“Zes maal groter dan branden in Amazone.” Interview met Australische activist

We spraken op 4 januari met Jeremy Trott, actief in de klimaatbeweging in Melbourne en lid van Socialist Action, onze zusterorganisatie in Australië.

Interview overgenomen vanop sozialismus.info (website van onze Duitse zusterorganisatie)

De Australische branden zijn de ergste in decennia. Velen zagen het beeld van een kind met een gasmasker in een boot voor de rood-zwarte lucht tijdens een evacuatie. Kan je de omvang van de ramp beschrijven?

“De omvang van deze catastrofe is moeilijk te vatten. Het verbrande gebied is al zes keer zo groot als de branden in het Amazonegebied vorig jaar. Meer dan een dozijn mensen zijn gestorven. In Canberra, in het midden van de stad, ver van de branden, is een vrouw gestorven door rookinhalatie. Dit is de eerste keer dat de branden in Australië alle staten tegelijk treffen.

“Bosbranden zijn altijd al een onderdeel geweest van de Australische ecologie en de zomer is traditioneel het brandseizoen, maar dit keer op een ongekende schaal. De klimaatverandering heeft veel bijgedragen aan de intensiteit en de duur van het brandseizoen. De branden zijn zo groot dat meteorologen niet meer kunnen voorspellen uit welke richting de wind zal waaien, omdat de branden hun eigen weer creëren door de dichtheid van de stoffen die in de atmosfeer vrijkomen. Je verwees naar de foto van een kind met een gezichtsmasker in Mallacoota – we zijn momenteel getuige van de grootste evacuatiegolf in de Australische geschiedenis, nog nooit hebben mensen op zo’n grote schaal bosbranden moeten ontvluchten.”

Hoeveel mensen moesten er geëvacueerd worden?

“Dit is een humanitaire crisis. De evacuatiezone bestrijkt het grootste deel van de zuidkust van New South Wales en een groot deel van het oosten van Victoria. Snelwegen worden geblokkeerd door het autoverkeer. Op veel plaatsen zijn benzine en andere basisbenodigdheden niet meer beschikbaar. In Mallacoota sleept de evacuatie van de 4000 inwoners, die voor de brand naar het strand zijn gevlucht, zich sinds oudejaarsavond voort. Het marineschip, dat als eerste ter plaatse kon zijn, had drie dagen nodig om de eerste 1000 mensen te redden. De branden zijn nu na dagen voorbij Mallacoota en de mensen beginnen de schade op te meten. In andere delen van Victoria en New South Wales wachten nog tienduizenden mensen op een evacuatie. Velen kunnen echter om verschillende redenen niet weggaan, onder andere om te proberen grote kuddes dieren tegen de vlammen te beschermen.”

Naast de mensen die direct bedreigd worden door de branden, worden enkele van de grootste steden van Australië getroffen door zware rook. Gebeurt het vaak dat steden als Sydney de gevolgen van bosbranden voelen?

“Deze branden zijn uniek omdat ze onmogelijk te negeren zijn. Er zijn al eerder verwoestende bosbranden geweest in Australië, bijvoorbeeld in Victoria tien jaar geleden toen er sprake was van een zwarte zaterdag. Op die dag werd Melbourne in rook gehuld door de bosbranden in de regio. Na twee of drie dagen ontspande de situatie en keerde het leven in het centrum van de stad terug naar de gewone gang van zaken.

“Deze keer zijn Sydney en Canberra al wekenlang bedekt met rook. De rook is zo sterk dat het brandalarm in huizen in het centrum van de stad afgaat. Honderden kantoren moesten worden ontruimd. Een situatie die veel media-aandacht kreeg, was toen premier Scott Morrison een persconferentie hield over discriminerende “godsdienstvrijheid”-wetten die hij probeerde door te voeren – hij vermeed de bosbrandkwestie in zijn geheel – en de persconferentie moest worden afgelast omdat er van buitenaf rook in de kamer kwam.

