Analyse gemeenteraadsverkiezingen. Achteruitgang paars gemaskeerd!

De gemeenteraadsverkiezingen van 8 oktober tonen enkele belangrijke trends. De winnaars zijn de christen-democratische partijen en extreem rechts, zowel aan Franstalige als aan Nederlandstalige zijde. De liberalen en de groenen verliezen zwaar, op enkele uitzondering na. SP.a gaat sterk vooruit in de grote steden, vooral in Antwerpen, waar ze het Vlaams Belang voorbijsteekt en opnieuw de grootste partij wordt. Op zich een prestatie, ware het niet dat ze er geen enkele zetel afnam van het VB, enkel van haar coalitiepartners. De PS is de verliezer aan Franstalige kant, zeker daar waar de schandalen plaatsvonden en waar extreem rechts een alternatief aanbood, maar het blijft de grootste partij in Wallonië met een meerderheid in iets minder dan 50% van de kieskantons.

Christen-democratie: terug naar de “goede oude tijd” van de stabiele CVP?

De CD&V heroverde de meerderheid in de Vlaamse gemeenten en bereikte opnieuw meer dan 30%. Het zorgde voor niet weinig euforie in eigen rangen. Het was dan ook 20 jaar geleden dat een dergelijke overwinning werd geboekt. In de grote en middelgrote steden echter moest ze de duimen leggen tegen de boegbeelden van voornamelijk SP.a. Ook de CDH kan zich met recht en rede de overwinnaar noemen van deze verkiezingen. De partij kende haar eigen “oranje explosie” en veroverde 10 kantons meer dan in 2004.

Betekent dit een terugkeer naar de “goede oude tijd” toen een stabiele basis onder alle lagen in de maatschappij een coalitie zonder de CVP onmogelijk maakte. Niet echt! De laatste jaren zien we dat alle grote traditionele partijen aan gewicht verloren hebben. Het traditioneel stemmen voor de ene of andere zuil is vervangen door het shoppen van de kiezer. Het is een uitdrukking van een verlies aan autoriteit van de traditionele partijen, die niet meer op een stabiele meerderheid kunnen rekenen.

Wat zou je anders verwachten van verkiezingscampagnes die uitblinken in politieke nietszeggendheid. Aan de macht waren de reclamebureaus. Het verschil werd gemaakt in de “creativiteit”, de politieke programma’s liggen nu eenmaal zeer dicht bij elkaar. Het “Leterme-effect” was eerder een reactie op de politieke instabiliteit van paars.

Dat verlies aan autoriteit wordt ook uitgedrukt in de wil om steeds grotere coalities te sluiten: het zoeken naar een breed draagvlak om hun politiek erdoor te rammen. Langs Franstalige kant was er bijvoorbeeld de opkomst van de “lijst van de burgemeester”. Of een ander voorbeeld van het principe: deelname aan de macht, met gelijk wie, als het maar deelname is aan de macht. Deze onprincipiële houding deed vooral de groenen de das om, maar is een middel om zich verzekerd te zien van een ruime meerderheid in de verkozen organen voor … een neoliberaal beleid.

De CD&V zal echter niet moeten rekenen op veel politieke stabiliteit. Haar syndicale steunpilaar of arbeidersvleugel moest vorig jaar 325.000 stakingsdagen uitbetalen aan haar leden. 285.000 leden deden mee aan stakingen. De helft was gericht tegen het Generatiepact van de federale paarse regering, een pact dat volgens de CD&V … niet ver genoeg ging! Een staking ook waarbij de houding van de ACV-leiding op zijn minst dubieus te noemen was en leidde tot rebellie onder de leden in niet weinig afdelingen.

Bovendien bood het kartel van CD&V met N-VA voor hen beiden een win-win situatie. Maar voor hoe lang? Het Vlaams nationalisme kan de komende jaren een echte splijtzwam vormen voor de christen-democratie. Met een meerderheid van kleine Vlaamse patroons die gewonnen zijn voor meer Vlaamse onafhankelijkheid lijkt ook de druk toe te nemen om verder deze richting in te gaan. Een houding die botst met de opinie aan de basis van de vakbonden, maar ook ingaat tegen de objectieve belangen van de Belgische arbeidersklasse. Het laatste wat ze nodig heeft in haar strijd tegen de afbouw van haar verworvenheden is een verdere verdeeldheid langs communautaire lijnen.

Het einde van paars of de heropstanding?

