van Catalonië dat wordt gevoerd door de CiU is een mengeling van waarheid en mythes waarin de noden van de arbeidersbevolking, in Barcelona, Madrid of Sevilla, niet aan bod komen. Het echte probleem is het kapitalistisch systeem en zijn besparingsprogramma die de arbeidersklasse doet leegbloeden. De middelen voor toegenomen openbare uitgaven in het massaal creëren van jobs en degelijke openbare diensten moet komen door het grijpen van de rijkdom van de rijken, niet ten koste van essentiële publieke uitgaven in andere regio’s, wat de verdeel-en-heerstactiek verder voedt.

Catalonië in Europa

Een van de slogans van La Diada was “Catalonië: Europa’s nieuwste natie”. Mas en CiU – loyaal aan de kapitalistische markten – voelen de druk van hun Europese kapitalistische meesters. Zo kwam de discussie op Europees niveau terecht en werd gediscussieerd over de vraag of een onafhankelijke Catalaanse staat al dan niet in de EU en de Eurozone zou blijven. Rajoy en andere ministers trachten angst te zaaien en stellen dat een onafhankelijk Catalonië uit de EU en de euro zou worden gezet (wat volgens EU-wetgeving inderdaad de initiële uitkomst zou zijn). Mas argumenteert dan weer dat Catalonië omwille van haar economische gewicht automatisch opnieuw toegelaten zou worden.

Sommige Catalaanse nationalisten promoten het idee van een “meer sociaal” Catalonië in een meer federalistisch Europa. Dat is een fantasie onder de voorwaarden van het kapitalisme. De crisis in Europa is verergerd door de nationale conflicten en belangen die de kapitalistische samenleving niet kan oplossen. De toekomst van de euro zelf is bijzonder twijfelachtig. De exit van Griekenland en misschien Portugal is een ernstige optie voor de dictators van het kapitaal. Ze hebben het moeilijk toe te geven dat zelfs de Spaanse staat uit het lidmaatschap van de eurozone kan gezet worden. Rust het project van Mas voor een kapitalistisch Catalonië op de gebroken beenderen van de euro? Aanhangers van Mas en de CiU hebben een visie van een kleine levendige staat in de zee van een rustig Europa. Dat is niet het Europa van vandaag. Een natiestaat van dat type zal niet welvaren en groeien, maar onder dezelfde hamer van het Europese kapitalisme terecht komen.

Recht op zelfbeschikking en arbeiderseenheid

Er bestaan in Catalonië duidelijke aspiraties voor een grotere autonomie, onafhankelijkheid inbegrepen. Het zou fout zijn om te stellen, zoals sommige linkse groepen jammer genoeg doen, dat dit enkel een hogere en “middenklasse fenomeen” is. Het is een algemeen proces met een brede impact in de Catalaanse samenleving, ook binnen de arbeidersklasse. De beweging tegen het besparingsbeleid heeft nationalistische gevoelens verder aangespoord, die zich voegen bij de historische woede die reeds bestond. Toch maakt een belangrijk deel van de gemeenschap zich zorgen over de ontwikkelingen in de richting van onafhankelijkheid.

Er zijn verschillende types van nationalistische aspiraties. Socialismo Revolucionario (het CWI in Spanje) biedt geen steun aan het nationalisme van de heersende klassen, noch aan hun agenda. Zij kunnen niet handelen in de belangen van de arbeiders, wat ook hun kledij of vlag mag zijn. De nationale aspiraties van de arbeidersklasse in Catalonië zijn echter een totaal andere kwestie. Zoals marxisten dat altijd hebben gedaan, steunen we op de basis van deze aspiraties het recht op zelfbeschikking, met inbegrip van het recht om een onafhankelijke staat te vormen. We waarschuwen echter wel voor de inherente gevaren in dit proces, vooral in Catalonië, waar er minstens een belangrijke minderheid tegen onafhankelijkheid is. Als de strijd voor onafhankelijkheid kapitalistisch van aard is en/of gefocust is op een deel van de gemeenschap kan het een verdelend effect op de arbeidersbeweging hebben en de beweging verzwakken tegenover het kapitalistisch offensief. Socialisme is fundamenteel een internationalistische idee en is gebouwd op de basis van de eenheid van de hele werkende klasse.