“In het verleden waren bosbranden iets waar mensen op het platteland zich zorgen over moesten maken. Nu worden de grote steden direct getroffen. De branden zijn steeds moeilijker te controleren. Twee dagen geleden was er een brand in een wijk van Melbourne, ongeveer veertig minuten rijden van het stadscentrum. Mensen die in gebieden wonen die van oudsher als veilig werden beschouwd, beseffen nu dat ze niet veilig zijn, wat een nieuwe en zeer beangstigende ontwikkeling is. Het roept vragen op.  Waar kunnen mensen überhaupt nog veilig leven? De genoemde brand werd relatief snel ingedamd en er werden weinig huizen vernield omdat deze brand zo gemakkelijk toegankelijk was voor de reddingsdiensten. Anderen hebben minder geluk.”

Er ging internationaal een video rond waarin premier Scott Morrison door inwoners van een kleine stad op de rooster werd gelegd. Ze zeiden dat ze slechts vier brandweerwagens hebben om hun plaats te verdedigen tegen branden. Had de omvang van deze ramp kunnen worden voorkomen en wat is de politieke dimensie van de bosbranden?

“De escalatie van de bosbranden is tot op zekere hoogte een onvermijdelijk gevolg van de extreme weersomstandigheden als gevolg van de klimaatverandering, maar de omvang van de ramp had beperkter kunnen zijn. De reactie van de regering heeft tot grote teleurstelling en verontwaardiging geleid. Wetenschappers in Australië hebben ons lang gewaarschuwd dat deze omstandigheden op komst zijn. Zo heeft de Commonwealth Scientific Industrial Research Organisation in 2009 een rapport gepubliceerd waarin wordt gewaarschuwd dat het extreme brandrisico tegen 2020 met 65% zou kunnen toenemen. De regering heeft dit rapport genegeerd.

“In Australië wordt de brandbestrijding op het platteland bijna uitsluitend uitgevoerd door vrijwillige brandweerkorpsen, die enorm ondergefinancierd zijn en waarvan de budgetten de laatste jaren zijn gekort. Ze delen helikopters voor brandbestrijding tussen staten en ook met de VS. De blusvliegtuigen worden tussen de brandseizoenen heen en weer geschoven. Nu, als gevolg van de klimaatverandering, wordt het bosbrandseizoen overal langer. Terwijl de blusvliegtuigen nog in Californië werden gebruikt, brandden er al veel plaatsen in Australië. De regering is er zelfs voor gewaarschuwd. De regering zou genoeg tijd hebben gehad om zich voor te bereiden op deze situatie. In plaats daarvan gaf het miljarden dollars uit aan zaken als nieuwe onderzeeërs voor de marine.”

De Australische overheid werkt nauw samen met de kolenindustrie, die jaarlijks 29 miljard Australische dollar aan subsidies ontvangt. De conservatieve premier Scott Morrison staat bekend als een ontkenner van klimaatverandering. Nu wordt hij geconfronteerd met wijdverspreide kritiek voor zijn aanpak van de brandcrisis. Hoe manifesteert zich dit?

“Ja, Scott Morrison is al jaren een aanhanger van de kolenindustrie. Australië is de grootste exporteur van steenkool ter wereld. Kolen zijn goed voor 15% van de export van Australië. En de kolenindustrie heeft veel controle over de twee grote politieke partijen en het hele politieke establishment.

“Tegenwoordig is het voor Scott Morrison niet zo gemakkelijk om de klimaatverandering volledig te ontkennen, maar hij ontkent in plaats daarvan de omvang ervan. Klimaatverandering, zegt hij, is ‘slechts één factor’ die deze bosbranden beïnvloedt. Dat is technisch gezien waar, maar het zegt veel over hem en zijn regering.

“Wat veel mensen heeft getroffen is de onwetendheid van de regering over herhaalde oproepen van reddingswerkers en overheidsfunctionarissen om deel te nemen aan discussies over de manier waarop de klimaatverandering bijdraagt aan de branden en wat er aan de branden moet worden gedaan. Als gevolg daarvan hebben de belangrijkste instanties zich openlijk verzet tegen het klimaatbeleid van de regering. Scott Morrison is niet alleen bekritiseerd om zijn klimaatbeleid en zijn houding ten opzichte van steenkool, maar ook om zijn onwetend gedrag tijdens de hele crisis. Dit is wat de mensen echt kwaad maakt.