Paars verloor deze verkiezingen. In Vlaanderen houdt ze niet eens een meerderheid meer over, met een VLD – partij van de premier – dat amper nog 16% van de kiezers overtuigt. De paarse zetels zouden van 98 naar 79 slinken indien de Vlamingen in 2007 op dezelfde manier stemmen als voor de provincieraden op 8 oktober. Ook langs Franstalige kant gaat paars achteruit. Er zou een zetelverlies zijn voor zowel de MR (-5) als voor de PS (-2) sinds 2003. Paars zou er stranden op 79 kamerzetels, een meerderheid van slechts 3 zetels.

De nederlaag van paars wordt echter gemaskeerd. Dit heeft alles te maken met de overwinning van paars in Gent en vooral van Janssens in Antwerpen.

Zowel in Gent als in het district Antwerpen (Antwerpen-centrum) en Borgerhout gaat het Belang erop achteruit. Onmiddellijk klinkt het “dat een sterke SP.a de vooruitgang van het VB kan stoppen”. In plaats van gezien te worden als één van de oorzaken van de extreem rechtse vloedgolf sinds 1991, wordt de SP.a nu voorgesteld als de redder! Patrick Janssens als held! Hetzelfde wordt toegeschreven aan Beke, de voormalige burgemeester van Gent, ook al SP.a, en aan zijn opvolger Termont. Deze laatste is nochtans de nr. 1 onder de schepenen met het grootste aantal betaalde mandaten! Van politiek opportunisme gesproken. Maar het VB gaat er reëel op achteruit in Gent met twee zetels. Ongezien sinds het begin van hun electorale opgang.

Wat is de realiteit? Ten opzichte van de gemeenteraadsverkiezingen van 2000 gaat het Vlaams Belang er met 6,6% op vooruit. Ze kwamen op in één derde meer steden en verhoogden haar aantal gemeenteraadszetels van 459 naar 794, wat het potentieel voor een breder ingeplante partij enkel kan doen toenemen. In die zin is het triomfalisme totaal misplaatst.

Met de mediagenieke campagne van “Patrick” was de SP.a in staat de verkiezingen voor te stellen als een duel tussen Patrick en Filip. Patrick won. Patrick Jansens haalt iets meer dan 70.000 voorkeurstemmen, Filip Dewinter iets meer dan 60.000. De partij van Janssens gaat erop vooruit met 16% en wordt meteen de grootste partij in Antwerpen. Mogelijk wordt dit gevolgd door een groei van het aantal passieve leden. In de campagne zelf was daar echter niet veel van te merken. De partij had moeite om naast de bekende Vlamingen haar eigen leden te motiveren. Janssens kon niet eens 50 fietsers bijeenbrengen om zijn campagne voor hem ook op straat te voeren!

Natuurlijk en zeer begrijpelijk is de opluchting groot in Antwerpen. Het Vlaams Belang is niet meer de grootste partij. Maar in realiteit snoepte men geen enkele zetel af van het VB. Zoals Dewinter duidelijk maakte, “kannibaliseerde” de SP.a haar eigen coalitiepartners. De VLD verliest 5 zetels, Groen! 4 en de CD&V 1. De SP.a wint er 10 bij met een monsterscore van 35%.

Het is waar: het VB was niet in staat haar score van met de regionale verkiezingen in 2004 te evenaren. Daarvoor zijn verschillende redenen te geven, maar niet “goed bestuur” zoals in het algemeen wordt aangenomen. Toch geen “goed” bestuur in het belang van de werkende, werkloze, zieke of gepensioneerde mensen. Wat wordt immers bedoeld met goed bestuur? In de Tijd wordt dit als volgt omschreven: “met minder middelen meer doen”. De besturen worden vergeleken met bedrijven en moeten goed presteren. De arbeiders van Agfa Gevaert weten wat dit betekent: in dit “goed presterend bedrijf” worden 900 mensen op straat gezet. Dit noemt men dan “efficiënt”.

We zien dat de stadsvernieuwing, een ander voorbeeld van “goed bestuur”, vooral in het belang was van een middenklasse die bepaalde delen van het centrum heroverde op het legertje armen dat al jarenlang in de oude stadskernen verkommerde en waarop het Vlaams Blok eind jaren ‘80 en begin jaren ‘90 haar eerste doorbraak boekte. De sociale samenstelling veranderde in bepaalde wijken omdat de armen werden weggedrukt. Dit verklaart de verbeterde scores van de SP.a, de kampioen van de nieuwe middenklasse en de verantwoordelijke voor deze trend van “stadsvernieuwing”. Uiteraard zijn wij niet tegen stadsvernieuwing als dit ten goede zou komen aan iedereen, ook de oorspronkelijke bevolking. Maar de woningen stegen in waarde en de armen werden weg geprijsd uit bepaalde wijken van Borgerhout en Antwerpen centrum.