SR wil de barrières tussen arbeiders afbreken en hen verenigen rond een gezamenlijk doel, vandaag de strijd tegen het besparingsbeleid en voor een alternatieve socialistische politiek. Socialismo Revolucionario heeft een flexibele benadering, biedt steun aan het recht op zelfbeschikking en onafhankelijkheid, maar probeert ook een gebalanceerde positie uit te werken over wat in het belang is van alle werkende mensen, waarbij we de democratische rechten van iedereen verdedigen.

Het opbreken van de Spaanse staat?

Het opbreken van de Spaanse staat zou het kapitalisme enorm verzwakken, niet enkel in Spanje maar ook daarbuiten. Het opbreken van de Spaanse staat is echter op zichzelf niet noodzakelijk een oplossing voor de werkende bevolking.

De peilingen tonen vandaag dat de steun voor onafhankelijkheid groeit en verhardt, maar dat dit voor velen ook gemengd wordt met een verlangen naar grotere autonomie en een meer federale of bilaterale relatie met Spanje. Een echt democratisch referendum over de Catalaanse nationale kwestie zou dan ook een variatie van mogelijkheden moeten bieden, en niet slechts een polariserend “ja/nee”-referendum over onafhankelijkheid. Enige druk voor een referendum van dit type vertegenwoordigt enerzijds het verlangen van het Spaanse kapitalisme om iedereen rond zich te verzamelen die “Spanje willen verdedigen” en anderzijds een wil om de Catalanen angst aan te jagen en zo, met de dreiging van onmiddellijke isolatie van Spanje en Europa, te laten stemmen voor het status quo.

Het is alvast duidelijk dat de kapitalistische crisis geleid heeft tot het massaal in vraag stellen van en verzet tegen de staat en het systeem dat, volgend op “de overgang” naar democratie na het Franco-regime, werd voorgesteld als de oplossing van alle problemen. Toen de massale beweging van de M15 losbarstte, weerspiegelde het een breed verspreid geloof, vooral onder de jeugd, dat het project na de overgang van de Spaanse samenleving mislukt is. Dit weerspiegelde niet enkel Catalaanse gevoelens, maar gevoelens die in de hele Spaanse staat bestaan. Ook toonde de beweging de macht van solidariteit en eengemaakte strijd op nationaal niveau. Dit werd opnieuw aangetoond in de algemene staking in maart en zal opnieuw aangetoond worden op 14 november. Socialismo Revolucionario gelooft dat, in plaats van de rekenen op de rechtse CiU, iedere strijd voor echte zelfbeschikking moet beginnen met de strijd van de arbeidersklasse, georganiseerd op nationaal en internationaal niveau, op de basis van gedeelde belangen en met een gezamenlijk programma voor een socialistisch alternatief dat de rechten van Catalonië en andere nationaliteiten verdedigt.

Een strijd voor een socialistisch Catalonië

We benadrukken dat de strijd voor echte nationale en democratische rechten de strijd voor het socialisme is en dat een socialistisch programma het recht inhoudt van naties om apart te blijven als ze dat willen, evenals een echte democratische socialistische federatie op gelijke en vrijwillige basis. De arbeidersstrijd overstijgt uiteraard nationale grenzen. Het negeren van het bestaan van verschillende naties is echter even rampzalig en zou leiden tot een eenzijdige benadering, die in feite gemakkelijk gezien kan worden als “espanolista” nationalisme.

De linkerzijde moet op een beslissende manier tussenkomen met een klassenprogramma dat de arbeiders in de staat verenigt en de arbeiders in de rest van Spanje overwint voor de democratische eis voor zelfbeschikking in Catalonië. Dit kan enkel gebeuren door het smeden van solidariteit op sociale kwesties, door samen te vechten tegen de gezamenlijke vijand en bovenal door het uitdrukken van de nood voor een echt socialistische maatschappijverandering, waarin het recht op zelfbeschikking, inbegrepen onafhankelijkheid, verdedigd en beschermd zou worden. Onder de vlag van de strijd voor een socialistisch Catalonië, als onderdeel van een vrije en vrijwillige federatie, kan deze houding de arbeiders en de middenklasse wegbreken van zowel de CiU als de PP.