“De overheid is gevraagd om vrijwillige brandweermannen te betalen omdat veel van de vrijwilligers (vaak onbetaald) verlof nemen om te helpen in deze crisis. Werkloze vrijwillige brandweermannen verloren soms hun werkloosheidsuitkering omdat ze tijdens hun brandbestrijdingsopdrachten niet aan hun verplichtingen voldeden. De officiële reactie van de overheid was: vrijwillige brandweermannen zijn graag in het veld om brandweerklussen te doen, en dat hebben ze altijd gedaan, en we zijn niet van plan om ze te betalen. Onder druk heeft de regering nu zeer beperkte betalingen beloofd, maar deze zijn nog steeds volstrekt ontoereikend.”

Er waren protesten en kleine stakingen in Sydney in december. Is er potentieel voor verzet? Zijn mensen gepolitiseerd door deze situatie?

“Ja absoluut! Veel mensen die ik persoonlijk ken en die tot nu toe apolitiek waren, hebben het op sociale media over deze crisis en over klimaatverandering. Men trekt zeer directe conclusies over de verantwoordelijkheid van de overheid. Hier zijn slechts een paar indicatoren die laten zien welke vorm dit aanneemt: In Sydney waren er in december 40.000 mensen op een protestmars die actie eiste op het gebied van klimaatverandering en financiering van de brandweer. Er zijn nationale protesten gepland voor 10 januari. Er worden vele miljoenen dollars gedoneerd aan hulpfondsen. Een fondsenwervingscampagne georganiseerd door een beroemdheid haalde binnen 24 uur meer dan tien miljoen Australische dollars op, waarbij de gemiddelde donatie 40 dollar bedroeg.

“Dit zegt veel over de vrijgevigheid van de arbeidersklasse. Dit is in strijd met het eigenbelang van de overheid en de bedrijven die aan deze crisis hebben bijgedragen. Het potentieel voor verzet is enorm. Het grootste probleem is echter het gebrek aan leiding, vooral van de georganiseerde arbeidersbeweging, van de vakbonden. Er zijn kleinschalige werkonderbrekingen geweest, maar die zijn slecht gecoördineerd. Dit was medio december, toen de luchtkwaliteit in Sydney slechter was dan in New Delhi, de meest vervuilde stad ter wereld. De vakbonden waarschuwden dat het niet veilig was voor werkenden om onder deze omstandigheden buiten te werken. Er waren een aantal werkonderbrekingen, voornamelijk door dokwerkers, elektriciens en bouwvakkers. Sommige leden van de vakbond hadden het initiatief genomen.

“Ik denk dat dit een goed begin is, maar er is een gecoördineerde mobilisatie van de vakbonden nodig. Bijvoorbeeld een centraal georganiseerde werkonderbreking op stadsniveau van alle werkenden die buiten werken. Australië heeft zeer restrictieve vakbondswetten en het is illegaal voor vakbonden om buiten de collectieve onderhandelingen (die slechts om de drie tot vijf jaar plaatsvinden) tot stakingen op te roepen, behalve in zeer beperkte omstandigheden. Daarom werden de werkonderbrekingen die er al waren gekaderd in het beleid inzake gezondheid en veiligheid op het werk. Maar zelfs toen werden sommige dokwerkers beboet en hun baas nam kerstbonussen af omdat ze het werk neerlegden op een dag dat de stad in rook omhuld was. Als reactie daarop hadden de vakbonden solidariteitsacties moeten organiseren. Maar voor zover ik weet, waren er nog geen acties in het nieuwe jaar.”

Welke onmiddellijke maatregelen zijn nodig om de brandcrisis in te dammen?

“Dit is een vraag die moeilijk te beantwoorden is. De omvang van de branden is zo groot dat sommige ervan oncontroleerbaar zijn. Sommige zullen niet meteen gedoofd worden. Het is dus meer een kwestie van het veilig evacueren van zoveel mogelijk mensen en het beschermen van bebouwde gebieden.