Ook het gemeentelijk stemrecht dat sinds deze verkiezingen toegekend werd aan niet-Belgen zal een rol gespeeld hebben in de goede scores voor SP.a (en PS) en het VB wat teruggedrongen hebben. Het uitbreiden van het democratisch recht van kiezen is duidelijk geen goede zaak voor een antidemocratische partij als het VB. Belangrijk om vast te stellen is echter dat GEEN ENKELE ZETEL verloren ging voor het VB in Antwerpen. Integendeel. In de provincie Antwerpen en in een aantal Antwerpse districten gaat ze er zeer sterk op vooruit, alhoewel een absolute meerderheid nergens werd behaald, vandaar de ontgoocheling bij het Vlaams Belang. Maar in Hoboken, Deurne en Merksem gaat ze ruim boven de 40% en veroordeelt ze de andere partijen tot monstercoalities, wat meteen ook een belangrijke test zal blijken voor PVDA+

De verdrievoudiging van het aantal zetels voor PVDA+

Tenslotte zal deze verkiezingen door de linkerzijde herinnerd worden omwille van de “electorale opstoot” van PVDA+. De partij verdriedubbelt haar zetels van 5 naar 15. In Zelzate haalt ze bijna 22%. Het feit dat 11 van de 15 zetels ingenomen worden door dokters voor het volk verklaart veel. In Zelzate gaat de dienstverlening verder. Ook de campagnes voor meer jeugdfaciliteiten, tegen betaald parkeren, … kon duidelijk een deel van de kiezers overtuigen. Ze staan dan ook alleen in een woestijn van neoliberalisme. Wij feliciteren PVDA+ met hun resultaten.

Deze uitslag toont in ieder geval het potentieel voor een nieuwe arbeiderspartij, die in de praktijk het verschil kan maken. Een nieuwe arbeiderspartij zou deze score in heel België kunnen halen. Het is één ding om in een kleine stad als Zelzate 1800 stemmen te halen, het is iets anders om dit op een nationale schaal te doen. Deze scores, zelfs indien ze lokaal worden herhaald in de parlementsverkiezingen in 2007, zullen niet volstaan. Vandaar ook het belang van het Comité voor een Andere Politiek (CAP), het initiatief van Jef Sleeckx, dat wel het potentieel bezit om verder te ontwikkelen.

Wat zal PVDA+ doen in Hoboken waar PVDA+ nodig is om het VB uit het bestuur te houden? Deelname aan de macht en met neoliberale partijen een pact sluiten, betekent politieke zelfmoord. Zich erbuiten houden, zonder afdoende argumentatie naar degene die tegen het VB hebben gestemd, eveneens. Wat nodig is, is een strategie om de positie van het VB te verzwakken. Een constructieve oppositie, waarbij slechts maatregelen gesteund worden die in het belang zijn van de arbeiders en hun gezinnen, is de enige optie om verder te bouwen aan een linkse oppositie. Wij zouden PVDA+ daarin steunen.

Als conclusie uit deze verkiezingen nemen wij mee: de stem voor het minste kwaad heeft ditmaal opnieuw in het voordeel gespeeld van de sociaal-democratie. Hoewel nationaal in de federale regering architecten en uitvoerders van het neoliberaal beleid, slagen ze erin antisociale hervormingen nog steeds uit te leggen als een noodzakelijk kwaad om onze sociale zekerheid te behouden. Dit spoor verder volgen biedt echter geen enkele oplossing. Integendeel, “Patrick” zal zich de komende jaren moeten verantwoorden voor de verderzettting van een beleid dat slechts de middenlagen de grote burgerij tevreden stelt. De toename van de armoede, de uitverkoop van onze diensten, de teloorgang van goed betaalde jobs, … zullen de voedingsbodem voor extreem rechts slechts doen toenemen. De enige dam tegen extreem rechts die kans maakt te slagen, is een dam tegen dit soort politiek. De nood aan een linkse oppositie in de vorm van een nieuwe arbeiderspartij is ook met deze verkiezingen opnieuw aangetoond.