Gevaren voor de arbeidersklasse – niet om te verdelen en te heersen!

In de komende maanden is het zeer waarschijnlijk dat de Spaanse staat en haar politieke vertegenwoordigers zullen trachten referenda en protesten te blokkeren door het gebruik van wetgeving en andere methodes. Ze zullen het Catalaanse nationalisme ook demoniseren en proberen sectaire verdeeldheid te zaaien tussen Catalonië en Spanje. Dit zou versterkt kunnen worden door meer extreme Spaans-nationalistische elementen die zich mobiliseren en het kan leiden tot een verdere groei van Spaans extreemrechts en populisme. Dit zal sterker ontwikkelen indien er geen overwinningen van de arbeidersbeweging zijn. Het discours van de espanolista-elementen – die stellen dat de Basken en Catalanen Spanje aan het plunderen zijn – moet beantwoord worden met een antikapitalistische uitleg dat zij die Spanje plunderen de bankiers en de markten zijn.

De gevechtsformaties van de burgeroorlog bestaan nog steeds. Woordvoerders van de legergemeenschap en leidende PP-politici hebben woorden als “verraad” gebruikt en dreigementen geuit indien er in de toekomst stappen zouden worden gezet naar onafhankelijkheid van de Spaanse staat.

We moeten de groei in rekening brengen van de extreemrechtse Gouden Dageraad in Griekenland, dat schijnbaar vanuit het niets is opgesprongen en nu migranten en linkse activisten aanvalt en zetels wint in de verkiezingen. Dit is een waarschuwing voor alle arbeidersorganisaties.

Op dit moment zijn we sterk en de toekomstige mogelijkheden om het socialisme te bereiken zullen bestaan. We moeten alle kansen aangrijpen om de ideeën van de socialistische transformatie van de samenleving en van arbeiderseenheid te versterken. Een sectaire campagne die verdeeldheid zaait onder de arbeiders kan grote gevaren creëren voor de strijd die voor ons ligt. We moeten ons verzetten tegen iedere ontwikkeling in die richting. De beweging naar separatisme draagt ook het gevaar van een fragmentatie van de klassenstrijd in zich, wat versterkt wordt door de afwezigheid van iets wat de militanten nationaal kan samenbrengen, zowel in de vakbondsbeweging als onder links. Dit is een tegenstelling die enkel overkomen kan worden door dit vacuüm in te vullen en van onderuit een eenheidsfront van arbeiders en echt linkse organisaties te bouwen, met daarbij ook Verenigd Links (IU) die de enige linkse organisatie is die een belangrijke basis heeft in het hele land, gewapend met een programma om de PP-regering ten val te brengen en te vechten voor een regering van de arbeidersklasse.

Sommigen ter linkerzijde positioneren zich op deze kwestie op een veel te simplistische manier. Zo bijvoorbeeld En Lucha (de zusterorganisatie van de Britse Socialist Workers’ Party). Ze stellen dat het opbreken van de staat zonder meer goed is. Er is een gevaar dat de linkerzijde opportunistische en onkritische cheerleaders van het nationalisme worden. De taak van het marxisme is zich te engageren in de debatten en gevechten van alle arbeiders en jongeren, daarbij de kwesties altijd verbinden aan de nood voor arbeiderssolidariteit en bovenal voor echt socialisme en echte arbeidersdemocratie. Niet enkel de eenheid van de arbeiders in de Spaanse staat, maar de eenheid van arbeiders in het hele Iberische schiereiland, Europa, en wat dat betreft in de hele wereld.

Catalaanse verkiezingen op 25 november – Maak er een referendum over het besparingsbeleid van!