“Ik denk dat het dringend noodzakelijk is om blusvliegtuigen uit andere landen hierheen te halen. De regering is ook gevraagd om het leger, en vooral ook de logistieke middelen ervan, in te zetten voor de evacuatie. Veel plaatsen zijn afgesneden van bevoorrading. Er moet gebruik worden gemaakt van bevoorradingstreinen, vooral om water te brengen naar door droogte getroffen dorpen die hun drinkwatervoorziening gebruiken voor brandbestrijding. De brandweer moet worden uitgerust en ingericht. Vrijwillige brandweermannen moeten worden betaald, zodat meer mensen het zich kunnen veroorloven om deel te nemen aan de operaties. Er moeten meer brandweermannen worden gerekruteerd. Ik ben geen expert, maar de reddingsdiensten kunnen ongetwijfeld meer noodzakelijke maatregelen opsommen. Eén ding is zeker: deze branden zullen ons maanden bezig houden. Zelfs als alle bovengenoemde maatregelen zouden worden uitgevoerd. Ondertussen zou een regering die van brandbestrijding een topprioriteit maakt, bijvoorbeeld alle subsidies aan de steenkoolbedrijven onmiddellijk stopzetten, evenals alle wapenuitgaven en al deze middelen gebruiken om te investeren in personeel en technologie om de branden en de gevolgen ervan te bestrijden.”

Hoe kan de overheid worden overgehaald om de nodige maatregelen te nemen?

“Om serieus tegen de bosbranden op te treden, moet er enorme druk op de regering worden gezet. Dit is een regering die al heeft laten zien dat ze zich niet bekommert om de arbeidersklasse. Zij geeft niet om de gevolgen van de klimaatcrisis en zal pas in actie komen als zij daartoe gedwongen wordt door een massale nationale beweging. De betoging van 40.000 in Sydney in december was een zeer goed begin, inclusief de werkonderbrekingen. Dat wijst de weg en is iets om op voort te bouwen. Het protest op 10 januari zal hopelijk zeer groot zijn. Het zou gebruikt moeten worden om een grotere en beter georganiseerde massabeweging op te bouwen, die de scholierenstakingen voor het klimaat en de vakbonden samenbrengt.

“De collectieve kracht van de arbeidersklasse moet duidelijk is essentieel. De werkende klasse kan de de economie stil leggen. Ik denk dat dit de manier is om de regering te dwingen meer middelen toe te wijzen en een begin te maken met de coördinatie van het basiskader voor noodhulp, wat maanden geleden al had moeten gebeuren. Maar uiteindelijk is dit een crisis die niet kan worden opgelost binnen het kader van het kapitalisme. We weten dat klimaatverandering de zaken alleen maar erger zal maken. We zullen de komende jaren waarschijnlijk met soortgelijke branden te maken krijgen. En deze problemen zullen escaleren naarmate de klimaatverandering toeneemt. We moeten dus over meer gaan praten dan alleen over hoe we de koolstofuitstoot van Australië kunnen verminderen.

“Socialistische eisen dringen zich hier op. We moeten vechten om de kolen- en olie-industrie in handen te krijgen. Dit vereist dat deze bedrijven in publiek bezit komen, zodat ze zo snel mogelijk kunnen worden gesloten, zodat personeel kan worden omgeschoold om in duurzame industrieën te werken, zodat er een snelle overgang naar hernieuwbare energie kan plaatsvinden, met een energiesector die onder de interne controle en het interne beheer van de werkenden valt. Maar ook om een begin te maken met de transformatie die nodig zal zijn om ons aan te passen aan de klimaatverandering. We hebben het al lang niet meer over volledige beperking van de klimaatverandering. Het gebeurt nu, en ik denk dat de grote vraag is welke infrastructuur we nodig hebben om ons aan te passen aan de uitdagingen die de klimaatverandering met zich meebrengt. Ik denk dat geen van deze kwesties gemakkelijk is en dat er een groot maatschappelijk debat en een democratische herstructurering van de economie nodig is, zodat we de beschikbare middelen zo effectief mogelijk kunnen gebruiken om ons zo snel mogelijk aan te passen aan deze massale en angstaanjagende veranderingen.”