De CiU heeft duidelijk opgeroepen voor deze verkiezingen om hun positie te versterken en de aandacht af te leiden van de besparingen. Deze verkiezingen zijn een opportuniteit voor links. De positie van de IU, andere linkse organisaties en de vakbonden zijn cruciaal in het omzetten van deze verkiezingen in een referendum over het besparingsbeleid van zowel de PP als de CiU en zo klasseneenheid op te bouwen. In deze verkiezingen moeten de strijd tegen het besparingbeleid verbinden aan het democratische recht op zelfbeschikking voor Catalonië.

Het recht op een referendum over zelfbeschikking

Het recht op een referendum is duidelijk. De Catalaanse bevolking moet kunnen kiezen. Met de leiding ervan in handen van de CiU is het echter waarschijnlijk dat de bewoordingen in zo’n referendum niet in het voordeel van de arbeiders zullen spelen. We verdedigen ten minste een meerkeuze-referendum, waarbij zowel grotere autonomie als confederalisme een mogelijk antwoord zijn.

We argumenteren ook dat de arbeidersklasse zelf – doorheen haar organisaties zoals de vakbonden, huurdersvereningen, gemeenschaps- en werkplaatsraden en, indien nodig speciale comités voor arbeiderseenheid – een duidelijke positie moet uitwerken over wat de “vragen” in het referendum moeten zijn.

Het bouwen van een massale arbeiderslinkerzijde is een cruciale component

De afwezigheid van een massaal links alternatief dat duizenden nieuwe strijdbare arbeiders en jongeren in politieke activiteit kan trekken, met een programma en strategie die in staat is de arbeidersklasse een te maken en te vechten voor een authentiek socialisme, is een sleutelfactor in de gebeurtenissen. De krachten, vooral de basisleden, van de bestaande linkse organisaties, vooral de IU, hebben allemaal een rol te spelen in de opbouw van zo’n kracht. Bij de noodzakelijke ingrediënten hiervoor horen een programma dat ook het recht op zelfbeschikking omvat, de niet-betaling van de schuld, massale publieke investeringsprogramma’s in jobs, de nationalisatie van de banken onder democratische controle enz. Op de basis van zo’n programma zou een eenheidsfront gebouwd kunnen worden – in Catalonië, maar ook in heel Spanje – om het idee van een arbeidersregering met een dergelijke revolutionaire socialistische politiek te populariseren.

In de Catalaanse verkiezingen roepen we op voor een stem voor arbeiderskandidaten die een klassenpositie nemen in de verdediging van onze rechten en verzet tegen het besparingsbeleid. Jammer genoeg zullen er waarschijnlijk een heel aantal verschillende linkse kandidaturen zijn (o.a. een alliantie tussen EuiA en de “eco-socialistische” ICV en een lijst die wordt ingediend door de links-nationalistische CUP). Terwijl we een stem voor deze kandidaten verdedigen, denken we ook dat het enkel op basis is van principiële eenheid, zowel op electoraal vlak als in de toenemende strijdbewegingen, dat links en de arbeidersklasse een uitweg kunnen tonen uit de chaos van deze crisis.

Wij zeggen:

 

• CIU/PP/PSOE – dezelfde kapitalistische agenda in een andere verpakking – bouw een arbeidersalternatief om een einde te maken aan het kapitalisme.
• Stem voor authentieke socialistische kandidaten, herbouw de linkerzijde en verenig de beweging. Maak van deze verkiezing een actie tegen het besparingsbeleid en voor eenheid. Voor een strijdbaar programma om het kapitalisme te beëindigen.
• Voor het recht op een referendum (met meerdere keuzes), maar laat de kapitalisten de agenda niet bepalen. Bouw aan een eengemaakte arbeiderscampagne om een klassenpositie uit te werken.

 

 

• Voor een authentiek socialistisch Catalonië als onderdeel van een vrije en vrijwillige confederatie van de Spaanse staat, het Iberische schiereiland en Europa. Vrijheid aan alle naties, eenheid van alle werkenden!

Standpunt door Socialismo Revolucionario (CWI in Spanje)